Sigui pa e contenido

Sigui pa e index

YUDANSA ORA BO PERDE UN SER KERI

Loke Bo Por Spera

Loke Bo Por Spera

Aunke algun experto ta bisa cu tin diferente etapa di tristeza, toch cada hende tin nan propio manera di expresa nan tristeza. Acaso esey kiermen cu algun hende ta sufri menos ora nan perde un ser keri, of cu na moda di papia, nan ta domina nan sintimentonan? No necesariamente. Ta berdad cu ora un hende expresa su tristeza, esey por calma su dolor, pero no tin un “manera corecto” pa expresa tristeza. Tur cos ta depende di e persona su cultura, personalidad, su experencia den bida y tambe di e forma cu su ser keri a muri.

CON DURO E SITUACION POR BIRA?

Un hende cu perde un ser keri kisas no sa kico ta sper’e despues. Pero toch tin cierto sintimento y desafio comun cu un hende por anticipa. Laga nos papia riba algun di nan.

Bo no por controla bo emocionnan. Lo bo por yora hopi, haya hopi falta di e difunto y bo beis por cambia diripiente. Y recuerdonan bibo y soñonan cu ta parce real por pone bo bira mas tristo ainda. Pero bo prome reaccion kisas ta cu bo no por kere loke a pasa. Tina ta corda con el a reacciona ora cu su esposo, Timo, a fayece inesperadamente. Tina ta conta: “Na prome instante mi tabata turdi y mi no por a yora. Mi tabata asina kibra cu mi no por a hala rosea. Mi no por a kere loke a pasa.”

Bo por sinti ansiedad, rabia y culpa. Ivan ta conta: “Pa un tempo, despues di morto di nos yiu homber Eric di 24 aña, ami cu mi esposa, Yolanda, a sinti hopi rabia! Esaki a sorprende nos pasobra nunca nos a pensa cu nos lo por sinti asina hopi rabia. Nos a sinti nos culpabel tambe, pasobra nos tabata puntra nos mes si nos por a haci mas pa yuda nos yiu.” Alejandro, kende su esposa a muri despues di a sufri di un maleza pa basta tempo, tambe a sintie culpabel. El a splica: “Prome, mi tabata sinti cu si Dios ta laga mi sufri asina hopi, mi mester ta un mal hende. Despues mi a sinti mi culpabel, pasobra tabata comosifuera cu mi tabata culpa Dios pa loke a sosode.” Y Kostas, kende nos a menciona den e articulo anterior, a bisa: “Un par di biaha mi a hasta culpa Sophia cu el a muri. Despues mi a sinti mi culpabel cu mi a pensa esey, pasobra en realidad no tabata su culpa.”

Bo no por pensa ni rasona bon. Kisas lo tin cierto momentonan cu bo ta sinti bo confundi y bo mente ta desvia. Por ehempel, un hende cu a perde un ser keri lo por imagina cu e ta tende, sinti of hasta mira esun cu a fayece. Ademas, e por haya problema pa concentra of corda cos. Tina a bisa: “Tin biaha, ora mi tabata papiando cu otro hende, mi tabata descubri cu mi mente tabata otro caminda. Tur loke Timo a pasa aden ora el a muri tabata pasa rapidamente den mi mente. Tin biaha mi no por a concentra bon y esey tabata preocupa mi.”

Bo no tin gana di ta rond di hende. Un persona cu a perde un ser keri por sintie fastioso of incomodo ora cu e ta cu otro hende. Kostas a bisa: “Ora mi tabata hunto cu parehanan casa, mi tabata sinti mi incomodo. Pero mi tabata sinti mi incomodo cu hende soltero tambe.” Ivan su casa, Yolanda, ta corda: “Tabata masha dificil pa ta den compania di hende cu ta keha tocante problemanan cu ta parce chikito na comparacion cu nos problemanan. Loke tabata dificil tambe ta pa tende esnan cu a conta nos con bon tabata bayendo cu nan yiunan. Mi tabata contento pa nan, pero na mes momento, tabata dificil pa scucha nan. Ami cu mi esposo a compronde cu bida ta sigui, pero simplemente nos no tabatin ni e deseo ni e pasenshi pa tende e tipo di combersacionnan ey.”

Bo por haya problema cu salud. Loke sa pasa cu hopi hende ta cu nan ta perde apetit, peso y soño. E aña despues di morto di su tata, Aaron a conta: “Mi tabatin problema pa drumi. Tur anochi mi tabata lanta na e mesun ora pensando riba e morto di mi tata.”

Alejandro ta corda cu e tabatin cierto problema cu salud, el a conta: “Varios biaha mi a bay dokter pa check mi salud y tur cos tabata sali bon. Mi a cuminsa sospecha cu ta mi tristeza tabata pone mi haya e sintomanan ey.” Cu tempo nan a kita. Pero toch, Alejandro su decision pa bay dokter tabata bon pasobra tristeza por baha resistencia y empeora un problema cu salud existente of hasta causa un otro problema cu salud.

Bo por haya dificultad pa regla asuntonan importante. Ivan ta corda: “Despues di morto di Eric, nos mester a avisa nos famianan y amigonan, pero tambe nos mester a avisa su doño di trabou y e doño di e cas cu e tabata huur. Ademas, nos mester a yena varios documento importante. Y nos mester a pasa un pa un door di tur Eric su pertenencianan personal. Anto nos mester a haci tur esey, net ora nos tabata mentalmente, fisicamente y emocionalmente agota.”

Pero pa otro hende, e desafio ta bin despues, ora nan mester haci cosnan cu e difunto tabata haci ora e tabata na bida. Esey ta loke a pasa cu Tina. El a splica: “Timo semper tabata handle nos asuntonan di banco y otro asuntonan di placa. Pero awor ami tabatin cu cumpli cu e responsabilidadnan ey, locual tabata pone mi haya mas stress. Ta con mi por a logra haci tur e cosnan aki sin bruha tera?”

Tur e problemanan emocional, mental y fisico cu nos a caba di menciona, por pone bo pensa cu ta hopi dificil pa vence bo dolor. Ta berdad cu morto di un ser keri ta causa hopi tristeza y dolor, pero sabiendo esey di antemano por yuda un hende deal cu e situacion. Y no lubida cu no ta tur hende ta mescos; no ta automaticamente nan ta pasa den tur e posibel efectonan cu morto di un ser keri ta causa. Un otro cos cu por consola e persona cu a perde un ser keri ta ora e sa cu e dolor inmenso cu morto ta causa ta algo normal.

LO MI POR TA FELIZ UN DIA ATROBE?

Loke bo por spera: E dolor inmenso no ta dura pa semper; ta yega un momento cu e ta bira menos. Claro cu esey no kiermen cu un hende ta “recupera” completamente of ta lubida su ser keri. Sinembargo, pocopoco e dolor inmenso ta mengua. Pero e dolor ey por bolbe bek ora e persona diripiente corda cierto cos of fecha, manera por ehempel, un aniversario. Pero dado momento, mayoria di hende ta haya nan balansa emocional bek y ta bay bek den nan rutina atrobe. Esey ta e caso specialmente ora e persona ey tin e sosten di su famia of amigonan y ta haci tur loke cu ta den su alcance p’e recupera.

Pa cuanto tempo lo mi sinti asina? Den caso di algun hende, e parti mas duro ta dura algun luna. Pero pa mayoria di hende ta dura un of dos aña prome cu nan cuminsa sinti nan mes mas mihor. Y tin otronan cu ta tuma mas tempo pa nan sinti nan mes mas mihor. * Alejandro a bisa: “Den mi caso mi a keda sinti e dolor inmenso pa mas o menos tres aña.”

Tene pasenshi cu bo mes. Worry cu e dia di awe y no cu e dia di mañan. Haci cos na bo mes speed y corda cu e dolor no ta dura pa semper. Acaso tin algo cu bo por haci pa calma bo dolor? Of bo por haci algo pa preveni cu bo tristeza lo dura innecesariamente largo?

E dolor inmenso cu morto ta causa ta algo normal

^ par. 17 Un porcentahe masha chikito di hende ta experencia tristeza severo pa hopi tempo cu por hiba na loke nan ta yama trastorno di tristeza persistente of complica. Un hende asina lo tin mester di yudansa di un experto riba tereno di salud mental.