1, 2. Xana misava yi cince njhani ku sukela enkarhini wa Nowa naswona Abrama u khumbeke hi ndlela yihi?

ABRAMA u langute ehenhla, a honolele xihondzo lexi nga ehenhla ka muti wa Ura lowu a a tshama eka wona. * A ku ri ni huwa leyi a yi twala ku suka kwale naswona a ku tuvika musi. Nakambe vaprista va xikwembu xa n’weti a va ri eku nyikeleni ka switlhavelo. Hi mahlo ya mianakanyo, vona Abrama a ri karhi a hundzuluka a ninginisa nhloko, mombo wakwe wu ri karhi wu kombisa ku vilela. Swi nga ha endleka leswaku loko a ri karhi a hundza mintshungu loko a ri karhi a muka a ya ekaya, a a anakanya hi vugandzeri bya swikwembu swa hava lebyi a byi tele eUra. Swi le rivaleni leswaku Abrama a karhateka ku vona vanhu va ri karhi va gandzela swikwembu swa hava eswihondzweni leswi a swi ri ekusuhi ni kaya rakwe.

² Nowa u fe eka malembe mambirhi emahlweni ko va Abrama a velekiwa. Loko Nowa ni ndyangu wakwe va huma engalaveni endzhaku ka Ndhambi leyikulu, mupatriyaka yoloye u nyikele xitlhavelo eka Yehovha Xikwembu, loyi a endleke leswaku ku vonaka nkwangulatilo. (Gen. 8:20; 9:12-14) Hi nkarhi wolowo, emisaveni hinkwayo a ku ri ni vugandzeri lebyi tengeke ntsena. Kambe sweswi, loko xitukulwana xa vukhume xa Nowa xi ri karhi xi hangalaka ni misava, vukhongeri bya ntiyiso a byi ya byi kala. Vanhu hinkwavo a va gandzela swikwembu swa vuhedeni. Hambi ku ri tata wa Abrama, ku nga Tera, a a gandzela swikwembu swa hava, kumbexana ku endla swifaniso.—Yox. 24:2.

3. Hi yihi mfanelo leyi Abrama a a ri na yona naswona hi nga dyondza yini eka sweswo?

³ Abrama a a ri munhu loyi a hambaneke ni vanhu van’wana lava a a tshama na vona hileswi a a ri ni ripfumelo eka Xikwembu. Entiyisweni endzhakunyana muapostola Pawulo u huhuteriwe ku n’wi vitana “tata  wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo”! (Hlaya Varhoma 4:11.) A hi voneni leswi endleke ripfumelo ra Abrama ri tiya. Xisweswo na hina hi nga dyondza swo tala malunghana ni ndlela leyi ripfumelo ra hina ri nga tiyaka ha yona.

4, 5. Xana Abrama a nga ha va a dyondze hi Yehovha eka mani naswona ha yini leswi swi tikomba swi ri tano?

⁴ I yini leswi endleke leswaku Abrama a dyondza hi Yehovha Xikwembu? Ha swi tiva leswaku Yehovha a a ri ni malandza yo tshembeka emisaveni hi minkarhi yoleyo. Xeme na yena a a ri un’wana wa wona. Hambileswi ku nga riki yena lonkulu eka vana va Nowa vanharhu va majaha, hakanyingi hi yena a boxiweke ro sungula. Xivangelo hileswaku Xeme a ri wanuna wa ripfumelo leri xiyekaka. * Hi nkarhi wun’wana endzhaku ka Ndhambi, Nowa u kombetele eka Yehovha tanihi “Xikwembu xa Xeme.” (Gen. 9:26) Xeme u xixime Yehovha ni vugandzeri lebyi tengeke.

⁵ Xana Abrama a a n’wi tiva Xeme? Swi nga ha endleka a a n’wi tiva. Hi mahlo ya mianakanyo, vona Abrama a ha ri mufana. Xiya ndlela leyi a swi ta n’wi tsakisa ha yona ku tiva leswaku u ni kokwana wo tlhariha loyi a hanyeke malembe yo tlula 400! Xeme a a vone vubihi lebyi a byi ri kona emahlweni ka Ndhambi leyi basiseke misava, ku sunguriwa ka matiko loko vanhu va ri karhi va andza emisaveni ni masiku yo biha ya ku xandzuka ka Nimrodo eXihondzweni xa Babele. Xeme loyi wo tshembeka a nga katsekanga eka ku xandzuka koloko, kutani loko Yehovha a pfilunganye ririmi ra lava akaka xihondzo, Xeme ni ndyangu wakwe va hambete va vulavula ririmi ro sungula ra vanhu, ku nga ririmi ra Nowa. Ndyangu wolowo a wu katsa na Abrama. Entiyisweni, swi vula leswaku Abrama u kule a ri karhi a n’wi xixima swinene Xeme. Ku tlula kwalaho, Xeme u hanye nkarhi wo leha loko Abrama a ri karhi a hanya. Kutani Abrama a nga ha va a dyondze hi Yehovha eka Xeme.

6. (a) Xana Abrama u swi kombise njhani leswaku u dyondze swo karhi eka Ndhambi? (b) Xana Abrama na Sarayi a va hanya njhani?

⁶ Swi tikomba onge Abrama u dyondze swo tala eka Ndhambi. U tikarhatele ku famba ni Xikwembu hilaha Nowa a endleke hakona. Hi yona mhaka leyi Abrama a papalateke ku gandzela swikwembu swa hava kutani a va munhu la hambaneke ni van’wana eUra hambi ku ri ni le ka maxaka yakwe ya le kusuhi. Hambiswiritano, u kume nsati lonene. U tekane na Sarayi, ku nga wansati loyi a a nga xiyeki ntsena hileswi a sasekile, kambe ni hikwalaho ka ripfumelo leri tiyeke leri a a ri na rona eka Yehovha. *  Hambileswi a va nga ri na vana, a swi kanakanisi leswaku mpatswa wolowo wu kume ntsako hi ku tirhela Yehovha swin’we. Wu tlhele wu kurisa ntukulu wa Abrama loyi a nga ri na vatswari, ku nga Lota.

7. Ha yini valandzeri va Yesu va fanele va tekelela Abrama?

⁷ Abrama a nga fularhelanga Yehovha ivi a ya gandzela swikwembu swa hava swa le Ura. Yena na Sarayi a va lava ku tshama va ri lava hambaneke ni tiko rero leri a ri gandzela swikwembu swa hava. Loko hi lava ku va ni ripfumelo ra xiviri, hi fanele hi tiyimisela ku endla leswi fanaka. Na hina hilaha ku fanaka hi fanele hi tiyimisela ku va lava hambaneke. Yesu u vule leswaku valandzeri vakwe a va nge vi “xiphemu xa misava” ni leswaku eku heteleleni misava a yi ta va venga. (Hlaya Yohane 15:19.) Hambiloko u twa ku vava hileswi swirho swa wena swa ndyangu kumbe vanhu lava u tshamaka na vona va nga ku tsakeriki hikwalaho ka xiboho xa wena xo tirhela Yehovha, tsundzuka leswaku a wu wexe. U le ku tekeleleni ka xikombiso lexinene xa Abrama na Sarayi lava na vona va tirheleke Xikwembu hi ku tshembeka.

8, 9. (a) Xana Abrama u humeleriwe hi swilo swihi leswi a nga ta ka a nga swi rivali? (b) Xana rungula ra Yehovha a ri ku yini eka Abrama?

⁸ Siku rin’wana, Abrama u humeleriwe hi swilo leswi a nga ta ka a nga swi rivali. U kume rungula leri a ri huma eka Yehovha Xikwembu! Bibele a yi hi hlamuseli vuxokoxoko byo tala malunghana ni ndlela leyi Abrama a kumeke rungula ha yona, kambe yi vula leswaku “Xikwembu xa ku vangama” xi humelele eka wanuna yoloye wo tshembeka. (Hlaya Mintirho 7:2, 3.) Swi nga ha endleka leswaku hi ku tirhisa ntsumi, Abrama u vone xiphemu xitsongo xa ku vangama ka Hosi leyi Lawulaka ya vuako hinkwabyo. Hi nga anakanya ntsena hi ndlela leyi Abrama a a tsake ha yona ku vona ku hambana exikarhi ka Xikwembu lexi hanyaka ni vugandzeri bya swifaniso leswi nga hanyiki lebyi a byi ri kona enkarhini wakwe.

⁹ Xana rungula ra Yehovha a ri ku yini eka Abrama? “Huma etikweni ra wena ni le maxakeni ya wena u ta etikweni leri ndzi nga ta ku komba rona.” Yehovha a nga vulanga leswaku hi rihi tiko leri a a anakanya hi rona—u lo vula leswaku u ta ri komba Abrama. Kambe, Abrama a a fanele a huma etikweni ra rikwavo a tlhela a siya ni maxaka. Hi ku ya hi mindhavuko ya vanhu va khale va le Vuxa Xikarhi, ndyangu a wu ri wa nkoka. Leswaku wanuna a siya maxaka yakwe kutani a ya ekule hakanyingi a swi tekiwa tanihi nchumu wo biha; eka van’wana a swi tlula ni hi rifu!

10. I yini leswi Abrama na Sarayi a swi ta va swi va tikerile leswaku va rhurha ekaya ra vona eUra?

¹⁰ Swi nga ha va swi n’wi tikerile Abrama ku sukela vulovolovo bya le Ura. Vumbhoni byi kombisa leswaku Ura a ku ri muti lowu fuweke  swinene. (Vona bokisi leri nge  “Muti Lowu Abrama Na Sarayi Va Sukeke Eka Wona.”) Vayimburi va kume leswaku a ku ri ni tindlu ta xiyimo xa le henhla eUra wa khale; tin’wana a ti ri na makamara ya vandyangu ni malandza yo tlula khume-mbirhi kumbe ku tlula, hinkwawo ya ri exivaveni lexi akiweke kahle xi tlhela xi rhideriwa. A swi tolovelekile leswaku tindlu teto ti va ni swihlovo swa mati, swihambukelo ni swilo swo chela thyaka. Tsundzuka leswaku Abrama na Sarayi a va kurile; swi nga ha endleka leswaku Abrama a ri emalembeni ya va-70, Sarayi ya va-60. Swi le rivaleni leswaku a a lava leswaku Sarayi a tshamiseka kahle a tlhela a khathaleriwa—ku nga leswi nuna un’wana ni un’wana lonene a nga lavaka leswaku nsati wakwe a endleriwa swona. Anakanya loko va ri karhi va bula hi swivutiso ni ku vilela loku swi nga ha endlekaka leswaku a va ri na kona. Swi nga ha endleka leswaku Abrama a a tsakile loko Sarayi a amukela xiavelo lexi xo tika! Ku fana na Abrama, a a tiyimisele ku siya vulovolovo hinkwabyo.

11, 12. (a) I malunghiselelo wahi ni swiboho leswi a swi fanele swi endliwa emahlweni ko va va famba eUra? (b) Xana u nga swi hlamusela njhani leswi endlekeke hi siku leri va sukeke ha rona eUra?

¹¹ Loko se va teke xiboho, Abrama na Sarayi a va ha ri ni swo tala swo swi endla. A va fanele va paka ni ku hlela swilo. Xana a va ta teka yini eka riendzo leri ro ya endhawini leyi va nga yi tiviki naswona a va ta siya yini? Kambe xa nkoka swinene a ku ri vandyangu wa vona. Xana a va ta endla yini hi Tera loyi se a a kurile? Va endle xiboho xo famba na yena kutani va n’wi khathalela kukondza a fa. Leswi rungula ri hi byelaka leswaku Tera hi yena a humeseke ndyangu wakwe eUra, swi tikomba onge u pfumele hi mbilu hinkwayo ku famba na vona. Swi tikomba onge se a tshike ku gandzela swikwembu swa hava. Ntukulu wa Abrama ku nga Lota na yena a a ta famba na vona.—Gen. 11:31.

¹² Eku heteleleni, siku ra leswaku va famba ri fikile. Hi mahlo ya mianakanyo, vona vanhu va hlengeletane ehandle ka muti wa Ura. Tikamela na timbhongolo a ti rhwale mindzhwalo yo tika, mintlhambi a yi hlengeletiwile, vandyangu ni malandza a va lunghekele riendzo naswona a va ri langutele hi mahlo-ngati. * Swi nga ha endleka leswaku hinkwavo a va yimele Abrama ku va a va byela leswaku i nkarhi wo famba. Eku heteleleni, nkarhi wolowo wu fikile kutani va sungula riendzo, va fambela ra makumu emutini wa Ura.

13. Xana malandza yo tala ya Yehovha namuntlha ma nga ri kombisa njhani langutelo leri fanaka ni ra Abrama na Sarayi?

¹³ Namuntlha, malandza yo tala ya Yehovha ma endla xiboho xo rhurhela lomu ku nga ni xilaveko xa vachumayeri va Mfumo lava engetelekeke. Man’wana ma endla xiboho xo dyondza ririmi rin’wana leswaku ma kota ku ndlandlamuxa ntirho wa wona. Kumbe ma endla xiboho xo tirhisa tindlela tin’wana to chumayela leti ma nga si tshamaka ma ti  ringeta kumbe ma nga ti tolovelangiki. Swiboho swo tano swi lava ku tinyiketela—ku tiyimisela ku titsona swilo swo karhi swa nyama. Swa bumabumeriwa loko malandza ya Yehovha ma kombisa ku tiyimisela ko tano kutani ma tekelela Abrama na Sarayi! Loko hi kombisa ripfumelo ro tano, hi nga tiyiseka leswaku Yehovha u ta tama a hi nyika swo tala ku tlula leswi hina hi n’wi nyikaka swona. A nge tsandzeki ku nyika lava nga ni ripfumelo hakelo. (Hev. 6:10; 11:6) Xana u endle tano eka Abrama?

14, 15. Xana a ri ri njhani riendzo ro suka eUra ku ya eHarani naswona ha yini swi nga ha endlekaka leswaku Abrama u tshame nkarhinyana eHarani?

¹⁴ Hakatsongo-tsongo vanhu va nambe va khoma ndlela. Hi mahlo ya mianakanyo vona Abrama na Sarayi loko va pfa va khandziya timbhongolo ni ku pfa va famba hi milenge, bulo ra vona ri kavanyetiwa hi swingelengele swa swifuwo leswi a swi ri etinhan’wini. Hakatsongo-tsongo, hambi ku ri vafambi lava, lava a va nga ri ni ntokoto va sungule ku tolovela ku endla ni ku susa nxaxa, hambi ku ri ku pfuna Tera loyi se a a kurile leswaku a khandziya kamela kumbe mbhongolo. Va fambe va ya en’walungu-vupela-dyambu, va ri karhi va famba etlhelo ka Nambu wa Yufrata. Va fambe ku kala ku hundza mavhiki.

¹⁵ Eku heteleleni, loko se va fambe tikhilomitara ta 960 va fike laha ku nga ni tindlu leti nga ni xivumbeko xa xisaka xa tinyoxi ta le Harani, ku nga muti lowu fuweke lowu nga emahandzeni ya tindlela ta le Vuxa-vupela-dyambu. Kwalaho, ndyangu wu yimile kutani wu tshama  nkarhinyana. Swi nga ha endleka leswaku Tera se a a kule ngopfu leswaku a nga ha ya emahlweni ni riendzo.

16, 17. (a) Abrama u tsakisiwe hi ntwanano wihi? (b) Xana Yehovha u n’wi katekise njhani Abrama hi nkarhi lowu a a tshama eHarani?

¹⁶ Hi ku famba ka nkarhi, Tera u fe a ri ni malembe ya 205. (Gen. 11:32) Abrama u titwe a chavelelekile hi nkarhi wolowo, hikuva Yehovha u tlhele a vulavula na yena. U tlhele a phindha swileriso leswi a swi nyikeleke va ha ri eUra naswona u engetele switshembiso swin’wana. Abrama a a ta va “tiko lerikulu” naswona mindyangu hinkwayo leyi nga emisaveni a yi ta katekisiwa hikwalaho ka yena. (Hlaya Genesa 12:2, 3.) Leswi a tsakisiweke hi ntwanano wakwe ni Xikwembu, Abrama u susumeteleke ku ya emahlweni.

¹⁷ Kambe sweswi, leswi a va fanele va swi paka a swi tele, hikuva Yehovha u katekise Abrama hi nkarhi lowu a a tshama eHarani. Rungula ri boxa “nhundzu hinkwayo leyi va nga yi hlengeleta ni mimoya-xiviri leyi va nga yi kuma eHarani.” (Gen. 12:5) Leswaku a va tiko, Abrama a ta lava swilo swa nyama ni malandza—ni ndyangu lowukulu. A hi minkarhi hinkwayo Yehovha a endlaka leswaku malandza yakwe ya fuwa, kambe u ma nyika swilo hinkwaswo leswi ma swi lavaka leswaku ma ta kota ku endla ku rhandza kakwe. Sweswo swi tiyise Abrama leswaku a hambeta a ya endhawini leyi a nga yi tiviki.

18. (a) Xana Abrama u wu fikelele rini nkarhi wa nkoka ematin’wini ya ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ni vanhu va xona ha yona? (b) Hi swihi swiendlakalo swin’wana swa nkoka leswi humeleleke hi Nisani 14 eka malembe lama landzeleke? (Vona bokisi leri nge “Siku Ra Nkoka eMatin’wini Ya Bibele.”)

¹⁸ Loko u famba masiku yo hlayanyana ku suka eHarani a wu ta fika eKarikemixi, laha hi ntolovelo vanhu a va tsemakanya Yufrata. Kumbexana a ku ri endhawini leyi laha Abrama a fikeleleke nkarhi wa nkoka ematin’wini ya ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaneke ni vanhu va xona ha yona. Entiyisweni, a ku ri hi siku ra vu-14 ra n’hweti leyi endzhakunyana yi thyiweke Nisani, hi 1943 B.C.E., laha Abrama a tsemakanyeke nambu ni vanhu lava a a famba na vona. (Eks. 12:40-43) Ndhawu yoleyo yo anama leyi nga edzongeni hi yona leyi Yehovha a a tshembise Abrama ku n’wi komba yona. Hi siku rero, ntwanano wa Xikwembu na Abrama wu hetisekile.

19. Xitshembiso xa Xikwembu eka Abrama a xi katsa yini, naswona swi nga ha endleka leswaku xi n’wi tsundzuxe yini Abrama?

¹⁹ Abrama a ri karhi a ya edzongeni  naswona vanhu lava a a famba na vona va fike va wisa ekusuhi ni mirhi leyikulu ya le More, ekusuhi ni le Xikeme. Kwalaho, Yehovha u tlhele a vulavula na Abrama. Sweswi xitshembiso xa Xikwembu xi vulavule hi mbewu ya Abrama leyi a yi ta nyikiwa tiko. Xana Abrama u anakanye hi vuprofeta lebyi Yehovha a byi vuleke aEdeni, lebyi vulavuleke hi “mbewu” kumbe n’wana loyi siku rin’wana a ta ponisa vanhu? (Gen. 3:15; 12:7) Kumbexana. Hambiswiritano, swi nga ha endleka leswaku a a sungule ku twisisa leswaku a a katseka eka xikongomelo xa Xikwembu.

20. Xana Abrama u swi kombise njhani leswaku a a ri tlangela lunghelo leri Yehovha a n’wi nyikeke rona?

²⁰ Abrama a a ri tlangela lunghelo leri Yehovha a n’wi nyikeke rona. Loko a ri karhi a famba etikweni rolero—hi vuxiyaxiya, tanihileswi a ra ha ri ra Vakanana—Abrama u yimile a akela Yehovha tialtari, yo sungula ekusuhi ni mirhi leyikulu ya le More kutani yin’wana ekusuhi ni le Bethele. U vitane vito ra Yehovha, a phofula ku nkhensa eka Xikwembu xakwe loko a ri karhi a anakanyisisa hi vumundzuku bya mbewu yakwe. Swi nga ha endleka leswaku a a chumayela ni vaakelani vakwe lava nga Vakanana. (Hlaya Genesa 12:7, 8.) Entiyisweni, a ka ha ta va ni mintlhontlho yo tala eka ripfumelo ra Abrama loko a ri karhi a hanya. Hi vutlhari, Abrama a nga dzikanga eka rifuwo leri a a ri na rona eUra. A a dzike eka switshembiso leswi Yehovha a a n’wi tshembise swona. Vaheveru 11:10 yi vula leswi hi Abrama: “A a rindzele muti lowu nga ni masungulo lama tiyeke, muti lowu muaki ni muendli wa wona ku nga Xikwembu.”

21. Xana vutivi lebyi hi nga na byona hi Mfumo wa Xikwembu byi nga fanisiwa njhani ni bya Abrama naswona u tiyimisele ku endla yini?

²¹ Hina lava tirhelaka Yehovha namuntlha hi tiva swo tala hi muti wolowo wo fanekisela—Mfumo wa Xikwembu—ku tlula Abrama. Ha swi tiva leswaku Mfumo wolowo wa fuma etilweni naswona ku nga ri khale wu ta herisa fambiselo ra misava leyi naswona ha swi tiva leswaku Mbewu ya Abrama leyi ku nga khale yi tshembisiwile, Yesu Kreste, i hosi ya Mfumo wolowo. Mawaku lunghelo leri hi nga ta va na rona ro va kona loko Abrahama a pfuxiwa kutani a twisisa ndlela leyi xikongomelo xa Yehovha xi hetisisiweke ha yona! Xana u nga swi tsakela ku vona Yehovha a hetisisa switshembiso swakwe? Kutani, hambeta u endla hilaha Abrama a endleke hakona. Tiyimisele ku titsona swo karhi leswaku u ta tirhela Yehovha, u yingisa naswona u n’wi nkhensa hi xikhongelo hikwalaho ka malunghelo lawa a ku nyikeke wona. Loko u ri karhi u tekelela ripfumelo ra Abrama, “tata wa hinkwavo lava va nga ni ripfumelo” hi ndlela yo fanekisela na wena u ta va tata wa wena!