Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

Pe a Faaaogā e Tamaiti le Initaneti—Mea e Ao Ona Iloa e Mātua

Pe a Faaaogā e Tamaiti le Initaneti—Mea e Ao Ona Iloa e Mātua

Pe a Faaaogā e Tamaiti le Initaneti—Mea e Ao Ona Iloa e Mātua

MUAMUA sa manatu e faapea, e puipuia fanau i taimi e faaaogā ai le Initaneti i komepiuta, pe a tuu le komepiuta i le mea e iloa uma atu ai e tagata, auā e mafai ai e mātua ona siaki mea o loo matamata ai fanau, ia aua neʻi afāina ai. O loo tāua pea lea tulaga, ma o se mea poto le leai o se Initaneti i komepiuta o loo faaaogā e fanau i o latou potu, ae, e lē na o le pau ia o auala e puipuia ai fanau. I aso nei, o mea fou ua iai, ua faigofie ai i tamaiti ona maua le Initaneti, ona e lē manaʻomia se uaea eletise e fesootaʻi ai i le Initaneti. E mafai foʻi ona faaaogā le Initaneti i telefoni feaveaʻi. Ma e iai fale e iai komepiuta, e totogi ae faaaogā, faapea nofoaga e pei o faletalimālō, faleoloa tetele, malae vaalele, e maua ai komepiuta e faaaogā e le lautele, ma faletusi, aemaise foʻi komepiuta i fale o uō a tamaiti. O nei mea eseese, ua faigatā ai lava i mātua ona puipuia fanau mai mea o loo matamata ai i le Initaneti.

Mātau mai mea e fiafia i ai tamaiti i le Initaneti, ma lamatiaga e ono tutupu mai ai.

IMELI

O ā ia mea? O tusi e fai i le komepiuta ma auina atu i le Initaneti.

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? O se auala e vave toe taugofie e fesootaʻi ai i aiga ma uō.

Mea e ao ona e iloa. E iai imeli e maua solo mai i tagata po o kamupanī, e ono lamatia ai. E masani ona sau ai faamatalaga e faaagaga i feusuaʻiga, ma mea leaga. O loo iai vala e tali atu ai tagata, po o se tamaitiiti foʻi e lē o malamalama, e taʻu atu igoa, aso fanau, ma mea faapena, ma e ono faaaogā faagaoi e na tagata. O lou tali i ai, e tusa lava pe fai i ai e aua le toe imeli mai, e mautinoa ai e nei tagata e mafai ona faafesootaʻi oe i le Initaneti, ma toe tusi mai foʻi e tusa pe e te lē manaʻo ai.

POLOKALAME I LE INITANETI

O ā ia mea? O faamatalaga i le Initaneti a faalapotopotoga, aʻoga, pisinisi, ma tagata e faatatau iā i latou.

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? E faitau miliona polokalame (web site) ua iai, ua maua ai e talavou le avanoa e faatau ai mea, suʻesuʻe, talanoa ma uō, ma taaloga ua iai, pe maua ai foʻi taaloga ma musika ma latou.

Mea e ao ona e iloa. Ua faaaogā e tagata lē taupulea nei polokalame mo mea lē lelei. Ua tele polokalame o loo faaali mai ai feusuaʻiga, ma e faigofie lava ona tau i ai pe a lē faaeteete. O se faataʻitaʻiga, i Amerika, e 90 pasene o talavou i le va o le 8 ma le 16 tausaga na faia i ai se suʻesuʻega ua fai mai, na teʻi lava ua tau i mea faapea i le Initaneti, ma e tele ina tupu i taimi e faaaogā ai le Initaneti e fai ai meaaʻoga!

Ua faigofie foʻi i talavou ona maua ai polokalame e uunaʻi ai e pelē tupe. Na fai se suʻesuʻega i Kanata o tamaiti i le vasega 10 ma le 11, ma e tusa ma le 23 pasene na fai mai ua vāai i polokalame faapea, ma ua faapopoleina ai tagata popoto, ona e faigatā ona tuu le pelē tupe i le Initaneti, pe a oo ina masani ai. E iai foʻi polokalame e viiviia ai “tagata paeee.” * Ae o isi polokalame, e uunaʻia ai le ita i tagata o isi lotu ma isi ituaiga. E iai foʻi polokalame ua faamatala mai ai le auala e fai ai pomu ma palu ai vai oona, ma faia ai osofaʻiga faatupu faalavelave. Ua tele foʻi le sauā ma le faamasaatoto o loo faaalia i taaloga i le Initaneti.

VAEGA E FETALANOAAʻI AI I LE INITANETI

O ā ia mea? O auala e talanoa ai ma isi i se mataupu faapitoa, e ala i le fetaliaʻi i le Initaneti (chat room).

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? Ua mafai ai ona talanoa atu lau tama i tagata e lē masani ai ae e tutusa mea e fiafia i ai.

Mea e ao ona e iloa. E fiafia tele tagata e taulamalama i tamaiti ia mailei fanau e fai tala i feusuaʻiga i le Initaneti, pe feiloaʻi foʻi e fai faiga faafeusuaʻiga. Na tusia e se tamaʻitaʻi se tusi e tusa ai o le puipuia o fanau mai le Initaneti, What in the World Are Your Kids Doing Online? A o faia ana saʻiliʻiliga i le Initaneti, mātau mai le mea na tupu, na faatagā avea o ia e pei o se teineitiiti e 12 tausaga le matua. Ua faamatala mai i lana tusi e faapea, “Na vave lava ona valaaulia o ia e se isi e la te talanoa na o i laʻua (chat room). Na ia fai i le tagata, o ia e lē iloa fai le auala lea i le Initaneti, ma na faamatala ane e lana uō fou le auala e fai ai. Ona fesili mai loa lea pe fia fai se faiga faafeusuaʻiga i le Initaneti.”

TALANOAGA E ALA I FEʻAU TUUSAʻO

O ā ia mea? O talanoaga fetusiaʻi ma tagata e toʻalua pe sili atu.

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? E filifili e le tagata po o ai ana uō e latou te talanoa, mai lana lisi o tagata e fesootaʻi i ai. E lē o se mea e ofo ai, ona i se saʻiliʻiliga na faia i Kanata, e 84 pasene o talavou e taʻi 16 ma le 17 tausaga ua masani i lea faiga, ma e ova ma le itula e fai ai i aso taʻitasi.

Mea e ao ona e iloa. E faalavelave i taimi e tatau ai ona fai mea aʻoga a lau tama po o se mea e ao ona uaʻi lelei atu i ai. E lē gata i lea, e faapefea ona e iloa po o ai o loo talanoa ma lau tama ona e te lē o lagona atu tala o fai.

FAAMATALAGA TOTINO I LE INITANETI

O ā ia mea? O manatu ma faamatalaga a le tagata e faailoa atu ai o ia i le Initaneti (blog).

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? E maua ai e talavou le avanoa e faamatala ai o latou manatu, mea e fiafia i ai, ma mea e fai. O le tele o mea faapea, e iai avanoa e tuu ai manatu o tagata e faitau i ai, ma e fiafia lava le tele o talavou pe a faitau isi tagata i a latou tala.

Mea e ao ona e iloa. E mafai ona faitau i ai le lautele. Ua lē faaeteete nisi talavou i faamatalaga e fai ma ua iloa ai e tagata o latou aiga, aʻoga, po o mea e nonofo ai, ma e mafai ona faaaogā na mea e isi tagata. E ono afāina ai foʻi le igoa lelei o le tagata, faapea ma isi. O se faataʻitaʻiga, o isi pule o galuega, e faitau i faamatalaga a se tagata o suʻe galuega atu, e iloa ai pe tatau ona latou faafaigaluega lea tagata.

POLOKALAME E FAAMASANI AI MA ISI I LE INITANETI

O ā ia mea? O polokalame e fai ai e le talavou faamatalaga e uiga iā te ia lava, e fai ai ona ata, ana vitiō, ma o latou talaaga (online social networks).

Aiseā e fiafia ai talavou i ai? E faailoa atu ai e le talavou ona uiga e ala i se polokalame e faatatau iā te ia lava. O se avanoa foʻi e feiloaʻi ai talavou i isi tagata ma maua ai uō fou.

Mea e ao ona e iloa. Ua fai mai se teine e igoa iā Ioana, “O mea faapea, e pei lava o se patī, ae fai i le Initaneti. E ō mai ai foʻi ma tagata e te lē fia faamasani i ai.” Ma e ono faaaogā e talavou lē taupulea po o tagata leaga faamatalaga ua iai e uiga iā te oe. Ua fai mai Parry Aftab, o se tamaʻitaʻi e tomai i auala e puipuia ai mai le Initaneti e faapea, o ia mea, “e pei o se faleoloa telē e ō mai i ai tagata faaleaga tamaiti.”

E lē gata i lea, o uō e maua i mea faapea, e lē o ni uō moni. O nisi talavou, ua latou faaali le tele o tagata e masani ai i le Initaneti i a latou polokalame, e ui e leʻi fetaui i ai, ina ia faailoa ai i tagata o loo faitauina a latou polokalame, e tele tagata e fiafia iā i latou. Ua faamatala mai e Candice Kelsey i lana tusi, Generation MySpace e faatatau i mea faapea, e tusa ua “fua le tāua o le tagata, i le tele o tagata e fiafia iā te ia.” Ua faaopoopo mai o ia: “O lea faiga, e pei o loo fai ni fefaatauaʻiga, ma o ā tatou fanau ua lē pei o ni tagata, ae ua uunaʻia i latou ia fai so o se mea e faafoliga atu ai, e tele a latou uō ua iai.” Ma ua talafeagai ai le fesili lea o loo taʻua i le tusi, What in the World Are Your Kids Doing Online? e faapea: “E faapefea ona e faamanino atu, e manaʻomia ona atiaʻe e tamaiti uiga alofa ma agalelei, pe afai o mea ua latou aʻoaʻoina mai le Initaneti, ia tau o le feiloaʻi i tagata, ae e leai so latou manatu mo so latou lelei?”

I aso nei, o mea ia e ono ua sili ona fiafia i ai fanau i le Initaneti. Afai e iai sau fanau, e mafai faapefea ona e puipuia i latou mai lamatiaga o le Initaneti?

[Faaopoopoga i lalo]

^ pala. 12 Ua fai mai le tele o faalapotopotoga ma polokalame e viiviia nei tagata, e latou te lē o uunaʻia lea tulaga. Ae o nisi o i latou ua faapea mai, o le maʻi o le lē fia ʻai, e lē o se maʻi, ae o le filifiliga a le tagata lava ia. E mafai ona fetalanoaaʻi i le polokalame, ma maua ai faamatalaga i le auala ia aua ai neʻi iloa e mātua le paee ua oo i ai le tagata, ma lona lē fiafia i meaʻai.

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

I Initia, ua oso maualuga le aofaʻi o i latou e faaaogā le Initaneti—e 54 pasene ua sili ai i le na o le tausaga e tasi—ma o le toʻatele lava, o talavou

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 12]

I Kanata, ua toeitiiti ʻafa o le aofaʻiga o talavou e fai a latou telefoni feaveaʻi, e mafai ona maua ai le Initaneti

[Faamatalaga faaopoopo i le itulau 13]

“I le manatu o mātua, e lelei mea puʻeata e fesootaʻi i le Initaneti, ona e faigofie ma taugofie ai fesootaʻiga a fanau i uō ma aiga, ae i le tagata e faaleagaina tamaiti, e pei o se faamalama e ui atu ai i le potu o le tamaitiiti.”—Robert S. Mueller III, faatonu o le Matagaluega o Saʻiliʻiliga i Amerika (FBI)