Biiyaʼ guiraʼ ni nuu lu sitiu riʼ

guyé lu índice

CAPÍTULO 3

Bixhoze guiráʼ cani napa fe

Bixhoze guiráʼ cani napa fe

1, 2. Xiñee zanda guininu maʼ bichaa ca binni que dede ca dxi bibani Noé, ne ximodo biʼniʼ sentir Abrahán pur laani.

TI DXI canazá Abrahán ndaaniʼ guidxi Ur. * Dede ra zuhuaabe randa ruuyabe zigurat, pirámide ni napa escalón ni nuu ndaaniʼ guidxi ra nabézabe. Ne cayuuyabe guʼxhuʼ ni caree lu pirámide riʼ, purtiʼ cayuni ca sacerdote que ofrenda sti biaje para Elabeeu, dios sticaʼ. Ne tantu reciu cayúnicabe ridxi, dede lu calle runadiaga binni laacabe. Biniibi ique si Abrahán ne bitiixhi lú sti ladu, purtiʼ qué liica ñuulaʼdxiʼ ni cayuni ca binni que, óraque biaba neza zibiʼ. Laga zidiʼdibe lade ca binni que zándaca ziníʼ íquebe pabiáʼ maʼ bidale binni ni runi adorar bidóʼ ne laaca maʼ bidale religión ni cadi dxandíʼ ndaaniʼ guidxi riʼ. ¡Biaa pabiáʼ maʼ bichaa binni dede dxi bibani Noé!

2 Chupa iza ante gale Abrahán guti Noé. Ora biree Noé ne binnilidxi ndaaniʼ arca que gudiʼdiʼ si nisaguié naroʼbaʼ que, hombre chaʼhuiʼ riʼ bidii ti ofrenda Dios, ne Dios bicabi laabe ra bisihuinni ti arco iris guibáʼ (Gén. 8:20; 9:12-14). Ca dxi que, ti religión si nga nuu ne ca binni ni nuu luni biʼniʼ adorarcaʼ Jiobá si. Peru yanna, ra maʼ gudiʼdiʼ chii generación, maʼ huaxiéʼ si binni runi ni na Jiobá. Guiráʼ ladu runi adorar binni xcaadxi dios. Dede Taré, bixhoze Abrahán, biʼniʼ adorar sti dios, zándaca ra bizaʼbe bidóʼ (Jos. 24:2).

Ximodo bisihuinni Abrahán naguidxi fe stiʼ

3. Xi guenda bisihuinni Abrahán, ne xi zanda guizíʼdinu de ejemplu stibe.

3 Peru Abrahán gadxé laa de ca binni que. Nabé binibiáʼcabe laabe purtiʼ nácabe ti hombre ni nabé napa fe, ne ra zidiʼdiʼ iza jma naguidxi ziyaca fe stibe. Ngue runi, biquiiñeʼ Dios apóstol Pablu para gucaa ca diidxaʼ riʼ de Abrahán, ne guníʼ laabe nga «bixhoze irá xixé cani guni cre», o cani napa fe (biindaʼ Romanos 4:11). Guidúʼyanu ximodo biʼniʼ crebe de guidubi ladxidoʼbe zacané Dios laabe ne laaca zadúʼyanu ximodo zanda gúninu cásica bíʼnibe.

Modo biʼniʼ adorárcabe Jiobá despué de nisaguié naroʼbaʼ que

4, 5. Tu laa zándaca guniʼné Abrahán de Jiobá, ne xiñee nánnanu zacá ni.

4 Yanna, tu bisiidiʼ Abrahán de Jiobá yaʼ. Nánnanu guyuu chupa chonna binni ni biʼniʼ ni na Jiobá ca dxi que. Tobi de laacabe nga Sem. Stale biaje lá Sem nga rieeteʼ primé ora ruzeeteʼ Biblia de ca xiiñiʼ Noé, neca cadi laadibe nga baʼduʼ lugola stiʼ Noé. Zándaca labe nga rieeteʼ primé purtiʼ gúcabe ti hombre ni nabé gupa fe. * Gudiʼdiʼ si nisaguié naroʼbaʼ que, guníʼ Noé naca Jiobá «Dios stiʼ Sem» (Gén. 9:26). Rihuinni dxíchica nabé biʼniʼ respetar Sem Jiobá ne biʼniʼ adorarbe laa jneza.

5 Peru ñee binibiáʼ Abrahán Sem la? Zándaca. Bixuiʼlú cayuuyaluʼ Abrahán nahuiiniʼ cayuuyadxí lu hombre gola riʼ ne rihuínnica naca ti hombre nabé nuu xpiaaniʼ. ¡Nanna pabiáʼ bidxagayaabe ora gúnnabe maʼ biiyaʼ hombre gola riʼ guiráʼ ni bizaaca jma de tapa gayuaa iza yaʼ! Primé, biiyaʼ Sem guiráʼ guendaquéiquiiñeʼ ni guyuu ante guiaba nisaguié naroʼbaʼ que ne biiyabe ora bilaahua Guidxilayú riʼ. Ne despué biiyabe ra zidale binni lu Guidxilayú riʼ ne beeda gácacaʼ guidxi naroʼbaʼ. Ne laaca bibánibe ca dxi bibani Nemrod, hombre ni qué nuzuubaʼ stiidxaʼ Jiobá ni biseendaʼ guni torre stiʼ Babel que. Peru Sem qué ñuu lade ca binni ni bidxiideche Dios. Ngue runi, ora bichaa Dios diidxaʼ ni riníʼ ca binni ni cucuí torre que, qué nuchaabe stiidxaʼ Sem ne binnilidxi —ne lade ca binnilídxibe nga nuu Abrahán—, sínuque guníʼrucaʼ primé diidxaʼ ni guníʼ binni: stiidxaʼ Noé, bixhózebe. Nanna dxíchinu nabé biʼniʼ respetar Abrahán Sem. Ne cumu xadxiruʼ bibani binnigola riʼ la? zándaca laabe nga guníʼnebe Abrahán de Jiobá.

Qué liica niná Abrahán ñuni adorar bidóʼ casi runi ca binni de Ur

6. 1) Ximodo bisihuinni Abrahán biene chaahuiʼ xiñee bisaba Jiobá nisaguié naroʼbaʼ que. 2) Ximodo bibani Abrahán ne Sara.

6 Modo tiica biziidiʼ Abrahán de Jiobá, ni nánnanu nga biene chaahuibe xiñee bisaba Jiobá nisaguié naroʼbaʼ que ne laaca bíʼnibe stipa pur chuulaʼdxiʼ Jiobá cani cayúnibe, cásica guyuulaʼdxiʼ Jiobá cani biʼniʼ Noé. Ngue runi, qué liica niná Abrahán ñuni adorar bidóʼ ne qué nibani casi nabani ca binni ni nuu gaxha de laa, neca binnilídxibe laacaʼ. Neca zaqué ca binni que, bidxela Abrahán ti gunaa nachaʼhuiʼ láʼ Sara ne bichaganabe laa. * Gastiʼ sti gunaa casi Sara, purtiʼ naca ti gunaa sicarú ne nabé napa fe Dios. Neca qué gápacabe xiiñicabe, guyuucabe nayecheʼ ra bíʼnicabe ni na Jiobá. Ne cumu Lot, sobrinu Abrahán, bizabi laa la? gucuaacabe laa casi xiiñicabe.

7. Xiñee naquiiñeʼ chinanda ca xpinni Cristu ejemplu stiʼ Abrahán.

7 Qué ñuu dxi nusaana Abrahán Jiobá ne qué ñuu dxi ñuni adorar bidóʼ casi runi binni ndaaniʼ guidxi Ur. Laabe ne xheelabe qué ninándacabe ni runi ca binni guidxi que. Yanna laanu, pa racaláʼdxinu iguidxi fe stinu la? naquiiñeʼ gúninu casi bíʼnicabe ne cadi guidxíbinu gúninu ni jneza neca xcaadxi cadi cayuni ni. Jesús gudxi ca discípulo stiʼ: «Cadi de [guidxilayú riʼ, TNM] laatu» ne guniʼrube pur nga nanalaʼdxiʼ binni laacaʼ (biindaʼ Juan 15:19). Pa chuʼ dxi guni sentirluʼ cucaanáʼ ca binnilídxiluʼ lii o sti binni pur cayúniluʼ ni na Jiobá la? bietenalaʼdxiʼ cadi lii nga primé gúnicabe zacá. Pa qué gusaana de gúniluʼ ni na Dios, zusihuínniluʼ zinándaluʼ ejemplu stiʼ Abrahán ne Sara.

«Biree de xquidxi luʼ»

8, 9. 1) Xi bizaaca Abrahán ti dxi. 2) Xi gudxi Jiobá Abrahán guni.

8 Ti dxi, bizaaca ti cosa ni nabé bidxagayaa Abrahán. Xi laani yaʼ. ¡Guniʼné Jiobá laabe! Relatu riʼ cadi cusiene ximódopeʼ guniʼné Dios laabe, peru ni nani nga bihuinni «Dios ni nandxóʼ» nezalube (biindaʼ Hechos 7:2, 3). Zándaca ti ángel ngue biseendaʼ Dios ra nuube ne zaqué nga casi ñaca ñuuyabe Jiobá, Dios ni jma nandxóʼ lu guidubi naca guibáʼ ne Guidxilayú. Qué gánnanu pa zacapeʼ nga gúcani, peru ni nánnanu nga nabé guyuube gana purtiʼ biiyabe nabani Jiobá, Dios ni runi adorarbe, ne gadxé laa de ca bidóʼ ni runi adorar ca binni que.

9 Yanna, xi gudxi Dios Abrahán yaʼ. Jiobá gudxi laabe: «Biree de xquidxi luʼ, bisaana ca lisaa luʼ. Uyé, naa ma ulué lii uná guidxi guiaanuʼ». Raríʼ ridúʼyanu qué ñabi Jiobá laabe paraapeʼ chebe, ni gúdxisi laabe nga maʼ laa guluíʼ laabe xi guidxi guiaanabe. Peru primé, naquiiñeʼ gusaana Abrahán xquidxi ne ca binnilidxi. Ndaaniʼ ca guidxi stiʼ Oriente Medio nabé risaca chuʼ binni gaxha de binnilidxi. Ora tuuxa gusaana ca binnilidxi ne chindeza ti guidxi zitu la? casi ora nizaacabe ti desgracia. Ne dede nuu tu riníʼ jma feu ni que guendaguti.

10. Xiñee guca nagana para Abrahán ne Sara gusaanacaʼ lídxicaʼ ni nápacaʼ ndaaniʼ guidxi Ur.

10 Nánnanu guca nagana para Abrahán gusaana xquidxi. Ca binni ni ruundaʼ de historia naca gupa ca binni de Ur stale bidxichi ne galán bibánicaʼ (biiyaʼ cuadru ni láʼ « Guidxi ni bisaana Abrahán ne Sara»). Guiráʼ ni maʼ bidxela ca arqueólogo ca rusihuínnicani naroʼbaʼ ne galán ca yoo ra guleza ca binni que ne cani runi xhiiñacabe. Stale de ca yoo ngola que napa ti patiu nexheʼ guié ne guidubi buelta ni nápani biaʼ 12 o jma cuartu. Casi guiráʼ yoo que nápacani nisa, ca cuartu stícani napa bañu ne drenaje. Ne cadi guiaandaʼ laanu cadi nahuiiniʼ diʼ Abrahán ne Sara: Abrahán maʼ napa 70 iza ne Sara maʼ napa 60. Nanna dxíchinu biiyaʼ Abrahán gastiʼ cadi guiaadxaʼ Sara. Yanna, ñee zanda gápabe xheelabe neza chécabe la? ¡Nanna panda biaje byuíʼcabe diidxaʼ de cani naguu xizaa laacabe yaʼ! Nga runi, nánnanu guizáʼ biecheʼ Abrahán ora guníʼ Sara ziné laabe. Cásica Abrahán, Sara laaca maʼ gudixhe ique gusaana guiráʼ cosa risaca ni napa.

11, 12. 1) Xi gudixhe ique Abrahán ne Sara guni ne xi guiráʼ naquiiñeʼ quixhe chaahuicabe. 2) Ximodo ruxuíʼluluʼ dxi bireecabe de ndaaniʼ guidxi Ur.

11 Gudixhe ique si Abrahán ne Sara gúnicaʼ ni na Dios, oraqueca bizulú gudixhe chaahuicaʼ ca cosa ni chinecaʼ. ¡Stale cosa nga ni naquiiñeʼ quixhe chaahuicabe! Xi zanda chinécabe ne xi zanda gusaanacabe yaʼ. Peru ni jma naquiiñeʼ gúʼyacabe nga pa zinécabe ca binni runi xhiiñacabe ne pa zinécabe Taré, bixhoze Abrahán, purtiʼ maʼ nagola. Abrahán ne Sara gudixhe íquecaʼ chinecaʼ laabe, purtiʼ racaláʼdxicaʼ gúʼyacaʼ laabe biaʼ dxi guibánibe. Taré guníʼ ziné laacabe, ne nanna dxíchinu maʼ qué runi adorarbe bidóʼ ca dxi riʼ. Ne relatu riʼ ruzeeteʼ nácabe tobi de ca bixhozegola ca israelita ne laabe nga guleebe familia que de guidxi Ur. Ne Lot, sobrinu Abrahán, laaca yené laacabe (Gén. 11:31).

12 De raqué maʼ bidxiña dxi guireecabe de ndaaniʼ guidxi que. Bixuiʼlú cayuuyaluʼ Abrahán ne binnilidxi ne ca binni ni runi xhiiñacabe maʼ zuhuaacaʼ deche ca lindaa ne deche zanja ni nuu guidubi buelta guidxi que ne mayaca guireecaʼ. Bitagulisaacabe guiráʼ maniʼ que, ca burru ne ca camellu que maʼ nuacaʼ guiráʼ ni chinecaʼ ne maʼ nuucaʼ listu para checaʼ. * ¡Nanna xi guiráʼ cayuni sentírcabe yaʼ! Guiráʼ ca binni ni chiné Abrahán que cayuuyadxicaʼ laabe, óraque gundisanaʼbe ne bíʼnibe seña maʼ ora guireecabe ngue. Oraqueca bireecabe zécabe ne nánnacabe maʼ qué ziuu dxi guibiguétacabe.

13. Ximodo rusihuinni ca xpinni Dios rúnicaʼ cásica biʼniʼ Abrahán ne Sara.

13 Ca dxi stinu riʼ, stale xpinni Jiobá riecaʼ xcaadxi lugar ra caquiiñeʼ tu gucheeche diidxaʼ. Ne laaca nuu tu riziidiʼ sti diidxaʼ para ganda guiniʼné jma binni ca diidxaʼ nacubi ne galán stiʼ Reinu stiʼ Dios ne ruyúbicaʼ xcaadxi modo gucheechecaʼ diidxaʼ, neca nuu biaje cadi biaacaʼ gúnicaʼ ni o raca ni nagana para laacaʼ. Stale biaje, raca nagana para binni quixhe ique guni jma lu xhiiñaʼ Dios, purtiʼ para ganda gúnicabe ni caquiiñeʼ gusaanacabe ca cosa ni nápacabe, cásica biʼniʼ Abrahán ne Sara. ¡Rihuínnicaʼ rúnicabe jma pur binni que pur laacabe! Ra gúninu cásica biʼniʼ Abrahán ne Sara, zusihuínninu nápanu fe, ne pa gúninu zacá zudii Jiobá laanu stale ndaayaʼ ne zudiibe laanu jma que ni zanda gudiʼnu laabe (Heb. 6:10; 11:6). Yanna, ximodo guluu Dios ndaayaʼ Abrahán pur fe ni gupa yaʼ.

Gudíʼdicabe guiiguʼ Éufrates

14, 15. Ximodo guca viaje ni bíʼnicabe dxi bireecabe Ur ne dede dxi yendácabe Harán, ne xiñee zándaca biaana Abrahán raqué ti tiempu.

14 Bidxiilúcabe neza zécabe ne qué nuzuhuaadxícabe, ne maʼ biaacabe sácabe. Ti ndaa rizácabe ne sti ndaa riguíʼbacabe deche tobi de ca maniʼ zinécabe, Abrahán ne Sara ziyuiʼcaʼ diidxaʼ neza zecaʼ. De raqué maʼ riniti stídxicabe ra zixidxi ca campana huiiniʼ ni nanda ca maniʼ ni zinécabe. Chaahuiʼ chaahuiʼ biziidicabe gucuícabe ne guchiácabe campamentu stícabe. Ne ora guiaaxhacabe sti biaje la? ruuyacabe modo ganda cheʼ Taré deche ti camellu o ti burru ti qué gacaná. Zécabe neza guiaʼ, guriá guiiguʼ Éufrates. Ne bisaacabe semana zizácabe.

15 De raqué, despué de guzácabe 960 kilómetru, yendácabe ti lugar ra rihuinni caadxi ranchu huiiniʼ sica ga campana bizu, ne lugar que nga Harán, ti guidxi ra galán nabani binni. Ne biáʼsipeʼ ra nuu guidxi riʼ, purtiʼ nuuni ti lugar ra didi stale neza para cheʼ binni chiguni negocio ndaaniʼ ca guidxi ni nuu neza Oriente ne Occidente. Raqué nga gudixhe ique Abrahán guiaana ti tiempu, zándaca purtiʼ nabé maʼ nagola bixhózebe ne maʼ qué zanda guni huantar viaje que.

16, 17. 1) Xi pactu biʼniné Dios Abrahán. 2) Ximodo guluu Jiobá ndaayaʼ Abrahán dxi guleza Harán.

16 Gudiʼdiʼ chupa chonna iza despué, guti Taré dxi napa 205 iza (Gén. 11:32). Nanna dxíchinu guizáʼ biuubaʼ ladxidóʼ Abrahán ora gutiʼ bixhoze. Peru óraque, guniʼné Jiobá laabe sti biaje ne gudixhedxí ladxidoʼbe. Xi gudxi laabe yaʼ. Bisietenalaʼdxiʼ laabe ni maca gudxi laabe dxi nuube Ur ne bisiene chaahuiʼ laabe xi guiráʼ ndaayaʼ zacaabe. Gudxi laabe zácabe «ti guidxi roʼ», ne pur laabe guiráʼ familia ni nuu ndaaniʼ Guidxilayú zacaacaʼ stale ndaayaʼ (biindaʼ Génesis 12:2, 3). ¡Nanna pabiáʼ guluu ca diidxaʼ riʼ gana Abrahán yaʼ! Cayéchebe pur pactu ni biʼniné Jiobá laabe, óraque biaaxhacabe ne zécabe sti biaje.

17 Peru yanna jma maʼ stale cosa ni naquiiñeʼ quixhe chaahuibe ante guiaaxhabe sti biaje. Xiñee yaʼ. Purtiʼ biaʼ dxi gulézabe ndaaniʼ guidxi Harán, guluu Jiobá ndaayaʼ laabe ne bidale ca cosa ni nápabe. Relatu riʼ ruzeeteʼ de «guiráʼ ca cosa risaca ni bidale stícabe, ne ca binni ni gúpacabe Harán» (Gén. 12:5). Ne para ganda gácabe ti guidxi naroʼbaʼ la? caquiiñeʼ gápabe stale binni ni guni xhiiñabe ne stale cosa risaca. Qué rusihuinni diʼ ndiʼ naquiiñeʼ cuézanu gudii Jiobá laanu stale cosa risaca, peru ni cayábibe laanu nga zudiibe laanu guiráʼ ni caquiiñenu para gúninu ni nabe. Yanna, maʼ napa Abrahán stipa para guiaaxha sti biaje, neca qué ganna paraa chindá.

Bisaana Abrahán ne Sara guiráʼ cosa risaca ni nápacaʼ Ur

18. 1) Padxí bizaaca ti cosa nabé risaca para xquidxi Dios. 2) Xi xcaadxi cosa risaca bizaaca 14 stiʼ beeu nisán. (Biiyaʼ cuadru ni láʼ « Ti dxi nabé risaca».)

18 Chupa chonna gubidxa de bireecabe de Harán yendácabe Carquemis, ti guidxi ni riaana ruaa guiiguʼ Éufrates, ne raríʼ nga ridiʼdiʼ binni guiiguʼ riʼ para cheʼ sti guidxi. Ne zándaca ndaaniʼ guidxi riʼ nga bizaaca ti cosa nabé risaca para xquidxi Dios. Lu iza 1943 ante de ca dxi stiʼ Jesús, zándaca 14 stiʼ beeu ni binibiáʼcabe despué casi nisán, gudiʼdiʼ Abrahán guiiguʼ Éufrates (Éx. 12:40-43). Ladu gueteʼ de guidxi que nuu layú ni bizabiruaa Jiobá gudii laabe. Dxi nabé risaca riʼ nga bizulú pactu ni biʼniné Jiobá Abrahán.

19. Xi bidii stiidxaʼ Jiobá Abrahán zuni, ne xi zándaca bietenalaʼdxiʼ Abrahán óraque.

19 Dxi zeʼ Abrahán ne guiráʼ binni que ladu gueteʼ, biaanadxícabe gaxha de ra nuu ca yaga ngola stiʼ Moré, gaxha de guidxi Siquem. Raqué guniʼné Jiobá Abrahán sti biaje. Ne biaje riʼ gudxi Jiobá laabe zacaa cani za de laabe layú que. Ñee bietenalaʼdxiʼ Abrahán ca diidxaʼ riguixhená ni guníʼ Jiobá ndaaniʼ jardín ni guyuu Edén que ora bizeeteʼ zeeda tuuxa ni za de laa ni zulá binni la? (Gén. 3:15; 12:7). Zándaca bietenaláʼdxibe ni, ne bidiibe cuenta caquiiñeʼ Jiobá laabe para ganda gaca ni na.

20. Ximodo bisihuinni Abrahán rusisaca guenda ni bidii Jiobá laa.

20 Guizáʼ bisisaca Abrahán guenda ni bidii Jiobá laa. Nabé guyuube cuidadu laga zidíʼdibe lu ca layú ra nabeza ca cananeu que. De raque, biaanadxibe para gúnibe altar para Dios stibe. Primé, bíʼnibe ni gaxha de ca yaga naroʼbaʼ stiʼ Moré ne despué, gaxha de Betel. Relatu riʼ ruzeeteʼ guniʼbe lá Jiobá. Ximodo bíʼnibe ni yaʼ. Nanna dxíchinu bíʼnibe ni ra bidiibe xquíxepeʼ Dios pur biluíʼ laabe layú ni chicaa cani za de laabe. Ne zándaca bíʼnibe ni ra guníʼnebe ca binni que de Dios (biindaʼ Génesis 12:7, 8). Peru cayaadxaruʼ tiidibe lu xcaadxi guendanagana ni gusihuinni pa naguidxi fe stibe. Galán nga qué ñuu dxi niníʼ íquebe ca cosa ni bisaanabe Ur. Ni jma gucuá íquebe nga ca cosa ni bizabiruaa Jiobá gudii laabe. Hebreos 11:10 na: «Cá lú be icaa be guidxi ni bicuí Dios para laabe [...], guidxi ni qué ziuu dxi initilú».

21. Xi guiráʼ nanna ca xpinni Jiobá de Reinu stiʼ Dios ca dxi stinu riʼ ni qué ñanna Abrahán dxiqué, ne xi naguixhe íquenu gúninu.

21 Ca dxi stinu riʼ, jma nánnanu de guidxi o Reinu stiʼ Dios ni rieeteʼ lu Hebreos 11:10, que biaʼ gunna Abrahán de laani dxiqué. Tobi de ca cosa ni nánnanu nga maʼ cayuni mandar Reinu ca guibáʼ ne maʼ cadi candaa zunitilú ni guiráʼ binni malu. Laaca nánnanu rey ni cayuni mandar lu Reinu ca nga Jesucristu, binni ni gudxi Dios Abrahán zale lade cani za de laa. ¡Aque sicarú nga guidúʼyanu Abrahán guibani sti biaje ne ganda guiene chaahuibe modo guca guiráʼ ni bizabiruaa Jiobá! Yanna lii yaʼ. Laaca ñuuláʼdxiluʼ ñuuyaluʼ modo guni Jiobá cada tobi de cani bizabiruaa la? Pa zacá ni, cadi gusaana de chinándaluʼ ejemplu stiʼ Abrahán. Ximodo zanda gúniluʼ ni yaʼ. Ra gúniluʼ stipa pur chinándaluʼ ca Ley stiʼ Jiobá, guzuubaluʼ stiidxabe ne gusisácaluʼ guiráʼ dxiiñaʼ ni gudii Dios lii ndaaniʼ xquidxi. Pa gaca fe stiluʼ cásica fe stiʼ Abrahán, «bixhoze irá xixé cani guni cre», o cani napa fe la? laaca casi ora ñácabe bixhózeluʼ.

^ párrafo 1 Ca dxi bizaaca cani bizéʼtenu riʼ, cadi Abrahán diʼ nga labe, sínuque Abrán. Peru chupa chonna iza despué, gulee lá Dios laabe «Abrahán» ni riníʼ «bixhoze stale binni» (Gén. 17:5).

^ párrafo 4 Ne ngaca nga bizaaca Abrahán: neca labe nga rieeteʼ primé lade ca xiiñiʼ Taré lu Stiidxaʼ Dios la? cadi laadiʼbe nga baʼduʼ lugola stiʼ Taré.

^ párrafo 6 Ca dxi bizaaca cani bizéʼtenu riʼ, cadi Sara diʼ nga labe, sínuque Sarai. Peru despué, gulee lá Dios laabe «Sara» ni riníʼ «Princesa» (Gén. 17:15).

^ párrafo 12 Stale binni ni ruundaʼ de historia nacaʼ cadi maniʼ nadóʼ diʼ ca camellu que ca dxi bibani Abrahán. Peru cadi biaʼsi diʼ ni riníʼcabe ca. Purtiʼ stale biaje rieeteʼ de camellu lu Biblia lade cani gupa Abrahán (Gén. 12:16; 24:35).