O nwere ike ịbụ na okwu ọjọọ di gị ma ọ bụ nwunye gị gwara gị ma ọ bụ ihe ọjọọ o mere gị ekweghị apụ gị apụ n’obi, mgbe ọ bụla i lere ya anya, gị echeta ihe ahụ. Ya emezie ka ị na-eburu ya iwe n’obi. Ọ dị gị ka e nweghị ihe ị ga-emeli ka unu na-ebi n’udo. Ị na-ewesakwa ya iwe maka na unu anaghị ebi n’udo.

Nke bụ́ eziokwu bụ na unu ga-ebili n’udo. Ma, ka anyị buru ụzọ ghọta ihe ụfọdụ ibu iwe n’obi nwere ike ịkpata.

Ibu iwe n’obi nwere ike itisa ezinụlọ. Maka gịnị? Maka na onye buuru di ya ma ọ bụ nwunye ya iwe n’obi agaghị ahụ ya n’anya, ọ gaghị atụkwasị ya obi, ọ gaghịkwa na-emere ya ihe ọma. Ị manụ na ọ bụ ihe ndị a na-eme ka ezinụlọ ghara isi ike. Mmadụ iburu di ya ma ọ bụ nwunye ya iwe n’obi bụ nnukwu nsogbu n’ezinụlọ. Ọ bụ ya mere Baịbụl ji sị: “Wepụnụ obi ilu niile na iwe . . .  n’etiti unu.”—Ndị Efesọs 4:31.

Onye na-ebu iwe n’obi na-emerụ onwe ya ahụ́. Ibu iwe n’obi dị ka ebe mmadụ na-ama onwe ya ụra na-atụ anya na ọ bụ onye ọzọ ka ntì ga-afụ ụfụ. Otu ọkachamara aha ya bụ Mark Sichel kwuru na onye ahụ ị na-eburu iwe n’obi nwedịrị ike na-enwere onwe ya obi ụtọ, ghara ịchọ ịma ihe na-eme gị. Ihe ọ pụtara bụ na onye na-eburu di ya ma ọ bụ nwunye ya iwe n’obi na-emerụ onwe ya ahụ́.

Ihe ị ga-eme dị gị n’aka. Ụfọdụ ndị nwere ike ha agaghị ekweta ihe a. Ha nwere ike ịsị, ‘Ọ bụ di m ma ọ bụ nwunye m mere m ji eburu ya iwe n’obi.’ Iche otú ahụ ga-eme ka mmadụ chewe na ọ gaghị akwụsịli iburu onye nke ọzọ iwe n’obi ebe ọ bụ onye ahụ kpasuru ya iwe. Ma, Baịbụl gwara anyị ihe anyị kwesịrị ime. Ọ sịrị: “Ka onye ọ bụla nwapụta ọrụ ya.” (Ndị Galeshia 6:4) Ọ bụghị anyị ga-ekpebiri ndị ọzọ ihe ha ga-ekwu ma ọ bụ ihe ha ga-eme. Ma, ọ bụ anyị ga-ekpebi ihe anyị ga-eme ma ha kpasuo anyị iwe. E nwere ihe ndị ọzọ anyị nwere ike ime ma e wezụga ibu iwe n’obi.

Kpebie ihe ị ga-eme. Ihe mbụ ga-agbata gị n’obi nwere ike ịbụ ịta di gị ma ọ bụ nwunye gị ụta. Ma, cheta na i nwere ike ikpebi iburu di gị ma ọ bụ nwunye gị iwe n’obi ma ọ bụ ịgbaghara ya. I nwere ike ime ihe a Baịbụl kwuru. Ọ sịrị: “Anọkwala na-ewe iwe ruo mgbe anyanwụ dara.” (Ndị Efesọs 4:26) Ọ bụrụ na ị na-agbaghara di gị ma ọ bụ nwunye gị, unu ga-enwe ike ịna-edozi ihe ọ bụla na-esere unu okwu.—Amaokwu Baịbụl ga-enyere gị aka: Ndị Kọlọsi 3:13.

Gwa onwe gị eziokwu. Baịbụl kwuru na e nwere ndị “na-ewekarị iwe.” (Ilu 29:22) Ọ̀ bụ otú ahụ ka i si eme? Jụọ onwe gị, sị: ‘M̀ na-ewekarị iwe? Obere ihe ọ bụla mmadụ mere ọ̀ na-ewe m iwe?’ Baịbụl kwuru na ‘onye na-ekwu banyere otu ihe mgbe niile na-ekewa ndị ha na ibe ha dị ná mma.’ (Ilu 17:9; Ekliziastis 7:9) Ụdị ihe a nwekwara ike ime n’ezinụlọ. N’ihi ya, ọ bụrụ na ị na-ebukarịrị di gị ma ọ bụ nwunye gị iwe n’obi, jụọ onwe gị, sị, ‘M̀ nwere ike ịna-enwere ya ndidi?’—Amaokwu Baịbụl ga-enyere gị aka: 1 Pita 4:8.

Mara mgbe ị ga-ekwu okwu na mgbe ị gaghị ekwu okwu. Baịbụl kwuru na e nwere “oge ịgbachi nkịtị na oge ikwu okwu.” (Ekliziastis 3:7) Ọ bụghị ihe ọ bụla di gị ma ọ bụ nwunye gị mere gị ka unu kwesịrị ịkpara isiokwu. Oge ụfọdụ, i nwere ike ‘kwuo ihe ị chọrọ ikwu n’ime obi gị, n’elu ihe ndina gị, ma gba nkịtị.’ (Abụ Ọma 4:4) Di gị ma ọ bụ nwunye gị mee ihe were gị iwe, chere ka obi gị dajụọ tupu ị gwawa ya banyere ya. Otu nwaanyị aha ya bụ Beatriz sịrị na di ya kpasuo ya iwe, ọ na-ebu ụzọ chere ka obi ya dajụọ. E mechaa ọ na-achọpụta na ihe ahụ were ya iwe mgbe ahụ e nweghị ihe ọ bụ. Ọ na-ewetuzi obi gwa di ya otú obi dị ya.—Amaokwu Baịbụl ga-enyere gị aka: Ilu 19:11.

Ghọta ihe ịgbaghara mmadụ pụtara. Okwu Hibru ma ọ bụ Grik e si sụgharịta “mgbaghara” pụtara ịhapụ ihe. N’ihi ya, ịgbaghara mmadụ apụtaghị na ị ga-eme ka à ga-asị na e nweghị ihe onye ahụ mere gị. Kama, ọ pụtara na ị ga-ahapụwa ihe ahụ o mere maka na ibu iwe n’obi nwere ike ịkpatara gị ọrịa ma ọ bụ tisaa ezinụlọ gị.