1-3. (a) Aiseā na faaloloʻi ane ai se tulaga mataʻutia i le aiga o Apikaila? (e) O le ā o le a tatou aʻoaʻoina e uiga i lenei fafine?

UA ILOA atu e Apikaila le atuatuvale o foliga o se tauleʻaleʻa. Ua tumu lenei alii i le fefe ona sa faaloloʻi ane se tulaga mataʻutia. I le taimi lava lenā, pe tusa ma le 400 fitafita o loo agaʻi mai e fasiotia tane uma lava i le aiga o Napalu, le toʻalua o Apikaila. Aiseā?

² E māfua uma ona o Napalu. Ua fai ma ana masani le sauā ma le tautala lē mafaufau. Peitaʻi, i le taimi lea, sa sesē le tagata na ia lē faaaloalo i ai—o le taʻitaʻiʻau o se ʻautau e lava saunia ma alolofa i lo latou taʻitaʻi. Ua sau nei iā Apikaila se auauna tauleʻaleʻa, atonu o se leoleo mamoe a Napalu, ma lona faamoemoe o le a fai e Apikaila se fuafuaga e faasao ai i latou. Ae o le ā se mea e mafai ona fai e se fafine e toʻatasi i se ʻautau e toʻatele?

³ Muamua, seʻi o tatou iloiloina atili nisi mea e faatatau i lenei fafine e mataʻina ona uiga. O ai Apikaila? Na faapefea ona tulaʻi mai lenei faafitauli? O le ā e tatou te aʻoaʻoina mai i lona faatuatua?

4. O le ā le ituaiga o tagata e iai Napalu?

⁴ E lē fetaui le ulugalii a Napalu ma Apikaila. O Apikaila o se avā lelei, a o Napalu o se tane leaga. E ui sa tele ana tupe ma manatu o ia o se tagata tāua, ae o le ā le manatu o isi iā te ia? O ia o se tasi e sili ona inosia lona talaaga i le Tusi Paia. O le uiga o lona igoa, o le “Lē Mafaufau,” po o le “Valea.” Faamata o le igoa lenā na faaigoa ai o ia e ona mātua, po o se igoa na faaigoa mulimuli ane ai? Po o le ā lava le tulaga, ae na fetaui lelei lona igoa ma ona  uiga moni. O ia o se tagata e “ʻinaʻinā ma e leaga foʻi ana mea e fai,” e sauā, onā, ma na fefefe ma lē fiafia i ai le toʻatele.—1 Samu. 25:2, 3, 17, 21, 25.

5, 6. (a) O ā uiga o Apikaila e sili ona e fiafia i ai? (e) O ā māfuaaga atonu na faaipoipo ai Apikaila i lenei tamāloa lē aogā?

⁵ E matuā ese lava Apikaila mai iā Napalu. O le uiga o lona igoa, “Ua Olioli Loʻu Tamā.” E mitamita se tamā pe a aulelei sona afafine, ae o se tamā e atamai, e sili ona fiafia pe afai e lelei uiga o lona afafine. E masani ona galo i se tagata aulelei e manaʻomia ona ia atiaʻe uiga e pei o le faautauta, atamai, lototele ma le faatuatua. Ae e lē faapena Apikaila. Ua taʻua i le Tusi Paia o ia o sē e matuā faautauta ma lalelei.—Faitau le 1 Samuelu 25:3.

⁶ Atonu e tuufesili nisi pe aiseā na nofo ai lenei tamaʻitaʻi atamai i lea tamāloa lē aogā. Ae ia manatua, o le tele o faaipoipoga i taimi o le Tusi Paia sa fuafuaina e mātua, pe e seʻiloga foʻi e malilie i ai mātua. Pe na fiafia mātua o Apikaila iā Napalu ona o lona tulaga maualuga ma le tamaoaiga? Pe na faamalosia i laʻua e faia faapea ona sa matitiva si o latou aiga? Po o le ā lava le tulaga, ae e leʻi avea le tele o tupe a Napalu ma itu na avea ai o ia ma tane lelei.

7. (a) O le ā e tatau ona ʻalofia e mātua pe a mananaʻo e iai se vaaiga saʻo a fanau i le faaipoipoga? (e) O le ā na maumauaʻi Apikaila e fai?

⁷ E aʻoaʻo e mātua atamamai a latou fanau ina ia manatu i le faaipoipoga o se mea e tāua. E latou te lē uunaʻia fanau e faaipoipo ona o tupe, pe e faamalosia i latou e fai ni uō ae e leʻi lava so latou poto masani, e taulima ai tiute tauave a se tagata faaipoipo. (1 Kori. 7:36) Peitaʻi e leai se mea na mafai ona toe fai e Apikaila e tusa ai o lenā tulaga, auā o lea ua nonofo ma Napalu. Ua maumauaʻi nei o ia e faia le mea sili i lana faaipoipoga e ui ina faigatā.

8. O ai sa faatigā i ai Napalu, ma aiseā e lē atamai ai lana gaoioiga sa fai?

⁸ Ua atili faafaigatā e Napalu le tulaga o mea mo Apikaila, ona sa ia faalumaina Tavita. O ia lenei o le auauna faamaoni na faauu e le perofeta o Samuelu, e faailoa atu ai ua filifilia e Ieova e suitulaga iā Saulo e avea ma tupu. (1 Samu. 16:1, 2, 11-13) A o fesolasolataʻi Tavita mai le tupu matauʻa ma fasioti tagata o Saulo, sa aumau o ia i le vao faatasi ma ana fitafita faamaoni e 600.

9, 10. (a) O ā faigatā sa feagai ma Tavita ma ona tagata? (e) Aiseā sa tatau ai ona talisapaia e Napalu gaoioiga a Tavita ma ona tagata? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga i le palakalafa e 10.)

⁹ Sa nofo Napalu i Meona, ae na galue o ia i le nuu lata ane o  Karamelu, * ma atonu sa iai foʻi sona fanua i inā. O na taulaga sa tele ai le vao muʻa e fafaga ai mamoe, auā e 3,000 mamoe a Napalu sa iai. O le siʻomaga atoa e vaomatua, ma o le itu i saute e iai le vao o Parana. O le itu i sasaʻe e iai le Sami Oona (lea ua taʻua i aso nei o le Sami Mate) ma e ui atu i vaipanoa e tele ai vanu ma ana. Sa faigatā le olaga o Tavita ma ona tagata i nei nofoaga, ma e mautinoa sa tau saʻili ni meaʻai ma onosaia le tele o faigatā. Sa masani ona latou feiloaʻi ma tauleleʻa sa leoleoina mamoe a le tagata mauʻoa o Napalu.

¹⁰ O le ā le auala na feagai ai na fitafita galulue mamafa, ma leoleo mamoe? E mautinoa e faigofie ona latou aveina se mamoe i so o se taimi, ae e latou te leʻi faia faapea. Nai lo lea, sa avea i latou e pei o se pā e puipuia lafu ma auauna a Napalu. (Faitau le 1 Samuelu 25:15, 16.) E tele mea sa lamatia ai leoleo mamoe ma a latou lafu. Sa tele manu feʻai, ma na lata i latou i le tuaoi i saute o Isaraelu, lea e masani ona osofaʻia e tagata faomea mai isi nuu. *

11, 12. (a) Na faapefea ona faaalia e Tavita le faautauta ma le faaaloalo i lana feʻau iā Napalu? (e) Aiseā e sesē ai le auala na tali mai ai Napalu iā Tavita?

¹¹ E mautinoa sa lē faigofie ona maua ni taumafa i le vao mo na tagata e toʻatele. O lea na auina atu ai e Tavita ni avefeʻau se toʻasefulu iā Napalu mo se fesoasoani. Sa talafeagai lelei le taimi na auina atu ai e Tavita avefeʻau. O se vaitaimi fiafia lea sa sele ai fulufulu o mamoe, ma o le taimi o le limafoaʻi ma taumafataga tetele. Na filifili lelei foʻi e Tavita upu faaaloalo e fai atu, ma le auala e faafeiloaʻi atu ai. E lē gata i lea, sa ia faaaogā le faaupuga “lou atalii o Tavita,” atonu e faailoa atu ai lona ava i le tulaga matua o Napalu. O le ā le tali mai a Napalu?—1 Samu. 25:5-8.

¹² Sa ita tele o ia! Na faamatala e le tauleʻaleʻa lea na taʻua i le amataga iā Apikaila le mea na tupu e faapea: “Na ia soona avaavau atu iā i latou.” O le ʻaiʻū o Napalu na faitio ai ma le leotele e lē manaʻo e ave ana meaʻai, vai, ma aano o manu fasi. Sa ia faifai iā Tavita o sē e lē tāua, ma faatusa o ia i se auauna ua sola ese. Atonu e tutusa le vaaiga a Napalu ma Saulo, o lē sa ʻinoʻino iā Tavita. E leʻi iai i lenā tane le silafaga a Ieova. Sa alofa Ieova iā Tavita, ma e leʻi silasila iā te ia o se auauna fouvale, ae o le tupu o Isaraelu i le lumanaʻi.—1 Samu. 25:10, 11, 14.

13. (a) O le ā le tali atu a Tavita i faaupuga tigā a Napalu? (e) O le ā e aʻoaʻoina mai i le mataupu silisili i le Iakopo 1:20 e tusa ai o le gaoioiga a Tavita?

 ¹³ Ina ua toe foʻi mai avefeʻau a Tavita ma se tala lē lelei, sa ita tele o ia. Ona ia faatonu atu lea e faapea, “Ia taʻitasi le tagata ma fusi i lana pelu.” Na sulu le pelu a Tavita, ma taʻitaʻi loa ona tagata e 400 ina ia osofaʻi atu. Sa ia tautō o le a fasioti uma tane i le aiga o Napalu. (1 Samu. 25:12, 13, 21, 22) Sa talafeagai le ita o Tavita, peitaʻi e sesē le auala o le a faaalia ai. Ua taʻua i le Tusi Paia: “O le ita o le tagata e lē tupu mai ai le amiotonu mai le Atua.” (Iako. 1:20) O le a faapefea la ona laveaʻi e Apikaila lona aiga?

14. (a) O le ā na faia e Apikaila ina ia toe faasaʻo ai le mea sesē na faia e Napalu? (e) O le ā se lesona aogā e aʻoaʻoina mai i le eseesega o Napalu ma Apikaila? (Tagaʻi foʻi i le faaopoopoga.)

¹⁴ O le naunau o Apikaila e faalogo atu, e iloa ai ua amata ona ia faasaʻo le sesē matuiā ua tulaʻi mai. E leʻi pei o ia o lana tane o Napalu, auā na faapea mai le auauna talavou e uiga iā Napalu: “O ia foʻi o le tagata e lē aogā, e maʻimau le taimi e talanoa atu i ai.” * (1 Samu. 25:17) O le faamaualuga tele o Napalu sa lē fia faalogo ai. Ua taatele i aso nei lenā uiga faamaualuga. Ae sa iloa e lenā tauleʻaleʻa e ese mai ai Apikaila, ma o le māfuaaga lea na ia faamatala atu ai iā te ia le faafitauli.

15, 16. (a) Na faapefea ona gaoioi Apikaila e pei o le avā lelei o loo faamatalaina i le Faataoto? (e) Aiseā e lē tatau ai ona manatu i le gaoioiga a Apikaila o se fouvale i le tulaga ulu o lana tane?

¹⁵ Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ona gaoioi faavave lea o Apikaila.” E fā taimi na iloa ai sa faavave ona mafaufau ma gaoioi lenei fafine. Sa ia saunia le tele o meaalofa mo Tavita ma ana fitafita, e pei o falaoa, uaina, mamoe, saito tunu, keke vine, ma keke e fai i mati. Ioe, sa iloa lelei e Apikaila mea sa iai a lona aiga, ma vaavaaia lelei tiute fai a lona aiga, e pei o le avā lelei lea e faamatala i le Faataoto. (Faata. 31:10-31) Sa ia muaʻi auina atu meaalofa faatasi ma ana auauna, ae mulimuli atu na o ia. Ua taʻua i le tala e faapea: “Ae e na te leʻi taʻuina atu se mea i lana tane o Napalu.”—1 Samu. 25:18, 19.

¹⁶ Po o lona uiga sa tetee Apikaila i le tulaga ulu o lana tane?  E leai. Na faia e Napalu se mea leaga i le auauna faauuina a Ieova, o se mea e ono fasiotia ai le tele o tagata e lē sala o lona aiga. Afai ae lē gaoioi Apikaila, ua ia lagolagoina la le sesē o lana tane. O lea la, sa tatau ona ia faamuamua lona gauaʻi i le Atua nai lo o lana tane.

17, 18. O ā gaoioiga ma tala a Apikaila na fai atu iā Tavita, ma o ā aafiaga o ana upu?

¹⁷ E leʻi umi ae feiloaʻi Apikaila ma Tavita ma ana fitafita. Sa toe faavave foʻi ona ia oso ese mai le asini ma ifo toʻele i luma o Tavita. (1 Samu. 25:20, 23) Ona ia sasaa atu lea o mea o i lona loto ma matuā faatoese ma ōle atu ia faasaoina lana tane ma lona aiga. O ā aafiaga o ana upu?

¹⁸ Sa ia talosaga atu ia paʻū i ona luga le faafitauli ma faamagalo mai o ia. Sa ia taʻu saʻo atu e valea lana tane ma ua fetaui lelei ma le uiga o lona igoa. Atonu sa taumafai e faailoa atu iā Tavita e aua le maʻimauina lona tulaga mamalu i lea ituaiga tagata valea. Sa ia faailoa atu lona faatuatuaina o Tavita o le sui o Ieova, o lē o loo tauina “taua a Ieova.” Sa ia faaalia foʻi lona iloa o le folafolaga a Ieova e uiga iā Tavita ma le tulaga tautupu, auā na ia faapea atu: ʻE tofia foʻi oe e Ieova e avea ma taʻitaʻi o Isaraelu.’ E lē gata i lea, sa ia uunaʻia Tavita e aua neʻi faia se mea e nofosala ai i le toto, ma faaleagaina ai lona lotofuatiaifo lelei, o se ʻmea e toe salamō’ mulimuli ane ai. (Faitau le 1 Samuelu 25:24-31.) Maʻeu ni upu agalelei ma faagaeetia!

19. O le ā le tali atu a Tavita i upu a Apikaila, ma aiseā sa ia viiviia ai Apikaila?

¹⁹ O le ā le tali a Tavita? Sa ia talia mea na avatu e Apikaila ma faapea mai: “Faafetai iā Ieova le Atua o Isaraelu, o lē na auina mai oe i le aso nei e faafetaiaʻi iā te aʻu! Faafetai i lou mafaufau lelei, faafetai foʻi iā te oe o lē ua taofia aʻu i lenei aso mai i le nofosala i le toto.” Sa viiviia o ia e Tavita ona o lona faavave ane ma le lototele e faafetaiaʻi iā te ia, ma na ia faailoa atu iā Apikaila ua ia taofia o ia mai le faamasaatoto. Na faapea atu Tavita: “Inā alu ia ma le filemu i lou fale.” Na ia toe faapea atu ma le lotomaulalo: “Ua ou faalogo atu i au upu.”—1 Samu. 25:32-35.

20, 21. (a) O le ā se mea mataʻina e faatatau iā Apikaila ona o lona lotomalie e toe foʻi i lana tane? (e) Na faapefea ona faaalia e Apikaila le lototele ma le faautauta i le filifilia o le taimi saʻo e talanoa atu ai iā Napalu?

²⁰ Ina ua la faamavae, e mautinoa sa mafaufau Apikaila i le la feiloaʻiga, i lona mātauina lea o le eseesega o le faamaoni ma le agalelei o Tavita, mai lana tane sauā. Peitaʻi, e leʻi faaauau pea  ona mafaufau o ia i na tulaga. Ua taʻua e faapea: “Mulimuli ane, ona alu atu lea o Apikaila iā Napalu.” Ioe, sa ia toe foʻi atu i lana tane, ma le faanaunauga e faataunuu ona tiute tauave o se avā, i le mea sili e na te mafaia. Sa tatau ona ia taʻu atu iā Napalu meaalofa na ia avatu iā Tavita ma ana fitafita. Sa tatau ona iloa e Napalu nei mea faapea le lamatiaga ua sao mai ai, a o leʻi iloa mai i isi ma atili ai ona faalumaina. Peitaʻi, sa lē mafai ona ia taʻuina atu i lea taimi, ona o loo ʻai o ia e pei o se tupu, ma ua matuā onā lava.—1 Samu. 25:36.

²¹ Na toe faaalia foʻi e Apikaila le lototele ma le faautauta, i lona faatali seʻia oo i le isi aso pe a teʻa le onā o Napalu ma ua malamalama. E ui sa ono lamatia le ola o Apikaila i le sauā o Napalu, ae sa ia taʻu atu pea mea uma iā Napalu. E mautinoa sa ia faatalitalia o le a ita tele lana tane ma faasauā iā te ia. Peitaʻi, sa na o le saofaʻi lava o Napalu ma ua lē gaoioi.—1 Samu. 25:37.

22. O le ā na tupu iā Napalu, ma o le ā ua tatou aʻoaʻoina e uiga i tagata e faasauā i le aiga?

²² O le ā na tupu iā Napalu? “Ona tau pē ai lea o lona fatu, ua pei ai o ia o se maa.” Atonu na aafia o ia i se maʻi na pē ai se vaega o le tino. Peitaʻi, na oti o ia pe tusa ma le sefulu aso mulimuli ane ai, ae e lē o se maʻi na māfua ai. Ua faapea mai le Tusi Paia: “Ona taia lea e Ieova o Napalu ma ua oti ai o ia.” (1 Samu. 25:38) O lenā faasalaga talafeagai, na saʻoloto ai Apikaila mai i se tane leaga. E ui e lē faavavega ona faalaa mai Ieova e laveaʻi ona tagata i aso nei, ae ua faamanatu mai e lenei mea, e na te silafia faiga sauā uma o loo faia i totonu o aiga. E mautinoa lava o le a Ia faia le faamasinotonu i lana taimi atofaina.—Faitau le Luka 8:17.

23. O le ā le faamanuiaga na maua e Apikaila, ma e faapefea ona iloa e leʻi suia ona uiga ona o lenā faamanuiaga?

²³ E lē gata sa saʻoloto Apikaila mai i se tane leaga, ae sa ia maua foʻi se isi faamanuiaga. Ina ua iloa e Tavita ua oti Napalu, sa ia auina atu loa avefeʻau ina ia taʻu atu lona manaʻo iā Apikaila, ia la faaipoipo. Na tali mai o ia e faapea: “O lau teine pologa lenei, ia fai ma auauna e fufuluina vae o auauna a loʻu alii.” E manino mai, e leʻi sui uiga o Apikaila ona o le faamanuiaga e avea ma avā a Tavita, ma  sa ia ofo atu e avea ma auauna i auauna a Tavita! Ua taʻua i le Tusi Paia e faapea sa ia toe faavave ona alu atu iā Tavita.—1 Samu. 25:39-42.

24. O ā luʻi sa feagai ma Apikaila i lona olaga fou, ae o le ā le vaaiga a lana tane ma le Atua iā te ia?

²⁴ E lē faapea la e leʻi iai ni faafitauli i le olaga o Apikaila ma Tavita. E mautinoa o le a lē sologa lelei le la mafutaga i taimi uma. O le taimi lea ua uma ona faaipoipo Tavita iā Ainoama, ma ona sa faataga e le Atua le tele o toʻalua a se tane, e mautinoa la sa avea lenā mea ma luʻi mo fafine faamaoni i na vaitaimi. E leʻi avea foʻi Tavita ma tupu i lenā taimi, ma o le a tele faafitauli ma faigatā e tulaʻi mai a o leʻi auauna o ia iā Ieova o se tupu. Ae a o fesoasoani ma lagolagosua Apikaila iā Tavita, na iʻu ina maua le la tama, ma ia iloa ai e faatāuaina ma puipuia o ia e lana tane. I se tasi o taimi, na laveaʻiina ai e Tavita Apikaila mai i tagata leaga! (1 Samu. 30:1-19) O lea sa faaaʻoaʻo ai Tavita iā Ieova le Atua, o lē e alofa ma faatāua fafine faautauta, lototetele, ma faamaoni.