ŴANTHU ANANDI AŴANAŴANA KUTI MUNTHU WAKONDWA NDIPUSO VINTHU VITIMUYENDE ASANI ŴE NDI CHUMA. Chifukwa cha maŵanaŵanu ngenanga, ŵanthu anandi agwira ntchitu kwa maola nganandi kuti asaniyi ndalama zinandi. Kweni kumbi ndalama ndi katundu vitiŵawovya kuti aje ndi likondwa kwa nyengu yitali? Kumbi ukaboni ulongonji?

Mwakukoliyana ndi vo magazini yinyaki yikukamba, ndalama zinandi ndizu cha zichitiska kuti tikondwengi. Chakukhumbika nkhusaniya vinthu vakukhumbika pa umoyu. (Journal of Happiness Studies) Ndalama pakuzija zilivi suzgu. Magazini yinyaki yingukamba kuti, “Kupenja ukongwa [ndalama] ndiku kuchitiska kuti munthu waleki kukondwa.” (Monitor on Psychology) Mazu yanga, ngayanana ndi ulongozgi wa mu Bayibolu wo ukulembeka vyaka pafupifupi 2,000 kuvuli uku, wakuti: “Pakuti kwanja ndalama ndi msisi wa vinthu vakupweteka vamtundu wewosi, ndipu chifukwa chakukuzga chanju chenichi, anyaki . . . ajipweteka ukongwa ndi maurwirwi nganandi.” (1 Timote 6:9, 10) Kumbi nganyaki mwa maurwirwi yanga ndi nanga?

KUFIPA MTIMA KWENISO KUSOŴA TULU CHIFUKWA CHAKUKHUMBA KUVIKILIYA CHUMA. “Tulu taku yo wateŵete tinowa ukongwa, chinanga wangaŵa kuti waturya vimanavi pamwenga vinandi. Kweni vinthu vinandi vo wachuma we navu, vitimugonesa tulu cha.”—Wakutaula 5:12.

MUNTHU WAGUŴA ASANI VO WALINDIZGANGA VATONDEKA. Kanandi ivi vichitika chifukwa munthu wagutiskika cha ndi ndalama. “Yo watanja ndalama wagutiskika cha ndi ndalama, chinanga ndi yo watanja chuma wangutiskika cha ndi phindu lo wasaniya.” (Wakutaula 5:10) Kweniso kukhumbisiska chuma, kungachitiska kuti munthu waleki kuchita vinthu vakukhumbika vo vingamuwovya kuti wakondwengi, nge kucheza ndi banja laki ndi mabwezi ngaki pamwenga kuteŵete Yehova.

KUSUZGIKA MAŴANAŴANU NDIPUSO KUKWIYA ASANI NDALAMA YASIKA PAMWENGA BIZINESI YAWA. “Ungajivukisanga cha kuti usaniyi chuma.  Leka ndipu uŵi wakuvwisa. Asani masu ngaku ngalereska paku ichu, mbwenu palivi. Pakuti chimengi mapapa nge nombu ndi kuphulurukiya kuchanya.”—Nthanthi 23:4, 5.

KUKHORWA. “Pakuti tikuza ndi kekosi cha mucharu ndipu tipingengi kekosi cha pakutuwamu. Mwaviyo, asani te ndi chakurya ndi vakuvwala, tije akukhorwa ndi vinthu venivi.” (1 Timote 6:7, 8) Ŵanthu wo akhorwa ajaliya ŵaka kudandawula cha. Kukhorwa kutiŵavikiliya kuti aleki kuchitiya sanji anyawu. Yiwu akhumba cha kuja ndi katundu yo angafiska cha kugula. Ivi vitiŵawovya kuti alekengi kufipa mtima ndi vinthu vambula kwenere.

KUPASKA. “Kupaska kuchitiska kuti munthu wakondwengi ukongwa kuluska kulonde.” (Machitidu 20:35) Ŵanthu wo ŵe ndi mtima wa kupaska akondwa chifukwa atovya anyawu kuti nawu akondwengi chinanga kuti angaŵapaska vinthu vimanavi. Yiwu asaniya vinthu vinandi vo angagula ndi ndalama cha, nge chanju, kupaskika ulemu kweniso asaniya mabwezi ngamampha ngo ngatiŵawezge vinandi kuluska vo yiwu atiŵapaska.—Luka 6:38.

KUWONA ŴANTHU KUTI MBAKUKHUMBIKA UKONGWA KULUSKA VINTHU. “Mbumampha kurya mphangwi po pe chanju kuluska kurya ng’ombi yakututuŵa po pe kutinkhana.” (Nthanthi 15:17) Kumbi fundu njakuti wuli pa vesi ili? Kwanja anyidu nkhwakukhumbika ukongwa kuluska vinthu. Nge mo tiwoniyengi, chanju ntchakukhumbika ukongwa kuti tikondwengi.

Sabina, yo waja ku South America, wanguziŵa kukhumbika kwa fundu za mu Bayibolu. Mulumu waki wati wamuleka, iyu wasuzgikanga kusaniya vinthu vo vingamuwovya pamoza ndi ŵana ŵaki ŵaŵi anthukazi. Iyu wagwiranga ntchitu kuŵi ndipu wayukanga 4 koloku ndi mlenji. Chinanga kuti watangwanikanga ukongwa, Sabina wanguwona kuti wayambi kusambira Bayibolu. Kumbi ndi vinthu wuli vo vinguchitika?

Iyu wasaniyanga ndalama zinandi cha wati wayamba kusambira Bayibolu. Kweni wangwamba kuwona vinthu umampha pa umoyu waki. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wangusaniya likondwa lo munthu watuŵa nalu chifukwa chakuziŵa Chiuta. (Mateyu 5:3) Wangusaniya so mabwezi ngamampha pakati pa abali ndi azichi. Iyu wakondwanga so chifukwa cha kukambiyangaku anyaki vo wasambiranga.

Vinthu vamampha vo vichitika chifukwa cha kulondo fundu za mu Bayibolu, nge kukhorwa, kupaska kweniso kuwona kuti ŵanthu mbakukhumbika ukongwa kuluska vinthu, mbukaboni wakuti fundu izi zakukhumbika ukongwa.