“NDZI KULE NDZI TWA TINHLAMBHA NI TIMHOLOVO,” leswi, swi vuriwe hi wansati la vuriwaka Patricia. U tlhela a ku: “A ndzi nga rivaleli. Niloko se ndzi kurile loko munhu a ndzi kwatisa a ndzi ta hlundzuka masiku yo tala naswona vurhongo a byi nga phahi.” Loko munhu a tshama a kwatile naswona a ri na xikhomela a nga tsaki naswona a hi swinene eka rihanyo ra munhu. Entiyisweni tidyondzo tin’wana ti kombisa leswaku vanhu lava nga rivaleliki va nga . . .

• Pfumelela ku hlundzuka ku onha vuxaka bya vona ni van’wana, va tihambanisa na vona nakambe va va ni xivundza

• Hlundzuka hi ku olova, va vilela kumbe va tshikileleka

• Tshamela ku anakanya hi swilo swo biha lerova va nga tiphini hi vutomi

• Titwa va nga hanyi hi ku pfumelelana ni Bibele

• Titwa va tshikilelekile swinene lerova va va ekhombyeni ro khomiwa hi vuvabyi, byo tanihi high blood, vuvabyi bya mbilu, ku tshamela ku twa switlhavi, vuvabyi bya marhambu ni ku pandza hi nhloko *

I YINI KU RIVALELA? I ku rivalela loyi a ku dyoheleke, ku susa xikhomela ni ku kwata ni ku susa mianakanyo yo rihisela eka munhu yoloye. A swi vuli ku pfumelela swilo swo biha, ku vona ku nga ri mhaka leyikulu kumbe ku swi ba hi makatla. Ku ri na sweswo ku rivalela i ku va munhu a anakanyisise kahle hi mhaka leyi endlekeke kutani a kondletela ku rhula ni munhu yoloye ni ku va ni vuxaka lebyinene na yena.

Ku rivalela swi tlhela swi kombisa leswaku wa twisisa. Munhu loyi a rivalelaka wa swi twisisa leswaku hinkwerhu ha dyoha hi swiendlo ni marito. (Varhoma 3:23) Loko Bibele yi kandziyisa mhaka leyi yi ri: “Hambetani mi lehiselana mbilu ni ku rivalelana hi ku ntshunxeka loko un’wana a ri ni xivangelo xa ku vilerisiwa hi un’wanyana.”—Vakolosa 3:13.

Swa twala ku vula leswaku ku rivalela i mhaka ya nkoka yo kombisa rirhandzu ku nga “xiboho lexi  hetisekeke xa vun’we.” (Vakolosa 3:14) Hi ku ya hi website ya Mayo Clinic, ku rivalela swi endla leswaku . . .

• U hanyisana kahle ni van’wana, u twisisa naswona u va ni ntwelavusiwana eka loyi a ku dyoheleke

• U va munhu la wupfeke emianakanyweni ni ku va ni vuxaka lebyinene ni Xikwembu

• U nga tshameli ku vilela, u nga vi na mbitsi kumbe rivengo

• U nga tshikileleki emianakanyweni

U NGA TSHAMELI KU TIVONA NANDZU. Buku leyi nge Disability & Rehabilitation yi vula leswaku “swa tika ku ka u nga tshameli ku tivona nandzu” kambe i swa nkoka swinene eka rihanyo ra wena.” I yini leswi nga ku pfunaka leswaku u nga tshameli ku tivona nandzu?

• U nga languteli ku va la hetisekeke kambe amukela leswaku u fana ni vanhu van’wana na wena u endla swihoxo.—Eklesiasta 7:20

• Dyondza eka swihoxo swa wena leswaku u nga ha endli swihoxo leswi fanaka

• Lehisa mbilu loko mikarhi yin’wana u pfa u endla leswi nga fanelangiki, hikuva mikhuva yo biha a yi nge fambi hi siku rin’we.—Vaefesa 4:23, 24

• Vana munghana wa lava nga ta ku khutaza, lava nga ni musa ni lava nga ta ku byela ntiyiso.—Swivuriso 13:20

• Loko u dyohele munhu, hatla u kombela ku rivaleriwa. Loko u endla ku rhula ni van’wana na wena u ta va ni ku rhula.—Matewu 5:23, 24

Patricia loyi ku vulavuriweke ha yena eku sunguleni u dyondze ku rivalela endzhaku ka loko a dyondze Bibele. U ri: “Ndzi titwa ndzi ntshunxekile eka ku hlundzuka loku a ku onha vutomi bya mina. A ndza ha karhateki naswona a ndza ha karhati van’wana. Milawu ya Bibele yi kombisa leswaku Xikwembu xa hi rhandza naswona xi hi navelela leswinene.”

Wanuna loyi a vuriwaka Ron u te: “A ndzi nge swi koti ku lawula mianakanyo ni swiendlo swa van’wana. Kambe mina ndzi nga swi kota ku tilawula. Loko ndzi lava ku va ni ku rhula ndzi fanele ndzi tshika xikhomela. Ndzi sungule ku vona ku rhula ni xikhomela swi ri le na le. Kutani ndzi swi xiyile leswaku a ndzi nge swi koti ku va ni xikhomela ni ku rhula hi nkarhi wun’we. Sweswi ndzi ni ripfalo lerinene.”