KANE Mary Decker pod en rawera, nong’ere ahinya kaka jang’wech mang’ula e piny mangima. En ema ne ji ogeno ni odhi yudo midila mar dhahabu e ng’wech maborne mita 3,000 e tuke mag Olimpik ma ne otim e higa 1984. Kata kamano, ok notieko ng’wejno. Nodwodore e tiend jang’wech wadgi ma ogore piny. Nikech nohinyore marach, nochuno ni nyaka ting’e kigole oko mar pap. Kata obedo ni nogole e pap koywak, chuny Mary ne ok otho. Kapok higa achiel orumo, nochango moduogo e pap. En ema noyombo e ng’wech machielo mar joma mine ma ne otim e higa 1985 kendo noketo rekod manyien kuom joma nosegayombo e ng’wejno.

² Wan kaka Jokristo, wan e ng’wech moro machielo. Onego waket pachwa duto e loyo ng’wejno. Ng’wech ma waringo ok en mar ahirititi kata aputh-njiri, ming’iyo ni ng’ano maringo matek moloyo jowadgi. To bende, ok en ng’wech ma ng’ato nyalo baro mondo oywe matin ka ool. Kar mano, inyalo pime gi ng’wech mar marathon madwaro sinani mondo eka ng’ato ochopi e tol. Jaote Paulo notiyo gi ranyisi mar jang’wech e barua ma nondiko ni Jokristo ma nodak Korintho, mane en dala mong’ere ahinya kuom timo tuke mag ng’wech. Nondiko niya: “Koso ok ung’eyo ni jogo ma ringo kar ng’wech giringo giduto, to ng’at achiel kende e ma yudo [mich]? Ringuru kamano mondo ulochi.”—1 Kor. 9:24.

³ Muma jiwowa ni mondo waring e ng’wech makendeni. (Som 1 Jo Korintho 9:25-27.) Mich ma ji noyud en ngima mochwere. Jokristo mowal, noyud ngimano e polo, to  Jokristo mamoko noyud ngimano e pinyka. Mopogore gi joma piem e ng’wech mapile, jogo duto manie ng’wech makendeni yudo mich ka ginano nyaka giko. (Math. 24:13) Mich nyalo bayo jong’wech mana kaok giringo kaluwore gi chike mag ng’wech, kata kaok gichopo e tol. E wi mano, ng’wech ma waringoni e ng’wech kende ma ji yudoe mich mar ngima mochwere.

⁴ Chopo e tol ok en gima yot. Odwaro ni ng’ato onan kendo ong’e gimomiyo en e ng’wech. Yesu Kristo kende e jal mosegaringo mochopo e tol maok ochwanyore kata matin. Jakobo nondiko ni jolup Kristo ‘chwanyore pile.’ (Jak. 3:2) Donge mano en adier! Waduto wachwanyore nikech rem magwa kata mag jomoko. Kuom mano, wanyalo chwanyore ma wachak bagni e ng’wech. Seche moko wanyalo kata mana podho, en mana ni pod wanyalo chung’ ma wadhi nyime gi ng’wech. Jomoko osegalwar matek, mochuno ni nyaka konygi mondo gidhi nyime gi ng’wech eka gichop e tol. Omiyo, en adier ni wanyalo chwanyore kuom kinde, kata mana nyadinwoya, to bende wanyalo podho.—1 Ruo. 8:46.

⁵ Nyalo bedo ni isegatiyo gi weche machalo kaka “ochwanyore” kata “opodho” kitemo wuoyo e wi winjruok ma ng’ato nigo gi Nyasaye. Magi gin weche mayudore e Muma, kata kamano, tiendgi opogore. Kuom ranyisi ne ane weche mayudore e Ngeche 24:16 mawacho niya: ‘Ng’at makare kata opodho ndalo abiriyo, to oa malo kendo: to jomaricho, masira miyo gidok chien chuth.’

⁶ Jehova ok bi yie mondo jogo mogeno kuome ochwanyre kata opodh e yo mamiyo ok gichung’ malo kendo dhi nyime gi lame. Wan gadier ni Jehova biro konyowa mondo ‘wa a malo’ kendo wadhi nyime tiyone gi chunywa duto. Donge mano en gima hoyo jogo mohero Jehova gi chunygi duto! Joma richo onge gi gombo moro amora mar chung’  ka gisepodho. Joma kamago ok many kony ma Nyasaye chiwo kokalo kuom rohone, kata manyo kony kuom Jokristo wetegi. To bende, ok girwak kony ma imiyogi. Mopogore gi mano, kuom jogo ‘mohero chik’ Jehova, onge gimoro amora manyalo miyo gichwanyre chuth machop kama koro ok ginyal dhi nyime gi ng’wech mar ngima.—Som Zaburi 119:165.

⁷ Jomoko dok chien ma gidonj e richo matindo, kendo kata nyadinwoya, nikech nyawo ma gin-go. Kata kamano, pod ginyalo bedo joma kare e wang’ Jehova ka ‘gia malo,’ matiendeni, ka giloko chunygi gadier mondo gidhi nyime tiyone Nyasaye. Wanyalo neno mano kaluwore gi kaka Nyasaye notimo ne Jo-Israel machon. (Isa. 41:9, 10) Ngeche 24:16, ma ne owuo kuome motelo, jiwo ahinya okang’ madwarore wakaw mar ‘a malo’ kokalo kuom kony ma Nyasachwa ma jang’wono chiwo, kar jiwo mana nyawo ma wan-go mar ‘podho’ e richo. (Som Isaiah 55:7.) Nikech Jehova Nyasaye koda Yesu Kristo ogenowa ahinya, mano emomiyo gijiwowa mondo ‘wa a malo’ kapo ni wapodho.—Zab. 86:5; Joh. 5:19.

⁸ Kata kapo ni jang’wech maringo e marathon opodho, pod onyalo bedo gi thuolo mar tieko ng’wech kapo ni oruyore mochung’ piyo piyo. E ng’wejwa mar yudo ngima mochwere, ok wang’eyo “chieng’no gi sano” ma ng’wejni nochopie e gikone. (Math. 24:36) Kata kamano, kapo ni ok wahiny chwanyore, mano bedonwa mayot mondo wasik e ng’wejni kendo tieke e yo maber. Kuom mano wanyalo timo ang’o mondo kik wabed joma siko chwanyore e ng’wejwani?

⁹ We wane ane gik moko abich manyalo miyo wachwanyre e ng’wech mar yudo ngima mochwere. Gigo gin, nyawo ma ng’ato nigo, gombo mag ringruok, gik maricho ma Jokristo wetewa nyalo timonwa, chandruok kata sand ma waromogo, kaachiel gi nyawo mag jomoko. Kata kamano, kapo ni wachwanyore, ber mondo wapar ni Jehova en Nyasaye ma hore. Ok orikni kwanowa kaka joricho.

¹⁰ Nyawo ma ng’ato nigo inyalo pim gi kite matindo tindo manie paw ng’wech. Ka wanono ngima Ruoth Daudi gi mar jaote Petro, wanyalo neno nyawo ariyo ma gin bedo maonge ritruok, koda luoro dhano.

¹¹ Kaluwore gi gima ne otimore e kind Ruoth Daudi gi Bath-sheba, nenore ni nyawo ma Daudi ne nigo, ne en bedo maonge gi ritruok. E wi mano, kane Nabal othianone, Daudi ne dwaro rikni kawo okang’. E kinde ariyogo, Daudi ok nonyiso ritruok, kata kamano chunye ok nonyosore moweyo timo gik mamoro Jehova. Nikech ne oyudo kony kowuok kuom jomoko, mano nomiyo otimo lokruok modhi nyime bedo gi winjruok maber gi Jehova.—1 Sam. 25:5-13, 32, 33; 2 Sam. 12:1-13.

¹² Petro nonyiso ni en gi nyawo mar luoro dhano, kendo seche moko ne otimo kamano e yo maok ber; mak mana ni pod nomakore kod Yesu gi Jehova. Kuom ranyisi, nokwedo Ruodhe, ok mana dichiel kende, to nyadidek. (Luka 22:54-62) Kinde moro bende, Petro nonyiso kido ma Jakristo ok onego obedgo kane obwono Jokristo wetene maok Jo-Yahudi. Ne oneno Jokristogo ka gima ok gilong’o kopimgi gi Jokristo ma Jo-Yahudi moter nyangu. Jaote Paulo to ne neno wachno e yo mopogore—kanyakla ne ok en kama ikeloe kwedruok. Chuny ma Petro nonyiso ne rach. Kane pok tim Petro ochwanyo owetego, Paulo nokawo okang’ mapiyo mar kwero Petro kanyo gi kanyo. (Gal. 2:11-14) Be wachno nochwanyo Petro ahinya ma oweyo dhi nyime gi ng’wech matere e ngima mochwere? Ooyo. Noparo matut kuom siem ma Paulo nomiye, kendo norwako siemno, ma odhi nyime gi ng’wej ngima.

 ¹³ Seche moko, ng’ato nyalo bedo gi nyawo nikech tuwo moro. Mani bende nyalo bedo gima chwanyo ng’ato e ng’wech. Kuom ranyisi, nyaminwa moro mawuok e piny Japan osenyagore gi tuwo kuom higini 17 chakre ne batise. Noketo pache ahinya kuom tuwoneno, ma ochopo kama winjruok mare gi Nyasaye obedo mayom yom. Bang’ ndalo, ne oweyo dhi lendo kaachiel gi dhi e chokruoge. Jodongo ariyo mag kanyakla ne olime. Nikech jodongogo ne ojiwe e yo mang’won, nochako dhi e chokruoge kendo. Owacho kama, “Ne amor ahinya ma pi wang’a oton kaluwore gi kaka owetego nomosa gi muolo kod mor mogundho.” Nyaminwano pod nie ng’wech mar dhi e ngima mochwere.

¹⁴ Gombo mag ringruok osemiyo ji mathoth ochwanyore e ng’wech. Sama waromo gi tembe motudore gi gombo mag ringruok, onego watem matek mondo wadong’ ka waler e pachwa, e timbewa koda e winjruokwa gi Nyasaye. Par gima Yesu nowacho ni onego ‘wang’ad oko’ gimoro amora manyalo chwanyowa, obed wang’wa kata lwetwa. Mano oriwo paro kod timbe mochido mosemiyo jomoko owuok e ng’wech mar yudo ngima.—Som Mathayo 5:29, 30.

¹⁵ Owadwa moro nowacho kaka osebedo konyagore gi gombo mar dwaro terore gi chwo wetene. Kata obedo ni ne odongo e ot ma ji gin Joneno, owacho kama: “Kinde duto nawinjo marach nikech ne onge kama ne anyalo soyoe wiya gi timbenago.” Ka nochopo higini 20, nobedo japainia mapile kae to obedo jakony tich e kanyakla. Chieng’ moro gomboneno nomiyo otimo tim moro marach, ma omiye kum kaluwore gi Ndiko, kendo bang’e jodongo nokonye. Kokalo kuom lamo, puonjruok Wach Nyasaye, kendo keto pache e konyo jomoko, noa malo ma ochako dhi nyime gi ng’wech. Nowacho kama higini moko bang’e: “Seche moko ajabedo gi gombogo to ok awe mondo giloya. Ang’eyo ni Jehova ok nyal weyo mondo otem ng’ato moloyo tekrene. Omiyo an gadier ni Nyasaye ong’eyo ni anyalo loyo lwenyno.” Owadwani tieko kawacho niya: “Kinda duto masetimo kanano, biro nyagona olemo e piny manyien. To mano e gima adwaro! To kapok kindeno ochopo, pod adwaro dhi nyime kedo.” Owadwani ong’ado mar siko e ng’wej ngima mochwere.

¹⁶ Gik maricho ma Jokristo wetewa nyalo timonwa, bende nyalo miyo wachwanyre e ng’wech. E piny Faransa, owadwa moro machon ne en jaduong’ kanyakla noramo ni ne otimne gima ok ber, kendo mano ne omiyo obedo gi chuny malit ahinya. Nikech mano, nokuno chokruoge. Jodongo moko ariyo nolime, ma gichiko itgi maber maok ging’ade sama owuoyo kodgi e wi gima ne chando chunye. Ne gijiwe mondo oket ting’ne ne Jehova kendo jiwone ni gimaduong’ moloyo en moro Nyasaye. Bang’ kanyo, nokawo okang’ mowinjore ma oduogo e ng’wej ngima kotegno e weche mag kanyakla kendo.

¹⁷ Jokristo duto onego oket pachgi kuom Yesu Kristo ma en e wi kanyakla, to ok kuom nyawo mag dhano morem. Yesu, ma wengene “rieny kaka ligek mach,” neno gik moko e yo makare moloyo kaka waneno. (Fwe. 1:13-16) Kuom ranyisi, gima nyalo nenore e wang’wa ni otimnwa marach, nyalo bedo ni wan ema ok wang’eyo kata ok wawinj tiende malong’o. Yesu biro chopo dwaro mag kanyakla e yo makare chuth kendo e kinde mowinjore. Omiyo, ok onego wawe mondo timbe mag Jokristo wetewa, kata paro ma ging’ado omonwa dhi nyime gi ng’wech mar yudo ngima.

¹⁸ Gik mamoko ariyo manyalo golo ng’ato e ng’wech, gin, chandruok kata sand, kaachiel  gi nyawo mag jomoko e kanyakla. E ngero ma Yesu nogoyo e wi jachuoyo, nowacho ni “chandruok kata sand” ma wayudo nikech wach pinyruoth, nyalo miyo jomoko ochwanyre ma giwe ng’wech. Kata bed ni sandno wuok kuom joodwa, joma wadakgo machiegni, kata mana kuom jotelo manie sirkal—sandno nyalo hinyo ng’at ma onge mise motegno e adiera. (Math. 13:21) Kata kamano ka wasiko gi chuny makare, kodhi mar pinyruoth biro konyowa bedo gi yie ma nigi mise motegno. Sama tembe olwori, tem paro matut e yor lamo e wi weche mabeyo manyalo geri. (Som Jo Filipi 4:6-9.) Kokalo kuom teko mar Jehova, wabiro loyo tembe maok wamiyogi thuolo mar chwanyowa mi wawe ng’wech mar yudo ngima.

¹⁹ Gima lit en ni kuom higini mang’eny, jomoko oseweyo mondo nyawo mag jowadgi ogolgi e ng’wejni. Bedo ni jomoko nigi paro mopogore gi margi, kata kuom gik ma ng’ato owuon ema onego otimie yiero, mano osechwanyo jomoko. (1 Kor. 8:12, 13) Kapo ni ng’ato otimonwa gimarach, be wabiro weyo mondo mano obednwa gimalich ahinya? Muma jiwo Jokristo mondo owe ng’ado bura ne jomoko, owere richo ng’ato gi nyawadgi, kendo kik giram ni gik moko nyaka tim mana kaka gin ema gidwaro. (Luka 6:37) Sama gimoro ochwanyi, penjri ane kama: ‘Be ang’ado ne jomoko bura kaluwore gi dwacha awuon? Nikech ang’eyo ni owetewa gin joma orem, be abiro weyo nyawo kata rem maggi ogola e ng’wech mar yudo ngima? ’ Hera ma waherogo Jehova biro konyowa kik wawe gimoro amora ma dhano machielo timo omonwa tieko ng’wech.

²⁰ Be ing’ado e chunyi mar ‘tieko ng’wech’? (2 Tim. 4:7, 8) Ka en kamano, to ng’e ni timo puonjruok mamari iwuon en gima ochuno. Ti gi Muma kod bugewa mondo okonyi e timo nonro, kendo ipar matut mondo ifweny gik manyalo chwanyi e ng’wech. Kwa Nyasaye roho mare maler mondo ojiwi. Par bende ni onge ng’at mosechanne ni ok bi tieko ng’wech mar ngima mana nikech seche moko ojachwanyore kata ojapodho. Pod onyalo a malo ma odhi nyime gi ng’wech. Onyalo yudo puonj kuom gik machwanye e ng’wech, mondo oger yie mare obed motegno ne tembe mamoko manyalo biro nyime.

²¹ Muma lero ni ng’wech mar yudo ngima ok en gima timore kende, nyaka ng’ato tim kinda. Ok ochal gi idho bas maringo to chopi nyamonge kama idwaro dhiye. Wan wawegi ema nyaka waringi e ng’wejno. Sama watimo kamano, “kuwe maduong’ ” ma Jehova chiwo, biro kowowa ka yamo magoyowa gi katokwa ka waringo. (Zab. 119:165) Wanyalo bedo gadier ni Jehova biro dhi nyime gwedhowa e kindegi, kendo e kinde mabiro obiro gwedho jogo duto motieko ng’wech.—Jak. 1:12.