HOOFDSTUK 21

Hoe kan ik met kritiek leren omgaan?

„Mijn moeder leek wel een detective. Ze was altijd op zoek naar dingen die ik fout had gedaan. Ik had nog niet de tijd gehad om een karweitje af te maken, of ze kwam mijn werk al inspecteren, op zoek naar fouten.” — Craig.

„Mijn ouders hadden altijd wel iets op me aan te merken. Ze zeiden dat ik mijn leven gewoon niet op orde leek te krijgen. School, thuis, de gemeente — ze lieten me gewoon niet met rust.” — James.

 HEB je ook weleens het idee dat je je ouders nooit tevreden kunt stellen? Heb je het gevoel dat alles wat je doet onder een microscoop wordt gelegd, dat je altijd in de gaten wordt gehouden en constant kritiek krijgt, maar het nooit goed genoeg doet?

Wat krijg je het vaakst te horen?

□ Je ruimt nooit je kamer op.

□ Je kijkt te veel tv.

□ Je gaat te laat naar bed.

□ Je staat nooit op tijd op.

Schrijf op welke waarschuwing of kritiek van je ouders je het vervelendst vindt.

․․․․․

Bevelen en kritiek kunnen je natuurlijk op je zenuwen werken. Maar wat is het alternatief? Als je nooit raad of correctie zou krijgen, zou je je dan niet gaan afvragen of je ouders wel om je geven? (Hebreeën 12:8) Dat je ouders je corrigeren is een bewijs dat ze van je houden. De Bijbel zegt dat een vader „een zoon aan wie hij een welgevallen heeft” terechtwijst. — Spreuken 3:12.

Je kunt dan ook dankbaar zijn dat je ouders genoeg om je geven om je te corrigeren! Je bent immers jong en hebt naar verhouding weinig ervaring. Vroeg of laat zul je correctie nodig hebben. Zonder leiding kun je je makkelijk laten meeslepen door „de begeerten die aan de jeugd eigen zijn”. — 2 Timotheüs 2:22.

Maar het doet pijn!

Natuurlijk „schijnt elk streng onderricht weliswaar op het ogenblik zelf niet vreugdevol te zijn” (Hebreeën 12:11). Dat is vooral zo als je jong bent. En dat is niet zo vreemd. Je persoonlijkheid is zich nog aan het ontwikkelen. Je bent nog aan het opgroeien en aan het ontdekken wie je bent. Dus als iemand kritiek op je heeft, ook als die goed overdacht is en vriendelijk gebracht wordt, vind je dat waarschijnlijk erg vervelend.

 Dat is een begrijpelijke reactie, want je gevoel van eigenwaarde kan makkelijk beïnvloed worden door wat anderen over je zeggen. En dat geldt vooral voor de mening van je ouders. Dus als een van je ouders je corrigeert of klaagt over de manier waarop je iets doet, kan dat een verpletterende uitwerking hebben.

Als je ouders je op een paar van je fouten wijzen, moet je dan de conclusie trekken dat je nooit iets goed genoeg kunt doen of dat je een mislukkeling bent? Nee, alle mensen zijn heel onvolmaakt (Prediker 7:20). En fouten maken hoort nu eenmaal bij het leerproces (Job 6:24). Maar wat als je ouders van alles aan te merken hebben wanneer je iets verkeerd doet maar bijna niks zeggen als je iets goed doet? Dat kan pijn doen. Maar het betekent nog niet dat je echt een mislukkeling bent.

Wat zit erachter?

Soms lijken je ouders misschien extreem kritisch, niet omdat jij echt iets verkeerds hebt gedaan, maar gewoon omdat ze een slechte bui hebben. Heeft je moeder een zware dag gehad? Is ze ziek? Dan zal ze misschien eerder dan normaal iets zeggen als je kamer niet tiptop in orde is. Is je vader boos en gefrustreerd omdat het financieel tegenzit? Dan kan het zijn dat hij onnadenkend iets zegt „als met de steken van een zwaard” (Spreuken 12:18). Zulke oneerlijke kritiek is natuurlijk vervelend. Maar als je erover blijft nadenken hoe oneerlijk het is, raak je alleen maar meer van streek. Probeer in plaats daarvan de fouten van je ouders door de vingers te zien. En houd in gedachte: „Wij allen struikelen vele malen. Indien  iemand in woorden niet struikelt, die is een volmaakt man.” — Jakobus 3:2.

Als onvolmaakte mensen kunnen ouders ook het gevoel hebben dat ze onbekwaam zijn. Wanneer jij faalt, kan dat voelen alsof ze zelf gefaald hebben. Een moeder heeft misschien kritiek op haar dochter als die met een slecht rapport thuiskomt. Maar eigenlijk denkt de moeder: ik ben bang dat ik een slechte moeder ben omdat ik mijn dochter niet kan motiveren om het beter te doen.

Rustig blijven als je onder vuur ligt

Wat er ook achter de kritiek zit, de vraag is hoe je ermee om kunt gaan. In de eerste plaats moet je oppassen dat je niet tegen je ouders uitvalt. Spreuken 17:27 zegt: „Al wie zijn woorden inhoudt, is in het bezit van kennis, en een man van onderscheidingsvermogen is kalm van geest.” Hoe kun je „kalm van geest” blijven als je onder vuur ligt? Probeer het volgende eens:

Luister. Begin niet meteen goed te praten wat je gedaan hebt of te protesteren dat het jouw schuld niet was, maar probeer je emoties in bedwang te houden en in je op te nemen wat je ouders zeggen. De discipel Jakobus zei tegen christenen: „Ieder mens moet vlug zijn om te horen, langzaam om te spreken, langzaam met betrekking tot gramschap” (Jakobus 1:19). Als je je ouders boos in de rede valt, zullen ze denken dat je niet luistert. Dat werkt frustrerend,  waardoor ze waarschijnlijk meer raad zullen geven en niet minder.

Focus. Soms kun je het gevoel hebben dat de raad van je ouders niet op een vriendelijke manier gegeven werd. Focus dan niet op hoe ze het zeiden, maar op wat ze zeiden. Vraag je af: Welk deel van de kritiek is terecht? Hebben mijn ouders daar al eerder over geklaagd? Hoeveel moeite zou het kosten om gewoon te doen wat ze vragen? Hoe het op dat moment ook mag lijken, je ouders zijn bezorgd voor je omdat ze van je houden. Als ze echt een hekel aan je hadden, zouden ze je helemaal niet corrigeren. — Spreuken 13:24.

Herhaal. Als je de raad van je ouders respectvol herhaalt en daarbij andere woorden gebruikt, laat je merken dat je hebt gehoord wat ze zeiden. Ze zeggen misschien: „Je kamer is altijd een bende. Als je nu niet gaat opruimen, mag je voorlopig de deur niet uit!” Het kan zijn dat jij je kamer best netjes vindt. Maar het is niet erg handig om dat te zeggen. Probeer het vanuit het standpunt van je ouders te zien. Je kunt beter, zonder sarcastisch te zijn, zoiets zeggen als: „Mijn kamer is inderdaad niet zo netjes. Moet ik mijn kamer nu gaan opruimen of na het eten?” Als je op die manier laat merken dat je de bezorgdheid van je ouders begrijpt, zal  de spanning waarschijnlijk afnemen. Natuurlijk moet je dan wel doen wat je ouders gezegd hebben. — Efeziërs 6:1.

Wacht. Ga niet in de verdediging voordat je gedaan hebt wat je ouders van je vragen. „Wie zijn lippen in bedwang houdt, handelt beleidvol”, staat in de Bijbel (Spreuken 10:19). Als je ouders merken dat je echt luistert, zullen ze veel eerder geneigd zijn naar jou te luisteren.

Schrijf op aan welke van deze vier punten je het meest moet werken. ․․․․․

Waarom het de moeite waard is

Zou je er wat ongemak voor overhebben om een fortuin aan goud te vinden? De Bijbel zegt dat wijsheid veel meer waard is dan een schat (Spreuken 3:13, 14). Hoe word je wijs? Spreuken 19:20 zegt: „Luister naar raad en aanvaard streng onderricht, opdat gij in uw toekomst wijs moogt worden.” Raad en correctie zijn misschien niet echt prettig. Maar als je de ’goudklompjes’ uit de kritiek haalt — de wijsheid die  erin te vinden is — zul je een schat verzamelen die meer waard is dan goud.

Kritiek hoort nu eenmaal bij het leven. Je krijgt nu kritiek van je ouders en leraren. En in de toekomst zul je vast met werkgevers en anderen te maken krijgen. Leer thuis met kritiek om te gaan, dan word je een goede leerling, een gewaardeerde werknemer en iemand die in het algemeen meer zelfvertrouwen heeft. Als dat het resultaat is, is het de moeite waard een beetje kritiek te verduren!

IN HET VOLGENDE HOOFDSTUK

Voel je je beperkt door al die huisregels? Hoe kun je tevreden leren zijn met de vrijheid die je hebt — en misschien zelfs meer vrijheid krijgen?

SLEUTELTEKST

„Een wijze zal luisteren en meer onderricht in zich opnemen.” — Spreuken 1:5.

TIP

Het wordt makkelijker correctie van je ouders te accepteren als je

● let op de complimenten die ze je misschien tegelijk met de kritiek geven.

● om uitleg vraagt wanneer je niet zeker weet wat het probleem is of wat er van je verwacht wordt.

WEETJE

Sommige ouders vinden het moeilijk aardig te zijn tegen hun kinderen omdat ze zelf niet genoeg liefde en begrip hebben gekregen van hun ouders.

ACTIEPUNTEN

De volgende keer dat mijn ouders kritiek op me hebben, zal ik ․․․․․

Als ik het gevoel heb dat mijn ouders te kritisch zijn, zal ik ․․․․․

Wat ik mijn ouder(s) over dit onderwerp wil vragen: ․․․․․

WAT DENK JIJ?

● Waarom vind je het moeilijk kritiek te verdragen?

● Wat kan de reden zijn dat je ouders kritiek op je hebben?

● Wat moet je doen om het meeste voordeel te hebben van de raad die je krijgt?

[Inzet op blz. 177]

„Mijn moeder schreeuwde altijd tegen me en ik gaf haar dan een grote mond. Maar nu probeer ik toe te passen wat in Gods Woord staat. Dat werkt. De houding van mijn moeder is veranderd. Door de Bijbel toe te passen ben ik haar beter gaan begrijpen. Onze relatie is nu een stuk beter.” — Marleen

[Illustratie op blz. 180]

Als je de ’goudklompjes’ uit de kritiek haalt, zul je een schat verzamelen die meer waard is dan goud