1, 2. Nye Petulu a lavokaile osimbu Yesu a kundila vo Karafinau, kuenda nye ca pitako?

 PETULU wa vanja lutate kovipala viomanu va yevelela Yesu. Omanu vaco va kala vosunangonga yo vo Kafarinau. Onjo ya Petulu ya kala volupale luaco muna eye a kala enyanga lioku pipa ombisi Vokalunga ko Galilea, kuenda valua pokati kakamba vaye, la vakuepata liaye kumue lomanu vakuavo va lingaile upange woku pipa volupale luaco. Petulu wa yonguile okuti omanu vo volupale luaco va tenda Yesu ndeci eye o tendele, kuenda vosi yavo va kapako ovina va lilongisa lulongisi wa velapo, viatiamẽla Kusoma wa Suku. Pole, hacoko ceya oku pita.

² Valua va liwekapo oku yevelela Yesu. Vamue va suanguila Yesu poku pisa esapulo a kunda. Pole, ocituwa olondonge via Yesu via lekisa, ca sakalaisa calua Petulu. Ovipala viavo ka via kuatele vali esanju lioku lilongisa ovina viokaliye. Momo va kuata atatahãi kuenda va sumuĩle calua. Vamue va popia vati, olondaka via Yesu, via kãla. Ovo, ka va yonguile vali oku u yevelela, kuenje va tunda vosunangonga kuenda va liwekapo oku kuama Yesu.—Tanga Yoano 6:60, 66.

3. Ekolelo Petulu a kuata lio kuatisa oku linga nye olonjanja vialua?

³ Ekalo liaco ka lia lelukile ku Petulu kumue lovapostolo vakuavo. Petulu ka kuatelevo elomboloko liovina viaco. Eye wa simĩlevo okuti, olondaka via Yesu vi sumuĩsa. Oco hẽ, nye Petulu a linga? Hayoko onjanja yatete, kuenda hayoko ya kala onjanja ya sulako ekolelo Petulu a kuatela Cime caye lia setekiwa. Tu konomuisi ndomo ekolelo Petulu a kuata lio kuatisa oku yula ovitangi loku lekisa epandi.

4, 5. Ovina vipi Yesu a linga okuti via litepele levi omanu va lavokaile kokuaye?

⁴ Petulu wa enda oku komõha calua ovilinga via Yesu. Olonjanja vialua ovilinga lombangulo ya Cime caye via enda oku komõhisa omanu. Eteke limue, Yesu wa tekula owiñi locikomo. Omo liaco, omanu va seteka oku u lingisa osoma. Pole, eci a tunda pokati kowiñi loku sapuila olondonge viaye oco vi londe vowato loku enda ko Kafarinau, valua komõha. Osimbu olondonge via kala oku endela vowato kuteke, Yesu wa vi komõhisa vali poku endela kilu liovava Vokalunga ko Galilea. Kuenje, wa longisa Petulu ocina cimue ci kuete esilivilo catiamẽla kekolelo.

⁵ Komẽle, va limbuka okuti owiñi wa va kuama loku pita kongongo. Omanu vaco va yonguile okuti, Yesu o pitulula ocikomo coku pongolola okulia pole, ka va yonguile okuti, o va longisa ukũlĩhĩso wa Suku. Yesu wa pisa ocituwa cavo coku sakalala lika lovina vio ketimba. (Yoa. 6:25-27) Ombangulo yaco ya amamako toke vosunangonga yo vo Kafarinau, muna Yesu a longisa ocina cimue ci kuete esilivilo okuti, ca komõhisa omanu valua.

6. Ocindekaise cipi Yesu a linga, kuenda olonjeveleli viaye vio tambulula ndati?

⁶ Yesu wa yonguile okuti, omanu ka vo tendi ndono yeteku lio ketimba, pole, vo tenda okuti eye eliangiliyo lia Suku, haeye wa laikele oku eca omuenyo waye oco omanu vakuavo va tambule omuenyo ko pui. Omo liaco, wa linga ocindekaise cimue poku lisokisa lo mana okuti, ombolo yina ya tundile kilu koloneke via Mose. Eci vamue ka va tavele kondaka yaco, eye wa linga ocindekaise cimue poku popia hati, oco omunu a kuate omuenyo ko pui, o sukila oku lia etimba lia Yesu loku nyua osonde yaye. Eci a tukula ondaka yaco vo patãla calua. Kuenje, vamue va popia vati: “Ondaka eyi ya kãla. Helie o tẽla oku yi yeva?” Omo liaco, valua pokati kolondonge via Yesu, via liwekapo oku u kuama. *—Yoa. 6:48-60, 66.

7, 8. (a) Nye ci lekisa okuti Petulu ka kuatele elomboloko liocikele ca Yesu? (b) Petulu wa tambulula ndati epulilo Yesu a linga kovapostolo vaye?

⁷ Nye Petulu a sukilile oku linga? Eye ka kuatele elomboloko liolondaka via Yesu. Ka limbukile okuti ca sukilile Yesu oku fa oco a tẽlise ocipango ca Suku. Anga hẽ eci ca vetiya Petulu oku kuama olondonge vina via siapo Yesu keteke liaco? Sio, kua kala ocina cimue ci kuete esilivilo ca vetiya Petulu oku litepa lomanu vaco. Ocina caco nye?

⁸ Yesu wa pulisa ovapostolo vaye hati: “Lene wendivo?” (Yoa. 6:67) Eye wa sapuila ekũi lavali kolondonge, pole Petulu eye wa tambulula. Olonjanja viosi oco ca kala ocituwa caye. Citava okuti, Petulu eye wa kala ukulu pokati kavo. Pokati kolondonge, Petulu eye wa kuata ocituwa coku vangula tete. Citava okuti ka kuatele ohele yoku situlula ovisimĩlo viaye. Kuenje, kepuluvi liaco wa tukula olondaka vimue viwa poku popia hati: “A Ñala, kulie tu enda? Ove, ove o kasi lolondaka viomuenyo ko pui.”—Yoa. 6:68.

9. Petulu wa lekisa ndati okuti wa kolelele Yesu?

⁹ Anga hẽ olondaka evi ka vi vetiya utima wove? Ekolelo Petulu a kuatela Yesu, lio kuatisa oku lekisa esunguluko. Petulu co lombolokele okuti ka kua kaile vali Onjovoli yikuavo okuti, Yesu ci sule. Momo Yesu wa kuata unene woku yovola lolondaka viaye, kuenda lalongiso aye atiamẽla Kusoma wa Suku. Petulu wa kũlĩhĩle okuti, ndaño ovina vimue ka vio lombolokele ciwa, wa sukilile oku kakatela ku Yesu oco a taviwe la Suku okuti, o tambula esumũlũho liomuenyo ko pui.

10. Koloneke vilo, tu setukula ndati ekolelo lia Petulu?

¹⁰ Anga hẽ o kuetevo ovisimĩlo viaco? Tu sumua calua oku limbuka okuti, omanu valua va kolela Yesu, pole eci va pita vo seteko yimue, ka va lekisa vali ekolelo. Oco tu lekise ekolelo liocili ku Kristu, tu sukila oku sola alongiso aye ndeci Petulu a linga. Tu sukilavo oku kũlĩha alongiso aco, loku kuata elomboloko liao, kuenda oku lekisa ovituwa vi litava lalongiso aco, ndaño okuti olonjanja vimue ka a likuata lovisimĩlo vietu kuenda olonjongole vietu. Tu ka tambula lika omuenyo ko pui, una Yesu a tu yonguila, nda tua lekisa ekolelo.—Tanga Osamo 97:10.

11. Pi Yesu a endele lolondonge viaye? (Tala etosi pombuelo yemẽla.)

¹¹ Ka pa pitile oloneke vialua tunde eci va lingile ovopange aco kuenje, Yesu wa endele la vamue pokati kovapostolo konano yofeka. Olonjanja vimue poku kala Vokalunga ko Galilea, omunu o pondola oku mola ilu liomunda Herimone yina ye yuka ocikokoto, konano Yofeka Yohuminyo. Omunda yaco ya fetika oku linga yinene osimbu va amela ocipepi layo poku lamana vovaimbo a kala ocipepi lo ko Kaisarea yo ko Filipu. * Eci va kala pocitumãlo caco okuti onepa yimue Yofeka Yohuminyo kombuelo ya moleha ciwa, Yesu wa linga epulilo limue li kuete esilivilo kovapostolo vaye.

12, 13. (a) Momo lie Yesu a pulisila ndomo omanu vo tendele? (b) Poku tambulula epulilo lia Yesu, Petulu wa lekisa ndati ekolelo liocili?

¹² Yesu wa pula olondonge viaye hati: “Mõlomanu vo tukola ndati?” Tu pondola oku sokolola ndomo Petulu a vanja vovaso a Yesu loku limbuka olondunge luloño Cime caye a kuata. Yesu wa yonguile oku kũlĩha eci omanu va sima catiamẽla kovina va mola levi va yeva. Olondonge via Yesu via tambulula epulilo Yesu a linga, loku tukula ovisimĩlo ka via sungulukile viatiamẽla kekalo lia Yesu. Pole, Yesu wa yonguile oku kũlĩha vali ovina vikuavo. Anga hẽ olondonge viaye via kuatavo ovisimĩlo ka via sungulukile? Eye wa vi pula hati: “Ene puãi vu nukula ndati?”—Luka 9:18-22.

¹³ Onjanja eyi, Petulu ka kuatele ohele yoku tambulula. Londaka yi yevala ciwa wa vangula ocili poku situlula osivimĩlo via valua va kala laye. Eye wa popia hati: “Ove vu Kristu, vumõla a Suku o kasi lomuenyo.” Tu pondola oku sokolola ndomo Yesu a kala poku memenako lesanju loku pandiya Petulu. Yesu wa ivaluisa Petulu hati, Yehova Suku, eye o situluila ocili ca velapo ku vakuekolelo, okuti omunu hayeko. Petulu wa limbuka ocili cimue ca velapo ca situluiwa la Yehova, okuti, ekalo lia Mesiya, ale Kristu una wa likuminyiwile osimbu!—Tanga Mateo 16:16, 17.

14. Ovikele vipi via velapo Yesu a eca ku Petulu?

¹⁴ Kristu, eye una ocitumasuku cimue cosimbu ca popele hati, eye ewe lina olomesele via laikele oku inasi. (Osa. 118:22; Luka 20:17) Yesu wa ivaluka ocitumasuku caco kuenje, wa popia hati, Yehova o tumbika ekongelo liaye vohanda, ci lomboloka okuti vu Petulu una wa situlula ekalo liaye. Omo liaco, wa eca ku Petulu ovikele vimue via velapo vekongelo liaco. Yesu ka lekisile okuti, Petulu wa velelepo ovapostolo vakuavo, ndomo vamue va siata oku sima pole, wo wĩha ovikele vimue. Eye wa eca kokuaye “olosapi viusoma wokilu.” (Mat. 16:19) Petulu weya oku tambula ocikundi coku eca elavoko Liusoma wa Suku kovimunga vitatu viomanu ndeci: Tete, ku va Yudea, noke ku va Samaria, kuenda ku vakualofeka, ale komanu vana okuti, ha va Yudeako.

15. Nye ca vetiya Petulu oku lungula Yesu, kuenda olondaka vipi a popia?

¹⁵ Noke Yesu wa popia hati, wosi wa tambula calua, o kisikiwa calua. Ocili colondaka evi, ci limbukiwila kulandu wa Petulu. (Luka 12:48) Yesu wa amamako oku situlula ovina via velapo viatiamẽla ku Mesiya oku kongelamo, ohali a laikele oku tala kuenda olofa viaye ko Yerusalãi. Kuenje, olondaka viaco via sumuisa Petulu. Eye wa kovonga Yesu pokanele loku u lemẽla hati: “A Ñala! Suku ka ka ci tave! Eci ka ci keya kokuove.”—Mat. 16:21, 22.

16. Yesu wa lungula ndati Petulu, kuenda elungulo liaye li pondola oku tu kuatisa ndati?

¹⁶ Ndaño okuti Petulu wa kuata ovisimĩlo viwa pole, citava okuti etambululo lia Yesu, lio komõhisa. Eye wa imba onyima ku Petulu kuenda wa vanja kolondonge vikuavo okuti, pamue via kuatavo ovisimĩlo vimuamue, kuenje wa popia hati: “A Satana, pita konyima yange. Ove wa ndingila ocilondokua momo ovisimĩlo viove havia Sukuko, viomanu.” (Mat. 16:23; Mar. 8:32, 33) Elungulo lia Yesu li kuete esilivilo lia velapo kokuetu. Ca leluka oku ecelela oku pitisa kovaso ovisimĩlo viomanu okuti, via Suku ci sule. Nda eci oco ci pita letu, ndaño muẽle ceci tu kuata ovisimĩlo viwa vioku kuatisa vakuetu, tu tẽlisa olonjongole via Satana, okuti ka tu lingi ocipango ca Suku. Petulu wa tambulula ndati?

17. Yesu poku sapuila Petulu hati, “pita konyima yange” ci lomboloka nye?

¹⁷ Petulu wa kũlĩhĩle okuti Yesu ka popele hati, Petulu eye Satana Eliapu. Momo eye ka vanguile laye ndeci a linga la Satana. Yesu wa sapuilile Satana hati: “Tundapo,” pole, wa sapuila Petulu hati: “A Satana, pita konyima yange.” (Mat. 4:10) Yesu ka pembuile upostolo una wa kuatele ovituwa vialua viwa, pole, wo lungula ovisimĩlo ka via sungulukile viatiamẽla kocitangi caco. Ca sunguluka oku limbuka okuti, Petulu wa sukilile oku tunda kovaso a Cime caye oco ka ka lingile vakuavo ocilondokua. Omo liaco, wa sesamẽlele oku kala konyima ndoñame yina yu kuatisa.

18. Petulu wa lekisa ndati esunguluko, kuenda tu pondola oku setukula ndati ongangu yaye?

¹⁸ Anga hẽ Petulu wa hoya, kuenda wa temẽle? Lakamue. Eye wa tava lumbombe oku lunguiwa. Omo liaco, wa lekisa vali esunguluko. Olonjanja vimue olondonge via Kristu, vi sukila oku lunguiwa. Nda tu lekisa umbombe poku tava oku pindisiwa kuenda tu lilongisila kalungulo aco, tu kala akamba va Yesu Kristu kuenda va Isiaye, Yehova Suku.—Tanga Olosapo 4:13.

19. Ondaka yipi yi komõhisa Yesu a popia, kuenda nye pamue Petulu a simĩle?

¹⁹ Yesu wa vangula ondaka yimue yi komõhisa poku popia hati: ‘Mopia lene siti, ocili okuti, vamue va tãi kulo ka va mahi oku fa toke eci va mola Mõlomunu iya vusoma waye.’ (Mat. 16:28) Olondaka viaco, via vetiya Petulu oku sokolola ovina vialua. Nye Yesu a yonguile oku popia? Citava okuti Petulu wa simĩle hati, ka ponduile oku tambula esumũlũho liaco omo lielungulo a tambula.

20, 21. (a) Lombolola ocinjonde Petulu a mola. (b) Ombangulo Yesu a kuata lomanu va kala ponele yaye vocinjonde, ya kuatisa ndati Petulu oku pengulula ovisimĩlo viaye?

²⁰ Eci pa pita osemana, Yesu wa endele la Tiago, la Yoano kuenda Petulu ‘komunda yimue ya lepa.’ Citava okuti omunda Herimone ya kala okacinãla kamue. Omo okuti katatu kavo va kala oku suñila, pamue va linga ungende waco kuteke. Osimbu Yesu a likutilila, kua pita ocina cimue ca va pasula.—Mat. 17:1; Luka 9:28, 29, 32.

²¹ Yesu wa fetika oku lipongoluila kovaso avo. Ocipala caye ca nina ndolosongo viekumbi. Uwalo waye wa yela ndocikokoto, kuenda wa eca ocinyi. Noke, ponele ya Yesu pa moleha omanu vavali okuti umue, wa kala ocindekaise ca Mose, ukuavo ca Eliya. Ovo va fetika oku vangula la Yesu okuti, wa ‘laikele oku fila ko Yerusalãi.’ Citava okuti va vangula ovina viatiamẽla kolofa kuenda kepinduko liaye. Petulu poku popia hati, Yesu ka laikele oku pita locitangi caco, wa kuata ovisimĩlo ka via sungulukile!—Luka 9:30, 31.

22, 23. (a) Petulu wa lekisa ndati esanju lombili? (b) Esumũlũho lipi likuavo Petulu, la Tiago, kuenda Yoano, va tambula eci va kala komunda kuteke?

²² Petulu wa yonguilevo oku panga onepa kulandu waco, kuenda ka yonguile okuti ocinjonde caco ci pita. Noke va kala ndu okuti, Mose la Eliya va kasi oku litepa la Yesu. Kuenje, Petulu wa popia hati: “A Ñala, ciwa omo tu kasi kulo. Tu tungi olosinge vitatu, yimue yove, yimue ya Mose, yimue ya Eliya.” Omanu va muiwa vocinjonde caco okuti afendeli va Yehova, va lomboloka vana va fa osimbu okuti, ka va sukilile olosinge. Petulu ka kũlĩhĩle ovina a popia. Ove hẽ ku vetiyiwa oku setukula ongangu yulume waco ukuesanju haeye ukuambili?—Luka 9:33.

²³ Petulu, la Tiago kuenda Yoano va tambula esumũlũho likuavo kuteke waco. Noke kua moleha elende limue kuenje, lia va wila. Velende liaco mua yevala ondaka yimue. Ondaka yaco ya Yehova Suku! Eye wa popia hati: ‘U Omõlange, wa nõliwa. U yeveleli.’ Noke ocinjonde ca imũha kuenje, va siala likaliavo komunda kumue la Yesu.—Luka 9:34-36.

24. (a) Ocinjonde ca kuatisa ndati Petulu? (b) Koloneke vilo tu pondola oku kuatisiwa ndati locinjonde coku lipongolola?

²⁴ Ocinjonde ca kala esumũlũho linene ku Petulu, kuenda ci kuetevo esilivilo kokuetu! Noke lianyamo amue, wa soneha ovina viatiamẽla kesumũlũho a kuata kuteke waco, lioku kala umue pokati ‘kolombangi via mola lovaso avo ulamba wa Yesu’ okuti Osoma yuviali wokilu. Ocinjonde caco, ceca uvangi wovitumasuku vialua vi sangiwa Vembimbiliya, kuenda ca pamisa ekolelo lia Petulu oku pandikisa kayonjo a liyaka lao noke. (Tanga 2 Petulu 1:16-19.) Nda tu amamako oku lekisa ekolelo ku Cime cetu, una Yehova a nõla oku tu songuila, loku lilongisila ovina vialua kokuaye okuti tu tava oku pindisiwa loku lunguiwa, kuenda oku u kuama lumbombe eteke leteke, ocinjonde caco ci pamisavo ekolelo lietu, ndeci ca pita la Petulu.