Skip to content

Skip to table of contents

FAʻIFAʻITAKI KI HEʻENAU TUÍ | NOA

Naʻe Fakahaofi Ia “Fakataha mo ha Toko Fitu Kehe”

Naʻe Fakahaofi Ia “Fakataha mo ha Toko Fitu Kehe”

KO NOA mo hono fāmilí naʻa nau nofo fakataha ʻi he taimi naʻe tō hifo ai ʻa e ʻuha lōvaí. Sioloto atu kiate kinautolu ʻi heʻenau ʻasi mai ʻi he fakapoʻulí ʻi he ulo tamatemate ʻo ha maama lolo, naʻe ʻāʻā ange honau matá ʻi he fanongo ki he haʻaki hifo ʻa e vaí ki he ʻató ʻo tafe mālohi hifo ʻi he tafaʻaki ʻo e ʻaʻaké. ʻOku pau pē ʻa e ʻikai ke ongo telinga ʻa e longoaʻá.

ʻI he vakai ʻa Noa ki he ngaahi fofonga hono fāmili ʻofeiná—ʻa hono uaifi faitōnungá mo hono ngaahi foha sino mālohi ʻe toko tolú fakataha mo honau ngaahi uaifí—ʻoku ʻikai ha toe veiveiua naʻe fonu hono lotó ʻi he houngaʻia. ʻI he houa fakapoʻuli ko iá, ngalingali naʻá ne maʻu ha fiemālie ʻi heʻene sio ki he kakai naʻe ʻofa taha aí ʻoku nau ʻi ai tonu fakataha mo ia. Naʻa nau hao moʻui kotoa. Ko e moʻoni naʻá ne tataki hono fāmilí he lotu ʻi he houngaʻia ʻo hiki hake hono leʻó ke lava ke nau fanongo atu kiate ia koeʻuhi ko e longoaʻá.

Ko Noá ko ha tangata naʻe lahi ʻene tuí. Koeʻuhi ko e tui ʻa Noá naʻe ueʻi ai ʻa hono ʻOtuá ʻa Sihova ke ne maluʻi ia mo hono fāmilí. (Hepelū 11:7) Ka naʻe fiemaʻu ke ngata ʻenau tuí ʻi he taimi naʻe kamata ke tō ai ʻa e ʻuhá? ʻI hono kehé, te nau fiemaʻu fakavavevave ʻa e ʻulungaanga ko iá ʻi he ngaahi ʻaho faingataʻa ʻoku hanga mei muʻá. Ko e meʻa tatau pē ʻoku lava ke leaʻaki kiate kitautolu ʻi he ngaahi taimi faingataʻa ko ení. Ko ia tau sio angé ki he meʻa ʻe lava ke tau ako mei he tui ʻa Noá.

“ʻAHO FANGOFULU MO PO FANGOFULU”

ʻI tuʻá, naʻe hokohoko atu ʻa e tō hifo ʻa e ʻuha lōvaí ʻi he “ʻaho fangofulu mo po fangofulu.” (Sēnesi 7:4, 11, 12) Naʻe hokohoko atu pē ʻa e ʻalu hake ʻa e vaí. Hangē ko ia naʻe hokó, naʻe lava ke sio ʻa Noa ki hono ʻOtuá, ʻa Sihova, ʻokú ne maluʻi ʻa e kakai māʻoniʻoní pea ʻi he taimi tatau ʻokú ne tauteaʻi ʻa e fulikivanú.

Naʻe fakangata ʻe he Lōmakí ʻa e angatuʻu naʻe ʻosi hoko ʻi he lotolotonga ʻo e kau ʻāngeló. ʻI hono tākiekina ʻe he fakakaukau siokita ʻa Sētané ko e kau ʻāngelo tokolahi naʻa nau liʻaki honau “nofoʻanga totonú” ʻi hēvani ka nau nonofo mo e kau fefiné ʻo fakatupu ai ha fānau anga-kehe naʻe ui ko e kau Nefilimi. (Sute 6; Sēnesi 6:4) Naʻe ʻikai ha veiveiua ʻa e fiefia lahi ʻa Sētane ʻi he hoko ʻa e angatuʻú he naʻe tupulekina ai ʻa e ololalo ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ʻa ia ko e tuʻu-ki-muʻa taha ia ʻo e fakatupu ʻa Sihova ʻi he māmaní.

Kae kehe, ʻi he hake ʻa e vai ʻo e lōmakí, naʻe pau ai ki he kau ʻāngelo angatuʻú ke tukuange honau sino kakanó pea foki ki he nofoʻanga laumālié, naʻe ʻikai ʻaupito toe lava ke nau liliu ki he sino fakakakanó. Naʻa nau tuku ke mate honau ngaahi uaifí mo ʻenau fānaú ʻi he vai ʻo e lōmakí, fakataha mo e faʻahinga ko ia ʻo e tangatá.

Mei he ngaahi ʻaho ʻo ʻĪnoké, meimei ko e senituli ia ʻe fitu ki muʻa ange, naʻe ʻosi fakatokanga ai ʻa Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá te Ne fakaʻauha ʻa e kakai fulikivanú mo e anga-taʻefakaʻotuá. (Sēnesi 5:24; Sute 14, 15) Talu mei he taimi ko iá, naʻe faai ai pē ki he kovi ange ʻa e kakaí, ʻo nau maumauʻi ʻa e māmaní pea fakafonu ʻaki ia ʻa e fakamālohi. ʻI he taimi ko ení naʻe fakahoko hifo ʻa e fakaʻauhá kiate kinautolu. Naʻe fiefia ʻa Noa mo hono fāmilí ʻi he fakaʻauha ko iá?

ʻIkai! Tatau pē mo honau ʻOtua mohu mēsí. (ʻIsikeli 33:11) Naʻe fai ʻe Sihova ʻa e meʻa kotoa pē ke fakahaofi ʻa e tokolahi taha ʻe ala lavá. Naʻá ne fekauʻi ʻa ʻĪnoke ke fai ha fakatokanga peá ne tuʻutuʻuni kia Noa ke langa ʻa e ʻaʻaké. Naʻe ngāue ʻa Noa mo hono fāmilí ʻi he fuʻu ngāue lahi ko ení ʻi he laui hongofuluʻi taʻu, ʻo sio lelei ki ai ʻa e kakaí. ʻIkai ko ia pē, naʻe fakahinohino ʻe Sihova ʻa Noa ke ngāue “ko ha tokotaha malangaʻi ʻo e māʻoniʻoní.” (2 Pita 2:5) Hangē ko ʻĪnoke naʻe ʻi muʻa ʻiate iá, naʻá ne fakatokanga ki he kakaí fekauʻaki mo e fakamaau ʻe hoko mai ki he māmaní. Pea naʻe anga-fēfē ʻenau fakafeangaí? Ko Sīsū naʻá ne fakamoʻoni ki he meʻa naʻe hokó mei hēvani, naʻá ne pehē ki mui ai fekauʻaki mo e kakai ʻi he ʻaho ʻo Noá: “Naʻe ʻikai te nau tokanga kae ʻoua kuo hoko mai ʻa e Lōmakí ʻo tafiʻi kotoa atu kinautolu.”—Mātiu 24:39.

Fakaʻuta atu ki he meʻa naʻe hoko kia Noa mo hono fāmilí ʻi he lolotonga ʻa e ʻuluaki ʻaho ʻe 40 hili hono tāpuniʻi ʻe Sihova ʻa e matapā ʻo e ʻaʻaké. ʻI he haʻahaʻaki ʻa e ʻuha lōvaí ʻi he ʻaʻaké mei he ʻaho ki he ʻaho, ko e toko valu ʻo kinautolú ʻoku ngalingali naʻa nau fai ʻa e ngaahi meʻa ʻoku nau anga ki aí ko e—fetauhiʻaki, tokangaʻi honau nofoʻangá pea tokangaʻi ʻa e fiemaʻu ʻa e fanga manú ʻi honau ʻaá. Kae kehe ʻi ha mōmeniti, ko e fuʻu faʻungá fakakātoa naʻe ngatupe mo sēlue. Naʻe ngaue ʻa e ʻaʻaké! ʻI heʻene nofo he vai naʻe ʻalu ke lahi angé naʻe hiki hake ʻa e ʻaʻaké, ʻo māʻolunga, pea toe māʻolunga ange ʻo aʻu ki heʻene “tētē . . . i oluga, i he fonua.” (Sēnesi 7:17PM) Ko ha fakahāhā fakaofo ē ʻa e mālohi ʻo e ʻOtua Māfimafi-Aoniú, ʻa Sihova!

Kuo pau pē naʻe fakamālōʻia lahi ʻa Noa—ʻikai ngata pē ʻi heʻene hao mo hono fāmilí, ka ko e meesi foki ʻa Sihová ʻi hono ngāueʻaki kinautolu ke fakatokanga ki he kakai naʻe ʻauha ʻi tuʻa ʻi he ʻaʻaké. Ko e ngaahi taʻu ko ia ʻo e ngāue mālohí naʻe hā ngali taʻeʻaonga nai. Naʻe mātuʻaki taʻefiefanongo ʻa e kakaí! Fakakaukau atu ki ai—ngalingali naʻe ʻi ai ʻa e fanga tokoua ʻo Noa, tuofāfine, fānau hono tuofāfiné mo e fānau hono fanga tokoua naʻa nau moʻui ki muʻa ke hoko ʻa e Lōmakí; neongo ia, naʻe ʻikai ke fanongo ha taha kiate ia tuku kehe pē hono fāmilí tonu. (Sēnesi 5:30) ʻI he taimi ko ení, ʻi he pipiki ʻa e toko valu ko ení ki he tuʻunga malu ʻo e ʻaʻaké, naʻa nau maʻu moʻoni ha fiemālie ʻi heʻenau fakakaukau ki he kuohilí ki he taimi kotoa ne nau fakamoleki ʻi hono ʻoatu ki he kakaí ha faingamālie ke hao moʻuí.

Kuo ʻikai ke liliu ʻa Sihova talu mei he ʻaho ʻo Noá. (Malakai 3:6) Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū Kalaisi ko hotau taimí ʻi he ʻahó ni ʻoku hangē tofu pē “ko e ngaahi ʻaho ʻo Noá.” (Mātiu 24:37) Kuo fakaʻilongaʻi hotau kuongá, ko ha taimi ʻo e faingataʻa lahi ʻa ia ʻoku pau ke ngata ʻi he fakaʻauha ʻa e fokotuʻutuʻu anga-kovi ʻo e māmaní. ʻI he ʻahó ni, ʻoku ʻoatu ai ʻi ha founga ʻe he kakai ʻa e ʻOtuá ha pōpoaki fakaefakatokanga kiate kinautolu kotoa pē te nau fiefanongó. Te ke tali ʻa e pōpoaki ko iá? Kapau kuó ke ʻosi tali ʻa e moʻoni ʻo e pōpoaki fakahaofi moʻui ko iá, te ke kau ʻi hono vahevahe atu ia ki he niʻihi kehé? Naʻe tuku mai ʻe Noa mo hono fāmilí ha faʻifaʻitakiʻanga kiate kitautolu kotoa.

“NAʻE FAKAHAOFI AI ʻI HE VAÍ”

ʻI he tētēkina ʻa e ʻaʻaké ʻi he fukahi vaí, naʻe pau pē ko e niʻihi ko ia naʻe ʻi aí naʻa nau fanongo ki he ngaiʻi mo e ngahaha ʻa e ngaahi fuʻu papá. Naʻe hohaʻa ʻa Noa ki he lalahi ʻo e kaupeaú pe ʻe movete ʻa e faʻunga kakato ʻo e ʻaʻaké? ʻIkai. Ko e hohaʻa peheé nai ʻe malanga hake ia ʻi he lotolotonga ʻo e kau tui veiveiua he ʻaho ní, ka naʻe ʻikai ke tui veiveiua ʻa Noa ia. ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú: ‘ʻI he tuí, ko Noa naʻá ne langa ha ʻaʻake.’ (Hepelū 11:7) Ko e tui ki he hā? Naʻe fai ʻe Sihova ha fuakava, ko ha aleapau felotoi, ke fakahaofi ʻa Noa mo kinautolu naʻe ʻiate ia ʻi he Lōmakí. (Sēnesi 6:18, 19) ʻIkai ʻoku lava ʻe he Tokotaha naʻá ne fakatupu ʻa e ʻunivēsí, ko e māmaní, mo e meʻamoʻui kotoa ʻi aí ke tokangaʻi ʻa e ʻaʻaké ke ʻoua ʻe movete? Ko ia tofu pē! Naʻe totonu ʻa e falala ʻa Noa kia Sihova te ne fai ki Heʻene talaʻofá. Pea ko e moʻoni ko ia mo hono fāmilí naʻe “fakahaofi ai ʻi he vaí.”—1 Pita 3:20.

Hili ʻa e ʻaho ʻe 40 mo e pō ʻe 40, naʻe faifai pē pea ʻafua. ʻI heʻetau tohimāhiná, ko e vahaʻa taimi ia ʻi Tīsema 2370 K.M. Ka ko e hokosia fakaofo ʻa e fāmili ʻi he ʻaʻaké naʻe teʻeki ai ke ʻosi. Ko e ʻaʻake ko iá naʻe fonu ʻi he meʻamoʻui kehekehe ʻo tētēkina ʻi he fukahi vaí ʻo māʻolunga ia ʻi he tumutumu ʻo e ngaahi funga moʻungá. (Sēnesi 7:19, 20) ʻOku tau sioloto atu nai ki hono fokotuʻutuʻu ʻe Noa ʻa e ngāue mamafa kiate ia mo hono ngaahi fohá—ʻa Semi, Hami mo Sēfeti koeʻuhi ke lava ʻo fafanga ʻa e fanga manú kotoa, tauhi ke maʻa mo moʻui lelei. Ko e moʻoni ko e ʻOtua tatau pē ʻa ia naʻá ne ʻai ʻa e fanga manu kaivao kotoa ko iá ke taki ngofua ke hū ki he ʻaʻaké naʻe lava ke ne tauhi kinautolu ʻi ha tuʻunga pehē ʻi he taimi ʻo e Lōmakí. *

ʻOku hā mahino naʻe tauhi ʻe Noa ha fakamatala lelei ki he ngaahi meʻa naʻe hokó. Ko e lēkooti ko iá ʻoku hā ai ʻa e taimi naʻe kamata ai ʻa e ʻuhá mo e taimi naʻe ʻafua aí. ʻOku toe hā ai naʻe ʻufiʻufi ʻe he vaí ʻa e māmaní ʻi he ʻaho ʻe 150. Naʻe faifai atu pē pea kamata ke matuku hifo ʻa e vaí. ʻI ha ʻaho taʻeʻamanekina, naʻe toka māmālie ai ʻa e ʻaʻaké ʻi he “moʻunga ko ʻAlalate,” ʻa ia ko Toake ia ʻi he ʻaho ní. Naʻe hoko eni ʻi ʻEpeleli 2369 K.M. Ko e ʻaho ʻe 73 mei ai, ʻi Sune, naʻe kamata ʻasi hake ai ʻa e tumutumu ʻo e ngaahi moʻungá. Ko e māhina ʻe tolu mei ai, ʻi Sepitema, naʻe fakakaukau ai ʻa Noa ke toʻo ha konga ʻo e ʻufiʻufi ʻo e ʻaʻaké pe ko hono ʻató. Ko e moʻoni, ko e ngāue faingataʻa ko iá naʻe fakapaleʻi ʻi he hū ki loto ha maama mo e ʻea lelei. Ki muʻa aí, naʻe ʻosi kamata vakaiʻi ʻe Noa ʻa e ʻātakaí ke sio pe ʻe malu mo lelei ki he nofoʻangá. Naʻá ne tukuange atu ha lēveni, ʻa ia naʻá ne puna taimi siʻi atu pē pea toutou foki mai ʻo mālōlō nai ki he ʻaʻaké; pea naʻe tukuange atu ʻe Noa ha lupe, ʻa ia naʻe toutou foki mai pē kiate ia kae ʻoua kuó ne maʻu ha feituʻu ke mālōlō ai.—Sēnesi 7:24–8:13.

Naʻe ʻikai ha toe veiveiua naʻe tataki ʻe Noa ʻenau lotu fakafāmilí naʻa mo e ʻi he ngaahi taimi haʻahaʻá

Naʻe ʻikai ha toe veiveiua naʻe tokangataha ange ʻa Noa ia ki he ngaahi meʻa fakalaumālié. ʻOku tau sioloto atu nai ki he fakatahataha maʻu pē ʻa e fāmilí ke nau lotu fakataha mo talanoa fekauʻaki mo e maluʻi ʻoku fai ʻe heʻenau Tamai fakahēvaní. Naʻe falala ʻa Noa kia Sihova ʻi he ngaahi fili mahuʻinga kotoa pē. Naʻa mo e taimi naʻe lava ai ʻa Noa ʻo sio ki he māmaní kuo “mōmoa”—laka hake ʻi he taʻu ʻe taha ʻo ʻenau ʻi he ʻaʻaké—naʻe teʻeki ai pē ke ne fakaava ʻa e matapaá pea hū atu mei heʻenau nofo ʻi he ʻaʻaké. (Sēnesi 8:14) ʻIkai, naʻá ne tatali ki ha folofola meia Sihova!

ʻI he ʻahó ni ko e ʻulu ʻo e ngaahi fāmilí ʻe lava ke nau ako ha meʻa lahi ange mei he tangata faitōnunga ko iá. Ko ha tangata ngāue maau, faʻa ngāue, kātaki mo maluʻi kotoa ʻa kinautolu naʻá ne tokangaʻí. Kae kehe, ʻi he kotoa ʻo e ngaahi meʻá ni naʻá ne lau ʻa e finangalo ʻo e ʻOtua ko Sihová ʻoku muʻomuʻa ia ʻi he ngaahi meʻa kotoa pē. Kapau te tau faʻifaʻitaki ki he ngaahi tafaʻaki ko eni ʻo e tui ʻa Noá te tau ʻomai ai ʻa e ngaahi tāpuaki ki he kotoa ʻo e faʻahinga ʻoku tau ʻofa aí.

“HU ATU . . . MEI HE AAKE”

Fakaʻosí, naʻe hoko mai ʻa e fekau ʻa Sihová. “Hu atu . . . mei he aake,” naʻá ne tala ange kia Noa, “ō mo koe ʻa ho uaifi, mo hoʻo fanau, mo e ngaahi uaifi ʻo hoʻo fanau.” ʻI he talangofuá, naʻe muʻomuʻa ʻa e fāmilí pea muimui atu ai ʻa e fanga manú kotoa. ʻI he founga fē? ʻI ha founga taʻemaau? ʻIkai ʻaupito! ʻOku pehē ʻe he fakamatalá “ʻi honau ngaahi faʻahinga, naʻa nau ʻalu atu mei he aake.” (Sēnesi 8:15-19) ʻI heʻenau ʻi tuʻá pē, ʻo mānavaʻaki ʻa e ʻea foʻou mei he moʻungá pea sio atu mei he ngaahi feituʻu māʻolunga ʻo ʻAlalaté, naʻe sio ai ʻa Noa mo hono fāmilí ki ha māmani kuo maʻa. Kuo puli atu ʻa e kau Nefilimí, kau fakamālohí, kau ʻāngelo angatuʻú pea mo e sōsaieti ʻo e kakai anga-fulikivanu kotoa ko iá!  * Kuo maʻu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ha faingamālie ke kamata foʻou.

Naʻe ʻilo ʻe Noa ʻa e meʻa ke faí. Naʻá ne kamata ʻaki ʻa e lotu. Naʻá ne langa ha ʻōlita pea ngāueʻaki ʻa e fanga manu ʻe niʻihi naʻe vakai ki ai ʻa e ʻOtuá ʻoku maʻá—ʻa ia naʻa nau fakaheka ʻi he ʻaʻaké ʻo taki “fitungaʻahoa”—naʻá ne ʻoatu ha feilaulau tutu kia Sihova. (Sēnesi 7:2; 8:20) Naʻe fakahōifua kia Sihova ʻa e lotu ko iá?

ʻOku tali ia ʻe he Tohi Tapú ʻi he ngaahi lea fakafiemālie ko ení: “Naʻe nanamu ʻe Sihova ki he ngangatu fakahoifua.” Ko e mamahi naʻe fonu ʻi he loto ʻo e ʻOtuá ʻi hono fakafonu ʻe he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e māmaní ʻaki ʻa e fakamālohí naʻe fetongi ʻaki ia ʻa e nonga, mo e ongoʻi fiefia ʻi he sio ki ha fāmili ʻo e kau lotu faitōnunga ʻi he māmaní ʻoku nau fakapapau ke fai ʻa hono finangaló. Naʻe ʻikai ke ʻamanekina ʻe Sihova ke nau haohaoa. ʻOku hoko atu ʻi he veesi tatau pē: “Ko e filioʻi ʻa e loto ʻo e tangata ʻoku kovi mei heʻene tamasiʻi.” (Sēnesi 8:21) Fakakaukau angé ki he anga hono fakahāhā atu ʻe Sihova ʻene anga-kātaki manavaʻofa ki he faʻahinga ʻo e tangatá.

Naʻe toʻo ʻe he ʻOtuá ʻa e malaʻia ʻa e kelekelé. ʻI he ngaahi ʻaho ʻo e angatuʻu ʻa ʻĀtama mo ʻIví, naʻe tala ʻe he ʻOtuá ʻa e malaʻia ko iá ʻo faʻa faingataʻa ai hono ngoueʻí. Ko e tamai ʻa Noá ʻa Lēmeki naʻá ne fakahingoa hono fohá ko Noa—ʻo ʻuhinga nai ko e “Mālōlō” pe “Fakafiemālie”—peá ne tomuʻa tala ko hono fohá te ne taki ʻa e faʻahinga ʻo e tangatá ki ha taimi ʻo e mālōlō mei he malaʻia ko iá. ʻOku pau pē naʻe fiefia moʻoni ʻa Noa ʻi heʻene ʻiloʻi ʻe sio ki hono fakahoko ʻa e kikite ko iá pea kuo lelei ange ʻa e māmaní ke ngoueʻi. Tā neʻineʻi ke kamata leva ʻa e ngoue ʻa Noa!—Sēnesi 3:17, 18; 5:28, 29; 9:20.

Naʻe hū mai ʻa Noa mo hono fāmilí mei he ʻaʻaké ki ha māmani maʻa

ʻI he taimi tatau, naʻe ʻoange ʻe Sihova ki he hako ʻo Noá ha ngaahi lao mahino mo faingofua ke tatakiʻaki kinautolu he moʻuí—kau ai hono tapui ʻa e fakapoó mo e ngāuehalaʻaki ʻa e totó. Naʻe toe fokotuʻu ʻe he ʻOtuá ha fuakava mo e faʻahinga ʻo e tangatá, ʻo talaʻofa ʻe ʻikai ʻaupito te ne toe ʻomai ha lōmaki ke fakaʻauha ʻa e moʻui kotoa ʻi he māmaní. Ko ha fakamoʻoniʻi ʻo e alafalalaʻanga ʻa ʻene folofolá, naʻe ʻoange ʻe Sihova ki he faʻahinga ʻo e tangatá ʻa e ʻuluaki fakalika ki he meʻa fakaofo ʻo natulá—ʻa e ʻumatá. ʻOku aʻu mai ki he ʻahó ni, ʻi he taimi kotoa pē ʻoku tau sio ai ki he ʻumatá, ʻokú ne ʻomai ʻa e fakafiemālie ʻo fakamanatu ai ʻa e talaʻofa anga-ʻofa ʻa Sihová.—Sēnesi 9:1-17.

Kapau ko e foʻi talanoa faʻu pē ʻa e talanoa kia Noá, naʻe mei ngata fakataha pē ia mo e ʻumatá. Ka ko Noá ko ha tangata moʻoni ia, pea naʻe ʻikai ke fuʻu faingofua ʻa ʻene moʻuí. ʻI he ngaahi ʻaho ko iá ko e kakaí naʻa nau moʻui fuoloa ange, ko e tangata faitōnunga ko iá naʻe pau ke ne kātaki atu ʻi ha toe taʻu ʻe 350, pea ʻi he ngaahi senituli ko iá naʻá ne fuesia ai ha mamahi lahi. Naʻá ne fai ha fehālaaki mafatukituki ʻi heʻene konā ʻi ha taimi, ka ko e fehālaaki ko iá naʻe toe fakalahi atu ia ʻi hono fai ʻe hono mokopuna tangata ko Kenaní ha angahala mamafa ange—ko ha angahala naʻe ʻoange ai ha ngaahi ola fakamamahi ki he fāmili ʻo Kenaní. Naʻe kiʻi loloa atu ʻa e moʻui ʻa Noá ʻo sio ki he tō ʻa hono hakó ki he ngaahi angahala hangē ko e tauhi ʻaitoli mo e fakamālohi ʻi he ngaahi ʻaho ʻo Nimiloté. Neongo ia, ʻi he tafaʻaki leleí naʻe sio ai ʻa Noa ki hono foha ko Semí naʻá ne fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga mālohi ʻo e tuí ki hono fāmilí.—Sēnesi 9:21-28; 10:8-11; 11:1-11.

ʻI he hangē ko Noá, ʻoku fiemaʻu ke tau kātaki ʻi ha ʻalunga ʻo e tuí. ʻI he taimi ʻoku tukunoaʻi ai ʻe he niʻihi kehé ʻa e ʻOtua moʻoní, naʻa mo e tuku ʻenau tauhi kiate iá, ʻoku fiemaʻu ke tau nofo ʻi he ʻalunga ko iá ʻo hangē ko Noá. ʻOku fakamahuʻingaʻi lahi ʻe Sihova ʻa e kātaki faitōnunga peheé. Hangē ko ia naʻe leaʻaki ʻe Sīsū Kalasisí, “ko ia kuó ne kātaki ʻo aʻu ki he ngataʻangá ko e tokotaha ia ʻe fakahaofí.”—Mātiu 24:13.

^ Kuo ʻohake ʻe he niʻihi ʻa e malava ʻa e ʻOtuá ke tauhi ʻa e fanga manú ke ʻoua ʻe toe ngaungaue, hangē pē haʻanau mālōlō ʻo siʻi ai ʻenau fiemaʻu ha meʻakaí. Tatau ai pē pe naʻá ne fai pehē pe ʻikai, naʻá ne tauhi maʻu ʻene talaʻofá, fakapapauʻi ke nau hao moʻui kotoa ʻi he ʻaʻaké.

^ Naʻe toe puli atu mei he māmaní ʻa e fakaʻilonga ʻo e muʻaki Ngoue ʻo ʻĪtení ʻa ia naʻe hangehangē naʻe fakaʻauha ʻosi ia ʻi he fuʻu lōmakí. Kapau ko ia, ko e ongo selupimi naʻá na leʻohi ʻa e hūʻangá naʻá na tauʻatāina leva ai ke foki ki hēvani, kuo kakato ʻena ngāue naʻe vaheʻi angé ʻi he taʻu ʻe 1600.—Sēnesi 3:22-24.