Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NUIDIKIJE DITABUJA DIABU | HENOKA

‘Uvua musankishe Nzambi’

‘Uvua musankishe Nzambi’

HENOKA wakalala bidimu bia bungi. Bidi mua kutukolela bua kubielela meji, kadi bidimu bia muoyo wa muntu lelu mbishadile bikole menemene ku bidimu 365 bivua Henoka muenze, mmumue ne: bidimu bia muntu wa lelu bidi bibuelamu misangu mipite pa inayi! Kadi mu bulelela, bua mu tshikondo tshiende atshi kavua muntu mukole to. Kukadi bidimu bipite pa 5000, bantu bavua balala bidimu bia bungi kupita lelu. Adama muntu wa kumpala ukavua ne bidimu bipite pa 600 pavuabu balele Henoka, ne wakashala kabidi ne muoyo bidimu 300. Imue ndelanganyi ya Adama yakalala bidimu bia bungi kupita apu. Pakakumbaja Henoka bidimu 365, utshivua anu mua kuikala umueneka muntu wa makanda a bungi uvua ne malu a bungi a kuenza avua mamuindile. Kadi kakaenza to.

Henoka uvua pamuapa mu njiwu minene. Fuanyikija Henoka wenda unyema bua tshivuabu bakeba kumuenzela kudi bantu bavuaye mumanyishe mukenji wa kudi Nzambi. Bantu abu bavua ne luonji lua bungi. Bavua bamukine bikole. Bakapepeja mukenji wende, kukinabu kabidi Nzambi uvua mumutume. Kabavua mua kuluisha Yehowa Nzambi wa Henoka to, kadi bavua anu mua kuluisha Henoka. Pamuapa Henoka uvua udiebeja ni uvua mua kumonangana kabidi ne bena mu dîku diende. Uvuaku muele meji bua mukajende ne bana bende ba bakaji anyi bua muanende wa balume Metushela peshi bua muikuluende Lemeke anyi? (Genese 5:21-23, 25) Kuvua kujike buende yeye anyi?

Ki mbatambe kuakula bikole bua Henoka mu Bible to. Badi bakula bualu buende ndambu anu miaba isatu patupu mu Bible. (Genese 5:21-24; Ebelu 11:5; Yuda 14, 15) Kadi mvese eyi idi ne malu adi aleja muvua Henoka muntu wa ditabuja dikole. Udiku ne bujitu bua kukumbajila bena mu dîku diebe majinga abu anyi? Ukadiku mudimone kumpala kua mvita ya kuimanyina bualu buudi mumanye ne: mbuakane anyi? Biobi nanku, ditabuja dia Henoka didi mua kukulongesha malu a bungi.

‘HENOKA WAKENDAKANA NE NZAMBI’ MULELELA

Bukua bantu buvua mu njila mubi tshikondo tshivua Henoka muledibue. Uvua wa mu tshipungu tshia 7 mu ndelanganyi ya Adama. Bushuwa, bantu bavua pabuipi menemene ne bupuangane buvua Adama ne Eva bajimije. Ke bua tshinyi bantu batshivua balala bidimu bia bungi. Kadi bavua mu nsombelu mubi menemene, mu nyuma ne mu bikadilu. Tshikisu tshivua tshitangalake bikole. Tshiakatuadija mu tshipungu tshibidi pavua Kayina mushipe muanabu Abele. Umue wa ku ndelanganyi ya Kayina uvua mua kuikala uditumbisha bua muvuaye ne tshikisu tshikole ne lungenyi lua kudisombuela kupita Kayina. Mu tshipungu tshisatu bualu bukuabu bubi buakamueneka. Bantu bakatuadija kubila dîna dia Yehowa, kadi kabivua bua kumutendelela to. Bidi bimueneka ne: bavua batela dîna dia Nzambi dia tshijila ne lungenyi lua kumupenda, ne kupanga kanemu kudiye.​—Genese 4:8, 23-26.

Ntendelelu munyanguke eu uvua mutangalake bikole mu matuku a Henoka. Pavua Henoka ukola, wakadimona kumpala kua dipangadika dia kuangata. Uvuaku ne bua kuenza malu bu bantu ba mu tshikondo tshiende anyi? Peshi uvua ne bua kukeba Nzambi mulelela, Yehowa uvua mufuke diulu ne buloba anyi? Uvua ne bua kuikala musakibue bikole bua kulonga malu avua atangila Abele uvua mufue bua ditabuja, bualu uvua utendelela Yehowa mu mushindu uvua umusankisha. Henoka wakangata pende dipangadika dia muomumue. Genese 5:22 udi utuambila ne: ‘Henoka wakendakana ne Nzambi’ mulelela. Tshiambila tshia pa buatshi etshi tshidi tshileja ne: Henoka uvua muntu uvua utshina Nzambi mu buloba buvua bantu kabayi bitabuja Nzambi. Yeye ke muntu wa kumpala udi Bible wakuila mushindu eu.

Mvese wa mu Bible eu udi wamba ne: Henoka mumane kulela muanende wa balume Metushela, wakatungunuka ne kuenda ne Yehowa. Nunku tudi tumona ne: Henoka uvua ne dîku pavuaye ne bidimu bitue ku 65. Bible ki mmuleje dîna dia mukajende ne bungi bua ‘bana ba balume ne ba bakaji’ bavuaye mulele to. Tatu yeye usungula bua kuenda ne Nzambi eku ukolesha bena mu dîku ne ubakumbajila majinga abu a ku mubidi, udi ne bua kubatabalela bua bikale mu njila wa Nzambi. Henoka wakajingulula ne: Yehowa uvua musue bua alamate bikole mukajende. (Genese 2:24) Kakuyi mpata uvua muenze muende muonso bua kulongesha bana bende malu a Yehowa Nzambi. Mbipeta kayi biakamueneka?

Bible ki mmuleje malu a bungi bua bualu ebu to. Ki muambe bualu nansha bumue bua ditabuja dia Metushela muana wa balume wa Henoka udi Bible uleja ne: yeye ke uvua mulale bidimu bia bungi too pakafuaye mu tshidimu tshivua Mvula mukole wa kabutu muloke. Kadi Metushela wakalela muana wa balume, diende Lemeke. Lemeke wakashala ne muoyo bidimu bipite pa 100 panyima pa lufu lua kakuende Henoka. Lemeke wakaleja muvuaye ne ditabuja dikole mu dikola diende. Yehowa wakamusaka ku nyuma wende bua kuamba mêyi a buprofe avua atangila Noa muanende wa balume, ne mulayi au wakakumbana panyima pa Mvula wa kabutu. Anu bu nkambua wende Henoka, wakaleja muvuaye muende ne Nzambi. Noa kakatuilangana ne Henoka to. Kadi Henoka wakashiya bumpianyi bua mushinga mukole. Noa uvua mua kuikala mumanyine malu a bungi a Henoka kudi tatuende Lemeke anyi kudi kakuende Metushela peshi pamuapa kudi Yalede tatuende wa Henoka uvua mufue pavua Noa ne bidimu 366.​—Genese 5:25-29; 6:9; 9:1.

Ela meji bua dishilangana didi pankatshi pa Henoka ne Adama. Nansha muvua Adama mupuangane, wakenzela Yehowa bubi ne kushila ndelanganyi yende bumpianyi bua buntomboji ne dikenga. Kadi Henoka muntu mupange bupuangane wakenda ne Nzambi ne wakashila ndelanganyi yende bumpianyi bua ditabuja. Adama wakafua pakavua Henoka ne bidimu 308. Bena mu dîku dia Adama bavuaku badile nkambua wabu uvua ne budinangi bua bungi eu anyi? Katuena bamanye to. Nansha biobi nanku anyi kabiyi nanku, Henoka ‘wakendakana ne Nzambi’ mulelela.​—Genese 5:24.

Wewe ne bujitu bua kukumbajila bena mu dîku majinga abu, ela meji bikole bua dilongesha diudi mua kupeta kudi Henoka bua ditabuja diende. Nansha mudibi ne mushinga bua kukumbajila bena mu dîku diebe majinga abu a ku mubidi, kubakumbajila majinga abu a mu nyuma kudi kuoku ne mushinga wa bungi. (1 Timote 5:8) Mbimpe kubakumbajila majinga abu mu mêyi ne bienzedi. Wewe musungule bua kuenda ne Nzambi anu bu Henoka, ulekela mikenji idi mifundisha ku nyuma wa Nzambi ikulombola, neupeshe pebe bena mu dîku diebe bumpianyi bua mushinga mukole, mmumue ne: tshilejilu tshimpe tshia buobu kuidikija.

HENOKA ‘WAKAMANYISHA MÊYI A BUPROFETE BUA BUALU BUABU’

Henoka uvua mua kuikala mudimone nkaya bu muntu wa ditabuja mu buloba buvua bantu badipangile. Kadi Yehowa Nzambi wende uvuaku mutabalele anyi? Eyowa. Dimue dituku Yehowa wakayukila ne mutendeledi wende wa lulamatu eu. Nzambi wakapesha Henoka mukenji wakuambila bantu ba mu matuku ende. Nunku wakavuija Henoka muprofete, muntu wa kumpala uvua mumanyishe mukenji udibu baleje mu Bible. Tudi bamanye bualu ebu bualu ku diambuluisha dia nyuma wa Nzambi, Yuda muanabu ne Yezu wakafunda mêyi a buprofe a Henoka bidimu nkama ya bungi pashishe. *

Ntshinyi tshivua mêyi a buprofete a Henoka amba? Avua amba ne: “Tangilayi! Yehowa mmulue ne binunu ne binunu bia bansantu bende bua kulumbuluisha bantu bonso, ne bua kupisha bantu bonso badi kabayi banemeka Nzambi bua bienzedi biabu bibi bivuabu benze mu mushindu udi kawuyi unemeka Nzambi, ne bua malu a bundu onso avua benji ba malu mabi badi kabayi banemeka Nzambi bamuambe.” (Yuda 14, 15) Tshintu tshia kumpala tshiudi mua kumona mu mêyi aa ntshia ne: Henoka uvua wakula bienze anu bu ne: Nzambi ukavua muenze tshidi mêyi a buprofete aa amba. Ntshilejilu tshivua milayi ya bungi yakalua pashishe milonde. Lungenyi ludimu ndua ne: muprofete udi wakula bua bualu kampanda budi ne bua kuenzeka mu bulelela kadi ubuamba bienze anu bu ne: bukadi buenzeke!​—Yeshaya 46:10.

Henoka wakamanyisha mukenji mu buloba buvua ne tshikisu kayi ne buôwa

Mmunyi muvua Henoka umvua bua mukenji uvuaye ne bua kuambila bantu bonso bavua mua kumuteleja pavuaye pamuapa mua kubayisha? Mona bua tshinyi tudi tuamba ne: didimuija adi ndikole: mbatelamu tshiambilu “kabayi banemeka Nzambi” misangu isatu bua kuleja tshidi bantu, bienzedi biabu ne mushindu wabu wa kuenza malu. Nunku mêyi a buprofete aa avua adimuija bantu bonso ne: buloba buvuabu basombele katshia bipata Adama ne Eva mu budimu bua Edene, buvua bunyanguke bikole menemene. Bavua ne bua kubutula buloba abu pavua Yehowa mua kulua ne “binunu ne binunu bia bansantu bende,” mmumue ne: bisumbu bia banjelu ba bukole mu mvita bua kutuala kabutu. Hehoka wakambila bantu mukenji au kayi nansha ne buôwa ne wakabambilawu nkayende! Pamuapa nsonga Lemeke wakakema bikole bua muvuaye mumone dikima dikole divua nadi kakuende. Biobi nanku, tudi mua kumvua bimpe tshidi bualu ebu.

Ditabuja dia Henoka didi mua kutusaka bua kudiebeja ni tudi tumona bulongolodi butudi ebu anu mudi Nzambi ubumona. Dilumbuluisha divua Henoka mumanyishe ne dikima dionso ditshidi anuku; didi ditangila bantu ba mu bulongolodi ebu anu muvuadi ditangila bantu ba mu matuku a Henoka. Anu muvua didimuija dia Henoka dileje, Yehowa wakabutula bantu ba mu matuku a Noa bavua kabayi bamunemeka ku Mvula mukole wa kabutu. Kadi kabutu aku, ntshilejilu tshia kabutu kanene kadi kakayi kanji kulua. (Matayi 24:38, 39; 2 Petelo 2:4-6) Katshia anu ku tshikondo atshi, lelu Nzambi ukadi mudiakaje ne binunu ne binunu bia bansantu bende bua kulumbuluisha ne buakane bantu ba mu bulongolodi ebu badi kabayi bamunemeka. Yonso wa kutudi udi ne bua kulama didimuija dia Henoka mu muoyo ne kudiambila bantu bakuabu. Bena mu dîku dietu ne balunda betu badi mua kutulekela. Imue misangu tudi mua kudimona nkaya. Kadi Yehowa kakalekela Henoka nansha kakese to, kakulekela nansha batendeledi bende ba lulamatu ba lelu to!

‘BAKAMUMBUSHA KUMUTEKA MUABA MUKUABU BUA KAMONYI LUFU’

Muoyo wa Henoka wakimana mushindu kayi? Kadi lufu luende ludi lukemesha bikole kupita muoyo wende. Muyuki wa mu Genese udi wamba anu ne: ‘Henoka wakendakana ne Nzambi, ne yeye kakikalaku bualu bua Nzambi wakamuangata.’ (Genese 5:24) Mmu mushindu kayi muvua Nzambi muangate Henoka? Mupostolo Paulo wakalua kumvuija ne: “Bua ditabuja, bakumbusha Henoka kumuteka muaba mukuabu bua kamonyi lufu, kabavua bamusangane muaba nansha umue bualu Nzambi uvua mumumbushe mumuteke muaba mukuabu; kadi kumpala kua kumumbushabu kumuteka muaba mukuabu, wakapeta bujadiki bua muvuaye musankishe Nzambi.” (Ebelu 11:5) Ntshinyi tshivua Paulo usua kuamba mu tshiambila tshia ne: ‘bakamumbusha kumuteka muaba mukuabu bua kamonyi lufu’? Imue nkudimuinu ya Bible idi yamba ne: Nzambi wakangata Henoka bua kusombaye mu diulu. Kadi kabiena nanku to. Bible udi uleja ne: Yezu Kristo uvua muntu wa kumpala uvuabu babishe ku lufu bua kuya mu diulu.​—Yone 3:13.

Kadi mmu ngumvuilu kayi muvuabu ‘bumbushe’ Henoka bamuteke muaba mukuabu bua “kamonyi lufu”? Yehowa uvua pamuapa mumbushe Henoka mumuteke muaba mukuabu bua kujimija muoyo wende mu mushindu muimpe bua kamonyi kanyinganyinga ka lufu. Kadi tshiakumpala, Henoka wakapeta “bujadiki bua muvuaye musankishe Nzambi.” Mushindu kayi? Kumpala kua lufu luende, Henoka uvua mua kuikala mupete tshikena kumona tshia kudi Nzambi tshivua tshimuleja pamuapa buloba buikale mparadizu. Henoka wakafua ne tshimanyinu tshia ne: Nzambi uvua mumuanyishe. Pavua mupostolo Paulo ufunda malu a Henoka ne a bantu bakuabu ba lulamatu, wakamba ne: “Bantu aba bonso bakafua ne ditabuja.” (Ebelu 11:13) Pashishe baluishi bende bavua mua kuikala bakebe tshitalu tshiende, kadi katshivua “muaba nansha umue,” pamuapa bualu Yehowa uvua mutshimiije, ubenga bua kabatshinyangi anyi bua kabenji natshi mudimu bua kuzangika ntendelelu wa dishima. *

Ku diambuluisha dia ngumvuilu wa mu Bible eu, tutetayi kuela meji muvua Henoka mua kuikala mufue. Fuanyikija bualu ebu, mumanye ne: ke umue mushindu wa kumanya muyuki eu bimpe. Henoka udi mu lubilu ukadi ushioka. Baluishi bende badi panyima pende bikale ne tshiji tshikole bua mukenji wa dilumbuluisha udiye mubamanyishe. Henoka udi umona muaba wakusokomena ne kuikishila bua tshipuolo kampanda, kadi mmumanye ne: kena mua kushalamu ne muoyo musangu mule to. Lufu lua tshikisu lukadi pa kumukuata. Anu patshidiye muikishe apu, udi usambila Nzambi wende. Diakamue udi upeta ditalala dia bungi mu muoyo wende. Tshikena kumona tshitudi badifuanyikijile bienze anu bu ne: Henoka udimu mu bulelela, tshiakaya nende kule.

Henoka uvua pamuapa mutuilangane ne tshikisu mu matuku ende a ndekelu pavua Yehowa mumuangate

Ela meji ne: udi umona tshimfuanyi kampanda tshimuleja buloba buikale bushilangane bikole ne budiye mumanye. Yeye kumona bu ne: buloba abu budi anu bu budimi bua Edene, kadi kakuyi bakeluba badi babulama bua bantu kababuedimu. Balume ne bakaji ba bungi badimu bonso bikale ne makanda a mubidi mimpe ne bikale ne bukole bua bunsonga. Badi ne ditalala munkatshi muabu. Kakuyi lukinu ne dikengeshangana bua malu a ntendelelu bivua Henoka mumanye pende bimpe to. Henoka nkayende kujingulula ne: Yehowa mmumunange, mmumuanyishe ne mmumujadikile ne: neasombe muaba au. Uvua udiumvua mutuishibue ne: muaba au nnguende, ne udi ne bua kuikala kuende kumbelu. Bu mudiye udiumvua ku kakese ku kakese mu ditalala dia bungi, Henoka udi ubuikila mêsu, ulala tulu tua kayi nansha ulotakana.

Utshidi kuntu aku too ne lelu, mmumue ne: mmufue; Yehowa Nzambi mmumulame bimpe mu meji ende adi kaayi ne ndekelu! Anu muvua Yezu mulue kulaya pashishe, dituku didi dilua diumvua bantu bonso badi mu meji a Nzambi dîyi dia Kristo ne bapatuka mu nkita bakangule mêsu, badimona mu bulongolodi bupiabupia bulengele buikale ne ditalala.​—Yone 5:28, 29.

Udi musue kuikala mu bulongolodi bupiabupia amu anyi? Elabi meji bua disanka diwikala nadi bua kutuilangana ne Henoka? Elabi meji bua malu mimpe a dikema ikalaye mua kutuambila? Udi mua kutuambila bikala bualu butudi badifuanyikijile bua bikondo bia ndekelu bia muoyo wende buvua bulelela. Kadi kudi bualu butudi ne bua kulonga kudiye ne lukasa luonso anu ku mpindieu. Paulo mumane kuakula bua Henoka, wakamba ne: “Kakuyi ditabuja mbikole bua kusankisha Nzambi bimpe.” (Ebelu 11:6) Aka nkabingila kanene kadi kasaka yonso wa kutudi bua kuidikija ditabuja dikole dia Henoka.

^ tshik. 14 Bamue bamanyi ba malu a mu Bible badi bamba ne: Yuda wakatela mêyi a mianu ya mu mukanda uvuabu babikila ne: Mukanda wa Henoka, kadi mukanda au uvua ne malu a mafi adibu kabayi bamanye kudiwu mafumine, udibu bashima ne: ngua Henoka. Udi ne mêyi a buprofete a Henoka anu mudiwu, kadi avua mua kuikala mangatshila mu bintu kampanda bia kale bidi kabiyiku kabidi lelu, avua pamuapa mafunda mu mikanda anyi mamba mukana. Yuda uvua mua kuikala muangatshile mêyi aa mu bintu bia kale ebi, anyi uvua mua kuikala mumanyine malu a Henoka kudi Yezu uvua mumone nsombelu wa Henoka katshia mu diulu.

^ tshik. 20 Ke tshivua pamuapa Nzambi muenze bua tshitalu tshia Mose ne tshia Yezu.​—Dutelonome 34:5, 6; Luka 24:3-6; Yuda 9.