Skip to content

Skip to table of contents

AMWIIYE LUSYOMO LWABO | SARA

“Uli Mukaintu Weebeka”

“Uli Mukaintu Weebeka”

SARA wakaimikila akati kaluumu akulanga zintu zyakamuzingulukide. Amweezeezye buyo mukaintu ooyu waku Middle East uujisi meso mabotu. Sena wakali kulibonya kuusa? Ikuti kacili boobo, inga tiicakatazya kuzyiba kaambo ncaakauside. Kwakali zintu zinji izyakeelede kucaala muŋanda eeyi. Sara amulumaakwe uuyandwa, Abrahamu, bakakkala abusena aawa kwamawoola aatabaliki kabakkomene. * Boonse bobilo, bakapanga busena oobu kuba munzi wabo.

Bakali kukkala mu Uri, munzi wakasumpukide kapati iwakajisi basyaazibwene muzintu zyakupanga-panga, alimwi abasimakwebo banji. Aboobo kweelede kuti bakalijisi zintu zinji. Pele kuli Sara, ŋanda yakwe tiibwakali buyo busena bwakuyobweda zintu zyakwe. Mubusena oobu, walo amulumaakwe bakakkala kwamyaka minji mulukkomano alimwi amumause. Mubusena oobu bakapaila kwaziindi zitabaliki kuli Leza wabo Jehova. Sara wakalijisi twaambo tunji itwakali kumupa kubuyanda busena oobu.

Nokuba boobo, Sara wakalilibambilide kuzisiya zintu zyoonse nzyaakazyibide. Nokuba kuti, ambweni wakajisi myaka iibalilwa kuma 60, wakeelede kuunka mumasena ngaatakazyibide alimwi akubikka buumi bwakwe muntenda amumapenzi, katajisi bulangizi bwakupiluka. Ino ncinzi cakapa kuti buumi bwakwe bucince boobu cakumaninina? Alimwi ino ncinzi ncotukkonzya kwiiya mazuba aano kulusyomo lwakwe?

“KOZWA MUCISI CAKO”

Kulangilwa kuti Sara wakakomenena mumunzi wa Uri. Mazuba aano, munzi ooyu matongo. Pele mumazuba a Sara, mato aabasimakwebo akali kubelesya lwizi alimwi amigelo iyakali kuzwa mu Mulonga wa Firate, ikuleta zintu zibotu mumunzi ooyu wakasumpukide kuzwa kumasena aakulamfwu. Bantu bakali kwiile kusizyanya mutuzila amumigwagwa yamunzi wa Uri, mato akali kwiile kuguntana kuunka kucito, alimwi zintu zyakali zinji muzintoolo. Amweezeezye buyo Sara kukomenena mumunzi uuli boobu uujisi zintu zinji zyakucita, alimwi akubazyiba bantu banji bamumunzi ooyu. Kweelede kuti abalo bakalimuzyi, nkaambo wakali mukaintu mubotu kapati. Alimwi wakalijisi bamukowa banji mumunzi ooyu.

Sara ulizyibidwe mu Bbaibbele akaambo kalusyomo lwakwe luyumu—pele kutali lusyomo muli leza wamwezi iwakali kukombwa kapati mumunzi wa Uri, cibumbwa caleza ooyu mocakali cilamfwu kapati mumunzi ooyu. Pele Sara wakali kukomba Leza wakasimpe, Jehova. Malembe aakasololelwa amuuya aamba zyanguwe taapandululi mbwaakaba alusyomo oolo. Kwaciindi cilimbocibede, bausyi bakali kukomba mituni. Ncotuzyi ncakuti, wakakwatwa kuli Abrahamu, imwaalumi iwakali mupati kulinguwe amyaka iili kkumi. * (Matalikilo 17:17) Mukuya kwaciindi, wakazikuba “usyi wabaabo boonse bajisi lusyomo.” (Baroma 4:11) Bantu aaba bakabelekela antoomwe kutegwa babe acikwati ciyumu, bakali kulemekana, kubandika kabotu, alimwi bakalilisungwide kubelekela antoomwe kulwana mapenzi aakatazya. Pele kwiinda zyoonse, cikwati cabo cakayuma akaambo kakuti bakalijisi luyando kuli Leza wabo.

Sara wakali kumuyanda kapati mulumaakwe, alimwi boonse bobilo bakali kukkala akati kabasazinyina mumunzi wa Uri. Pele kalitanalampa, kuli cintu icakabatyompya. Bbaibbele litwaambila kuti Sara “tanaakali kuzyala; aboobo tanaakajisi bana pe.” (Matalikilo 11:30) Kweelana aciindi alimwi azilengwa zyakuciindi eeco, bukkale bwa Sara bwakali kuusisya kapati. Pele Sara wakazumanana kusyomeka kuli Leza wakwe alimwi akumulumaakwe. Kweelede kuti mujwa wabo Loti iwatakajisi bausyi wakali mbuli mwanaabo. Bakazumanana kupona—kusikila buzuba zintu zyoonse nozyakacinca.

Abrahamu wakaboola kuli Sara kakkomene citaambiki. Wakakatazyigwa kucisyoma icakacitika. Leza ngobakali kukomba wakaambaula kulinguwe—mane akulibonya buya kulinguwe kwiinda mumungelo! Amweezeezye buyo Sara, ameso aakwe mabotu kalangide mulumaakwe akumubuzya kuti: “Ino wakwaambila kuti nzi? Kondaambila kaka!” Ambweni Abrahamu wakasaanguna kukkala ansi akuyeeya; mpoonya wakaambila Sara ncaakamwaambila Jehova kuti: “Kozwa mucisi cako, usiye basazinyoko akuunka kucisi nconditiikutondezye.” (Milimo 7:2, 3) Bakakkomana kwakaindi kasyoonto, mpoonya bakakkala ansi akuzinzibala kuyeeya mulimo Jehova ngwaakapa. Bakeelede kusiya buumi bwabo bubotu akuyooba basimutuntuli! Ino Sara wakali kunoocita buti? Cakutadooneka, Abrahamu wakamulangisisya kayanda kumvwa ncayanda kwaamba. Sena wakali kuyoomugwasyilizya Abrahamu mukucinca ooku kupati mubuumi bwabo?

Kusala nkwaakeelede kucita Sara inga kakukatazya kumvwisya kulindiswe. Tulakonzya kuyeeya kuti: ‘Leza tanandaambilide mebo naa ngotukwetenelimwi kucita cintu cili boobu!’ Pele, sena toonse tatusikilwi bukkale buyanda kuti tusale munzila eeyi? Tukkala munyika bantu mobayandisya kapati zintu zyakumubili, mwalo motukonzya kuyungwa kubikkila maano kapati kukukkala kabotu, kuzintu nzyotujisi, naa kuyanda kukwabililwa. Pele Bbaibbele litukulwaizya kusala munzila imbi—kusaanguna kuyandaula zintu zyakumuuya, ikubikka zintu zikkomanisya Leza mubusena bwakusaanguna. (Matayo 6:33) Notuzinzibala kuyeeya ncaakacita Sara, tulakonzya kulibuzya kuti: ‘Ino ndiyoosala kucita nzi mubuumi bwangu?’

‘BAKAZWA MUCISI’

Ciindi Sara naakali kulongela zintu zyakwe, wakakatazyigwa kujatikizya zintu nzyaakeelede kusiya alimwi azintu nzyaakeelede kubweza. Tanaakeelede kubweza zintu izyakali zipati kapati zyalo izyatakali kukonzya kunyamunwa ambongolo alimwi ankamela, zintu izyatakali kukonzya kubeleka mubuumi bwasimutuntuli. Tacidoonekwi kuti bunji bwazintu nzyobakajisi zyakeelede kusambalwa naa kupegwa bantu. Alimwi bakeelede kubusiya bubotu bwamunzi ooyu—misika naa zintoolo kwalo nkwaakali kukonzya kuula maila, nyama, micelo, zisani, alimwi azintu zimbi nzyobakali kuyandika.

Lusyomo ndwaakajisi Sara lwakamukulwaizya kusiya bubotu bwaŋanda

Ambweni cakamukatazya kapati Sara nokuba kusiya ŋanda yakwe kwiigama. Ikuti naa yakali mbuli maanda manji ngobakajana basikuvwukkula zyakaindi mumunzi wa Uri, Sara wakasweekelwa zintu zimwi zibotu kapati. Maanda aaya amwi akajisi maluumu aainda ku 12, alimwi atusensa twamaanzi mabotu alimwi amapaipi. Noiba ŋanda iitayi koomoonga yakalijisi ciluli ciyumu, bulambo, alimwi acijazyo cikonzya kukkiigwa. Sena tente lyakali kukonzya kukwabilila munzila eeyi kutegwa bantu batabbi? Naa kubakwabilila kuli basyuumbwa, basiluwe, zibbeya, alimwi abaumpe—zyalo izyakadumide kapati mumasena aambwa mu Bbaibbele kuciindi eeco?

Ino mbuti kujatikizya mukwasyi? Ino mbaani Sara mbakeelede kusiya? Mulawo wa Leza wakuti “kozwa mucisi cako, usiye basazinyoko” kweelede kuti wakali kukatazya kapati kulinguwe. Kweelede kuti mukaintu ooyu uusangalizya, siluyando wakalijisi banabokwabo, bana babanabokwabo, bamanyina alimwi abamaisyanyina balo mbaakali kumvwana limwi kapati alimwi ambweni mbaatakali kuyoobona alimwi. Nokuba boobo, buzuba abuzuba cabusicamba Sara wakazumanana kulibambila kunyamuka.

Nokuba kuti wakalijisi buyumuyumu, Sara wakalilibambilide kunyamuka mubuzuba oobo ibwakabikkidwe. Mbwaanga Tera ngowakali mupati mumukwasyi, wakeelede kuunka antoomwe a Abrahamu alimwi a Sara nokuba kuti wakajisi myaka iibalilwa ku 200. (Matalikilo 11:31) Tacidoonekwi kuti Sara wakalijisi mulimo mupati wakulanganya muzyali ooyu uucembeede. Awalo Loti wakabasangana mukutobela malailile aa Jehova alimwi ‘akuzwa kucisi caba Kasidi.’—Milimo 7:4.

Nkamu yabantu eeyi antoomwe abanyama babo yakasaanguna kuunka ku Harani, busena bulampa makkilomita aali 960 kunyika lwaambo kutobelezya mulonga wa Firate. Mukwasyi ooyu wakakkala ku Harani kwaciindi cili mbocibede. Kweelede kuti Tera wakali kuciswa aciindi eeci, alimwi tanaakacili kukonzya kuzumanana mulweendo. Mukwasyi ooyu wakakkala mubusena oobu kusikila naakafwa kajisi myaka iili 205. Aciindi cimwi kabatananyamuka kutalika lweendo lwabo kuzwa mu Harani, Jehova wakabandika alimwi a Abrahamu ikumwaambila alimwi kuti azwe mucisi eeci akuunka kucisi Jehova ncaakali kuyoomutondezya. Pele aciindi eeci, Leza wakamwaambila acisyomezyo cimbi cikkomanisya cakuti: “Ndiyoopa kuti ube cisi cipati.” (Matalikilo 12:2-4) Pele ciindi nobakazwa mu Harani, Abrahamu wakajisi myaka iili 75 mpoonya Sara wakajisi iili 65, alimwi tiibakajisi bana. Ino cisi cakali kuyooboola buti kwiinda muli Abrahamu? Sena wakali kuyookwata mukaintu uumbi? Kukwata maali kwakalidumide mumazuba aayo, aboobo kweelede kuti Sara wakali kwaayeeya makani aaya.

Ciindi nocakasika, bakazwa mu Harani akutalika lweendo lwabo. Pele amubone lino, ino mbaani mbobali aambabo? Cibalo citwaambila kuti mukwasyi wa Abrahamu wakaunka azintu zyoonse nzyobakajisi kubikkilizya “ababelesi mbobakaba aambabo mu Harani.” (Matalikilo 12:5) Tacidoonekwi kuti Abrahamu a Sara bakabaambila zyalusyomo lwabo bantu aabo ibakalibambilide kuswiilila. Nkakaambo kaako malembe aakaindi amwi aaci Juda aamba kuti babelesi ibaambwa mukapango aaka bakali basandule, ibantu ibakasangana Abrahamu a Sara mukukomba Jehova. Ikuti kacili boobo, tacidoonekwi kuti lusyomo lwa Sara lwakayuma kapati ciindi naakali kwaambila bamwi kujatikizya Leza wakwe alimwi abulangizi bwakwe. Eeci cilayandika kapati kuzinzibala kuyeeya, nkaambo tupona muciindi lusyomo alimwi abulangizi mozitabikkilwi kapati maano. Ikuti naa mwaiya cintu cimwi cibotu kuzwa mu Bbaibbele, mweelede kwaambila abamwi.

“WAKAUNKA KU EGEPITA”

Ciindi nobakazabuka mulonga wa Firate, ambweni mu Nisani 14, 1943 B.C.E., bakaunka kumusanza kunyika eeyo Jehova njaakabasyomezyede. (Kulonga 12:40, 41) Amweezeezye Sara kazibauka kulanga ooku akooku, kakkomene kapati akaambo kabubotu bwabusena alimwi azintu ziindene-indene izyakaliko. Kali afwaafwi azisamu zipati zyaku More, munsi-munsi acooko caku Sekemu, Jehova wakalibonya alimwi kuli Abrahamu, aciindi eeci wakaamba kuti: “Ndiyoopa nyika eeyi kulunyungu lwako.” Eelo kaka bbala lyakuti ‘lunyungu,’ lyakali kuyooba abupanduluzi bupati kuli Abrahamu! Cakutadooneka lyakamupa kuyeeya kumuunda wa Edeni, kwalo Jehova nkwaakaambila limwi kuti bumwi buzuba lunyungu luyoomunyonyoona Saatani. Jehova wakalimwaambilide kale Abrahamu kuti cisi icakali kuyoozwa kulinguwe cakali kuyoojalula nzila yakuti bantu boonse baanyika balongezyegwe.—Matalikilo 3:15; 12:2, 3, 6, 7.

Nokuba boobo, eeci tacaambi kuti mukwasyi ooyu tiiwakali kukonzya kusikilwa mapenzi aamunyika eeyi. Nzala yakanjila mucisi ca Kanana, aboobo Abrahamu wakayeeya kutola mukwasyi wakwe kumusanza kutozya kucisi ca Egepita. Nokuba boobo, wakayeeya ntenda iimwi iyakali kukonzya kucitika kubusena oobo. Aboobo, wakaambila Sara kuti: “Akaka ndakomba, swiilila! Ndilizyi kuti uli mukaintu weebeka. Aboobo bana Egepita baakukubona, masimpe bayakwaamba kuti, ‘Ooyu ngomukaintu wakwe.’ Mpoonya bayoondijaya, pele yebo tabakakujayi pe. Ndalomba ukaambe kuti uli mucizyi wangu kutegwa zintu zikandeendele kabotu akaambo kanduwe, eelyo tabakandijayi pe.” (Matalikilo 12:10-13) Nkaambo nzi Abrahamu ncaakalombela boobu?

Abrahamu tanaakali mubeji naa mukandu, kweelana ambobaamba basikukazya. Mubwini Sara wakali mucizyi wakwe. Aboobo ncaakaambide Abrahamu cakali kweelela. Abrahamu a Sara bakalizyi kuti kuzuzikizyigwa kwamakanze aa Leza aakuleta lunyungu lulibedelede alimwi acisi kwiinda muli Abrahamu ncecintu cakali kuyandika. Aboobo kukwabililwa kwa Abrahamu cakaba cintu ciyandika kapati. Kuyungizya waawo, bumboni bwabasikuvwukkula zyakaindi butondezya kuti bamaalumi bana Egepita ibakali mubweendelezi bakalizyibidwe kuba acilengwa cakubweza mukaintu wamuntu alimwi akujaya mulumi. Aboobo Abrahamu wakacita cabusongo, alimwi Sara cakulibombya wakacita kweelana ambwaakaambilwa.

Kakutanainda ciindi, zintu izyakacitika zyakatondezya kuti kulibilika kwa Abrahamu kwakali buyo kabotu; bamwi basilutwe ba Farao bakabona mbwaakali mubotu Sara—wakali kweebeka kapati. Bakaambila Farao kujatikizya nguwe, aboobo wakabalailila kuti bamutole mukaintu kulinguwe! Cilakatazya kweezeezya mbwaakakatazyidwe mumizeezo Abrahamu naa mbwaakayoowede Sara. Nokuba boobo, kulibonya kuti Sara wakeendelezyegwa kabotu mbuli mweenzu uulemekwa kutali mbuli mwaange. Ambweni Farao wakali kuyanda kumoongelezya akumukkomanisya akaambo kabuvwubi mbwaakajisi mpoonya akubandika “amunyina” kutegwa amubweze kuba mukaintu wakwe.—Matalikilo 12:14-16.

Amuyeeyele buyo Sara kalanga awindo ikulanga busena bwabana Egepita ciindi naakali muŋanda naa mukkoce lyaŋanda yamwami. Ino wakalimvwa buti ikukkala muŋanda mbotu alimwi, iijisi ciluli, alimwi kakuli azyakulya zibotu kumbele lyakwe? Sena wakakwelelezyegwa abuumi oobu bwakulikondelezya—ambweni buumi busumpukide kapati kwiinda boobo mbwaakali kupona ku Uri? Amweezeezye buyo mbwaakali kunookkomana Saatani ikuti Sara naakasala kumusiya Abrahamu akuba mukaintu wa Farao! Pele Sara kunyina naakacita boobo pe. Wakali kusyomeka kumulumaakwe, kucikwati cakwe, alimwi akuli Leza wakwe. Eelo kaka nocali cibotu kuti banabukwetene boonse nobali kusyomeka boobu munyika eeyi iizwide kutalilemeka! Sena inga tiimwakwiiya kusyomeka kwa Sara muzintu nzyomucita abayandwa banu alimwi abalongwe banu?

Nokuba kuti wakasunkwa kuŋanda ya Farao, Sara wakazumanana kusyomeka kumulumaakwe

Jehova wakanjilila kutegwa amukwabilile mukaintu ooyu uuyandwa kwiinda mukutuma zipenzyo kuli Farao alimwi abamuŋanda yakwe. Ciindi Farao naakazyiba kuti Sara wakali mukaintu wa Abrahamu, wakamupilusya kumulumaakwe akwaambila mukwasyi woonse kuti uzwe mu Egepita. (Matalikilo 12:17-20) Eelo kaka Abrahamu wakakkomana kapati kuba antoomwe amukaintu wakwe alimwi! Amuyeeye kuti caluyando wakamwaambilide kuti: “Ndilizyi kuti uli mukaintu weebeka.” Pele wakalumba bubotu abumbi mbwaakajisi Sara—bubotu ibuyandika kapati kwiinda bubotu bwaciwa. Sara wakajisi bubotu bwamukati kamoyo, ibubotu mbwakkomanina Jehova. (1 Petro 3:1-5) Oobu mbobubotu toonse mbotweelede kuba ambubo. Ikuti katusaanguna kubikka zintu zyakumuuya kumbele kutali zintu zyakumubili, katusola kwaambila bamwi luzyibo ndotujisi kujatikizya Leza, alimwi cakusyomeka katusumpula zyeelelo zya Leza zyakulilemeka ciindi notwasunkwa, tuyakulwiiya lusyomo lwa Sara.

^ munc. 3 Kumatalikilo bakali kwiitwa kuti Abramu a Sarai, pele bazyibidwe kapati amazina ngaakazikubapa Jehova.—Matalikilo 17:5, 15.

^ munc. 8 Sara wakali mucizyi wa Abrahamu. Tera nguwakali usyi wabo boonse bobilo, pele bamanyina bakaliindene. (Matalikilo 20:12) Nokuba kuti cikwati cili boobu taceeleli mazuba aano, cilayandika kapati kuyeeya zintu mbozyakabede mumazuba aayo. Bantu bakacili afwaafwi akulondoka nkobakajisi ba Adamu a Eva. Kubantu aaba ibakacili afwaafwi akulondoka, kweelede kuti kukwatana mubusazinyina tiikwakali kukonzya kuletela ntenda kubana. Pele nokwakainda myaka iibalilwa ku 400, bantu bakaba kulamfwu kapati akulondoka. Aciindi eeco, Mulawo wa Musa wakakasya koonana kuli koonse mubusazinyina.—Levitiko 18:6.