Kumbi Mutenere Kuŵachenya Wuli Ŵana Ŵinu?
“Mtima wangu wajalikiskikanga cha asani kudumuwa galimotu. Yaka kenga kachitatu kuti Jordan wajumphisi nyengu yo tingumukambiya kuti wafikiyengi panyumba. Ndajifumbanga kuti, ‘Pa nyengu yinu we pani? Kumbi wakumana ndi suzgu? Kumbi waziŵa kuti titimufipiya mtima?’ Pa nyengu yo wafikanga ndingukwiya ukongwa.”—GEORGE.
“Mwana wangu munthukazi wangwamba kuliya ukongwa ndipu ndinguchita mantha. Ndati ndang’anamuka ndinguwona kuti wako kumutu kweniso waliya. Waliyanga chifukwa muzichi waki wa vyaka vinayi wangumupuma.”—NICOLE.
“Mwana widu munthukazi Natalie, wa vyaka 6 wangukanisisa nge kuti waneneska. Iyu wangukamba kuti, ‘Ndaba mpheti cha ini. Ndachita kutondo!’ Tinguguŵa ukongwa mwakuti tinguliya chifukwa tinguziŵa kuti wapusika chinanga kuti wakananga.”—STEPHEN.
ASANI ndimwi mpapi, kumbi mwatingi muvwengi nge mo apapi yaŵa avwiyanga? Asani namwi mwakumana ndi vinthu nge venivi ndipu muwona kuti mukhumbika kuchenya ŵana ŵinu, kumbi mungaŵachenya wuli? Kumbi nkhunanga kuchenya ŵana ŵinu?
KUMBI KUCHENYA KUNG’ANAMUWANJI?
M’Bayibolo mazu ngakuti kuchenya, ngang’anamuwa ŵaka kupereka chilangu cha. Kuchenya kuyanana ndi kupereka ulongozgi, kusambiza kweniso kulunguchizga. Mwaviyo, kung’anamuwa kuchitiya nkhaza ŵana cha.—Nthanthi 4:1, 2.
Kuchenya ŵana kungayanana ndi kuphwere mbewu. Munthu yo we ndi dimba, watilitipuwa dankha, pavuli paki wapandamu mbewu, watizidiliya maji ndi kuŵikamu manyowa, watizidira munkhwala watividononu ndipuso watizilimiliya. Asani mbewu zo zikuwa, wakhumbika kuziphatiriya. Iyu waziŵa kuti kugwiriskiya nchitu nthowa zakupambanapambana kweniso mwakuphwere, kungamuwovya kuti mbewu zaki zikuwi umampha. Mwakuyanana ŵaka, apapi aphwere ŵana ŵawu mu nthowa zakupambanapambana. Kweni nyengu zinyaki akhumbika kuŵachenya, ko kwe nge kuphatiriya mbewu. Kuchita viyo kungawovya kuti ŵana ŵawu akuwi umampha, aleki kuja ndi maŵanaŵanu ngaheni. Mweneku wa dimba, wakhumbika kuphatiriya mwakuphwere mbewu zaki kuti zileki kufyoka. Apapi nawu akhumbika kuŵachenya umampha ŵana ŵawu.
Yehova yo ndi Mlembi wa Bayibolo nchakuwoniyapu chamampha kwa apapi pa nkhani yeniyi. Ulongozgi wo wapereka kwa ateŵeti ŵaki akuvwiya a pacharu chapasi, utiŵawovya ndipuso uja wamampha vo vichitiska kuti ‘awuyanjengi.’ (Nthanthi 12:1) Yiwu “atuvwa kurunguchizga” ndipu “ategherezga ku kuchenya.” (Nthanthi 13:1) Apapi, mungawovya ŵana ŵinu kuti avwiyengi ulongozgi winu mwakulondo nthowa zitatu zakukhumbika ukongwa za mo Chiuta watitichenye: Iyu watitichenya (1) mwachanju, (2) umampha kweniso (3) wasintha cha.
KUCHENYA MWACHANJU
Chiuta watitichenya chifukwa cha chanju. Bayibolo likamba kuti: ‘Ambuya achenya mweniyo atanja, nge ndi wiski pa mwana mwaku mweniyo wakondwere.’ (Nthanthi 3:12) Kusazgiyapu pa fundu yeniyi, Yehova ‘ngwalisungu ndi wa wezi, wachizita ku kukara.’ (Chituwa 34:6) Ndichu chifukwa chaki Yehova watitichitiya nkhaza cha. Iyu watitikalipiya cha, kutijuma nyengu zosi pamwenga kutinyoza vo vingatipweteka nge “nkhulasa kwa lipanga.”—Nthanthi 12:18.
MUVWISIYENGI
Tiziŵa kuti apapi angayanana cha ndi Chiuta. Nyengu zinyaki kungaŵa kwakusuzga kuzizipizga, ukongwa asani mwakumana ndi vinthu vakusuzga. Chinanga kuti vingaŵa viyo, nyengu zosi mukumbukengi kuti kupereka chilangu asani mwakwiya kungaŵa nge kuchita nkhaza, kulanga mwakujumphisa kweniso vingaŵawovya cha ŵana ŵinu. Titenere so kuziŵa kuti asani tipereka chilangu chifukwa chakuti takwiya pamwenga taguŵa ndikuti nkhuchenya cha. Kuchita viyo kungaŵa kuleka kuzizipizga.
Asani muchenya ŵana ŵinu mwakuzizipizga kweniso chifukwa cha chanju, muŵawovyengi. Ŵanaŵaniyani mo George ndi Nicole, wo taŵazumbuwa kukwamba kwa nkhani iyi, anguchitiya vinthu.
MUROMBENGI
“Po Jordan wafikanga, ini ndi muwolu wangu tingukwiya ukongwa kweni pa nyengu yo wakonkhoskanga tingujiko kuti tivwi chifukwa cho wanguswere. Tinguwona kuti tikambiskani mulenji chifukwa ndipu kwafipa. Mwaviyo, tingurombe pamoza, pavuli paki tinguluta kuchigona. Mawa laki, tosi mitima yidu yenga yakujalikiskika ndipu tingukambiskana umampha mwakuti wanguvwisa vo tingukamba. Iyu wanguzomerezga kuti wangunanga ndipu wangukamba kuti walondongi marangu ngo tingujalikiska. Chifukwa cha venivi, tinguziŵa kuti kupereka ulongozgi pa nyengu yo mwakwiya nkhwakovya cha. Kanandi, kuvwisiya dankha kutovya kuti vinthu viyendi umampha.”—George.
MUKAMBISKANENGI
“Ndingukwiya ukongwa ndati ndawona kuti mwana wangu munthurumi wapuma muzichi waki pa chifukwa chambula kuvwika. M’malu mwakuti ndichitepu kanthu nyengu yeniyo, ndingumukambiya kuti waluti kuchipinda chaki chifukwa chakuti ndingukwiya ukongwa ndipu ndatingi ndichitengi vinthu umampha cha. Pavuli paki, mtima wati wajalikiskika ndingukamba mwambula kubisa kuti ndewu njakuzomerezgeka cha ndipu ndingumukonkhoske kuti wangumupweteka muzichi waki. Vo ndinguchita vingumuwovya kuti waziŵi kuti wangunanga. Wangumupepesa muzichi waki ndipu wangumuvumbatiya.”—Nicole.
Kukamba uneneska, asani muchenya ŵana ŵinu mu nthowa yakwenere chinanga kuti mungaŵapaska chilangu, vilongo kuti muchita viyo chifukwa chakuti mutiŵayanja.
KUCHENYA KWAMAMPHA
Nyengu zosi Yehova watitichenya “mwakwenere.” (Yeremiya 30:11; 46:28) Iyu waziŵa vosi vo vachitika ndipuso vo vachitiska. Kumbi apapi angamulondo wuli Yehova? Stephen yo tamuzumbuwa kukwamba kwa nkhani iyi, wangukamba kuti: “Chinanga kuti tingukwiya ukongwa ndipu tinguvwisa cha chifukwa cho Natalie wakaniyanga kuti waba mpheti kweni pavuli paki, tinguŵanaŵaniya kuti wenga weche munamana.”
Robert murumu waku Nicole, nayu watamba dankha waŵanaŵaniya vosi vo vachitika. Asani ŵana anangiska vinthu, watijifumba kuti: ‘Kumbi nkhakwamba kuchita venivi pamwenga ndi jalidu laki? Kumbi wachita venivi chifukwa chakuti wavuka pamwenga watama? Kumbi vo wachita vilongo kuti we ndi suzgu linyaki?’
Apapi azeru aziŵa kuti ŵana angachita vinthu nge munthu mura cha. Wakutumika Paulo wanguzomerezga fundu yeniyi. Iyu wanguti: “Ndenga ndeche kana, ndarongoronga nge nkhana . . . ndaŵanaŵananga nge nkhana.” (1 Ŵakorinte 13:11) Robert wangukamba kuti: “Chinthu chimoza cho chitindiwovya kuwona vinthu mwakwenere kweniso kuti ndilekengi kuchita vinthu mwakujumphisa, nkhukumbuka vo ndachitanga ndeche munamana.”
Nkhwakukhumbika ukongwa kuwona vinthu mwakwenere kweni mukhumbika cha kulekere jalidu pamwenga maŵanaŵanu ngaheni. Kuŵanaŵaniya vo mwana winu wangafiska, vo wangatondeka kweniso vinthu vinyaki, kukuwovyeningi kuziŵa kuti mutimuchenya umampha ndipuso mwakwenere.
MUNGASINTHANGA CHA VO MWAKAMBA
Lemba la Malaki 3:6 likamba kuti: “Ini Chiuta kuti ndisintha cha.” Ateŵeti aku Chiuta agomezga kuti fundu yeniyi njauneneska ndipu aziŵa kuti vo iyu wakamba wasintha cha. Ŵana ŵinu nawu akhumbika kuziŵa kuti asani mwaŵachenya, musinthengi cha. Asani musinthasintha fundu zinu kukoliyana ndi mo mwayukiya pa zuŵa lo, ŵana ŵinu angatimbanyizgika ndipu angaleka kukugomezgani.
Kumbukani vo Yesu wangukamba. Iyu wanguti: “Mazu nginu pakulongoro ngaŵi, ‘Inya,’ pamwenga, ‘Awa.’” Mazu ngenanga ngagwira so nchitu kwa apapi. (Mateyu 5:37) Mukhumbika cha kukamba vinthu vo muchitengi cha. Asani mukambiya mwana winu kuti mumupaskengi chilangu pa vo wanangiskengi, wonesesani kuti mwamupaska nadi chilangu cho.
Apapi akhumbika kukambiskana dankha ŵechendachenyi ŵana ŵawu vo vingawovya kuti aleki kusintha vo akamba. Robert wangukamba kuti: “Asani ndaziŵa kuti ŵana ŵidu ndaŵazomerezga chinthu cho anyinawu aŵakanizga kali, ndisintha kuti ndikoliyani ndi muwolu wangu.” Asani apapi akoliyana cha pa nkhani yinyaki, angachita umampha kukambiskana kwaku ŵija mpaka po akoliyana chimoza.
KUCHENYA NKHWAKUKHUMBIKA
Asani ŵana ŵinu mutiŵachenya umampha, mwachanju ndipuso mwambula kusintha nge mo Yehova wachitiya, ziŵani kuti ayanduwengi. Ulongozgi winu wachanju ungaŵawovya kuŵa ndi zeru, kuti ajimiyengi pakuŵija ndipuso azichitengi vinthu mwakwenere asani azikuwa. Bayibolo likamba kuti: “Sambiza mwana mu nthowa yeniyo watenere kwendamu, ndipu pa waŵa mura kuti wapatukengemu cha mwaku yo.”—Nthanthi 22:6.
