Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

MUA KUPETA DISULAKANA KU TUNYINGANYINGA

Tshia kuenza paudi ne tunyinganyinga

Tshia kuenza paudi ne tunyinganyinga

Bua wewe kupita bimpe ne tunyinganyinga, udi ne bua kuelela malu a mushinga mukole aa meji: makanda ebe a mubidi, malanda ebe ne bakuabu, bipatshila biebe ne malu adi ne mushinga mu nsombelu webe. Mu tshiena-bualu etshi netumone mêyi manene adi mua kukuambuluisha bua kupita bimpe ne tunyinganyinga anyi pamuapa mene kutukepesha.

Dienzeja bua kuimanyina anu pa ntatu ya ku dituku

“Kanuditatshishi bua dituku didi dilonda nansha, bualu dituku didi dilonda nedikale ne yadi ntatu.”​—MATAYI 6:34.

Diumvuija: Ntatu ya ku dituku mbualu bua mu nsombelu. Kadi kuvudiji ntatu ya lelu pa kuyitutakaja ne ya makelela nansha. Dienzeja bua kuimanyina anu pa ntatu ya ku dituku.

  • Kanyinganyinga kadi mua kukebesha lutatu. Nunku manya malu abidi aa. Bua kumpala, katuena mua kuepuka tumue tunyinganyinga nansha. Kuditatshisha bua malu audi kuyi mua kupangisha bua kaakufikidi kudi kuvudija tunyinganyinga. Buibidi, misangu ya bungi malu atutu tusamishila mutu kaatu anu enzeka to.

Dielela mikenji mimpe

“Meji adi afumina muulu . . . kaena ne malu makole.”​—YAKOBO 3:17.

Diumvuija: Kujingi anu bua kuenza malu mu mushindu mupuangane to. Kukebi bua kuenza malu audi kuyi mua kukokesha to. Kulombi bakuabu bua benze malu adibu kabayi mua kukokesha nansha.

  • Ikala ne bupuekele, udielele mikenji mimpe, ne umanye malu audi wewe ne bakuabu mua kukokesha bua kuenza. Wewe muenze nanku, neukepeshe tunyinganyinga tuebe ne tua bakuabu, dîba adi malu enu neende bimpe. Ikala kabidi wela tubilele. Nansha padi malu kaayi enda bimpe, paudi useka bidi bikuambuluisha bua kusulakana ne kusangala.

Manya malu atu akukebela tunyinganyinga

“Muntu udi ne dijingulula dia malu neashale mupuwe.”​—NSUMUINU 17:27.

Diumvuija: Paudi udiumvua bibi kuena mua kuela meji bimpe to, nunku dienzeja bua kushala mupuwe.

  • Manya malu adi akukebela tunyinganyinga, umanye kabidi tshiutu wenza pautu ne tunyinganyinga atu. Tshilejilu, padi malu makutonde, tabalela muudi wela meji, muudi udiumvua, ne muudi wenza malu; pamuapa mene udi mua kufunda malu aa muaba kampanda. Paudi umanya muutu wenza malu paudi ne tunyinganyinga, bidi mua kukuambuluisha bua kupita natu bimpe. Ela kabidi meji bua mishindu iudi mua kumbusha malu adi akukebela tunyinganyinga. Wewe mumone ne: kuena mua kuenza nanku, keba mishindu iudi mua kukepesha tunyinganyinga tuebe. Tshilejilu, udi mua kuenza tumidimu kampanda anyi kulongolola dîba diebe bimpe.

  • Dienzeja bua kumona malu mu mushindu mukuabu. Malu adi akutonda wewe kaena pamuapa mua kutonda bakuabu to. Mushindu unudi numona malu udi mua kushilangana. Mona malu asatu audi mua kuenza:

    1. Kuedi meji ne lukasa ne: muntu kampanda mmuenze bualu kasanga ne meji mabi to. Tshilejilu, muntu kampanda udi mua kukupita panudi mu mulongo. Wewe muele meji ne: muntu au mmuenze bibi, bidi mua kukufiikisha tshiji. Pamutu pa kuenza nanku, kuenaku mua kuela meji ne: uvua ne lungenyi luimpe anyi? Si bidi mua kuikala nanku!

    2. Mona bualu abu mu luseke luimpe. Wewe ubala tshintu kampanda, wenza kamudimu anyi mene ufundilangana tumesaje paudi muindile doktere ntanta mule peshi muindile ndeke, kabiena mua kukutonda menemene to.

    3. Ikala ne meji mimpe. Diebeja ne: ‘Bualu ebu nebuikale anu bukole menemene makelela peshi panyima pa lumingu anyi?’ Tapulula malu adi ne mushinga wa bungi ne adi kaayi ne mushinga.

Dienzeja bua kuikala muena bulongame

“Malu onso enzeke bimpe ne mu bulongame.”​—1 KOLINTO 14:40.

Diumvuija: Dienzeja bua kuikala ne bulongame.

  • Tutu basue kuikala ne bulongame kampanda mu nsombelu wetu. Diladikija malu didi mua kutukebela tunyinganyinga anyi kuenza bua katuikadi ne bulongame, ne didi mua kuenza bua tushiye midimu ya bungi mu njila. Nanku teta kuenza malu abidi aa:

    1. Enza programe muimpe ne ikala umulonda.

    2. Keba bua kumanya tshintu tshionso tshidi tshienza bua wikale uladikija malu ne utshiakaje.

Ikala ne nkatshinkatshi mu nsombelu webe

“Dianza dijima dia dikisha ndimpe kupita manza abidi majima a mudimu mukole ne dipata dia lupepele.”​—MUAMBI 4:6.

Diumvuija: Bantu badi bapika ba mudimu badi mua kudipangisha masanka adi afumina ku “manza abidi majima a mudimu [wabu] mukole.” Pamuapa kabena bapeta dîba anyi bukole bua kusanka ne bintu bidibu benzela mudimu au to.

  • Ikala umona mudimu ne makuta mu mushindu muimpe. Kuikala ne makuta a bungi kakuena kuleja kuikala ne disanka dia bungi anyi kukepesha tunyinganyinga to. Kadi tuetu katuyi ne makutu a bungi tudi mua kuikala ne disanka anyi kukepesha tunyinganyinga tuetu. Muambi 5:12 udi wamba ne: “Bintu bia bungi bia mubanji kabiena bimuladika tulu.” Nunku kuikadi utula makuta a bungi kupita audi nawu to.

  • Keba dîba dia kupitshisha kapepe. Udi mua kukepesha tunyinganyinga tuebe paudi wenza malu adi akusankisha. Kadi dipisha kapepe dia kuyi wenza bualu bu mudi: ditangila televizion kadiena mua kukuambuluisha to.

  • Teka malu a biamu pa muaba wawu. Kuikadi misangu yonso ubala mesaje anyi mikanda peshi ubuela mu miaba ya dipetelangana ku Enternete to. Biobi kabiyi ne mushinga, kubadi mesaje a mudimu adibu batumina panyima pa mêba a mudimu to.

Tabalela makanda ebe a mubidi

“Dibidija dia mubidi didi ne mushinga.”​—1 TIMOTE 4:8.

Diumvuija: Kuibidija mubidi pa tshibidilu kudi kuambuluisha bua kuikala ne makanda a mubidi mimpe.

  • Ikala ne bibidilu bimpe. Dibidija mubidi didi mua kukuambuluisha bua kudiumvua bimpe anyi kuenza malu mu mushindu muimpe paudi ne tunyinganyinga. Ikala udia biakudia bidi bidiisha mubidi, kubengi kudia padi dîba dia kudia dikumbana nansha. Enza bua wikale wikisha bikole.

  • Epuka diangata “mapangadika kampanda” bua kukepesha tunyinganyinga bu mudi: dinua makanya anyi bintu bitu bikuata ne dinua dipitshisha dia maluvu makole. Mu bungi bua matuku bintu ebi bidi mua kukuvudijila tunyinganyinga, kunyanga makanda ebe a mubidi, ne kukutudisha makuta auvua mukengele.

  • Tunyinganyinga tuebe tuoku tukupita bukole, ndaku umonangana ne doktere webe. Kumvu bundu bua kulomba diambuluisha kudi munganga to.

Teka malu adi ne mushinga pa muaba wa kumpala

“Nukebe mua kumanya malu adi ne mushinga wa bungi.”​—FILIPOYI 1:10.

Diumvuija: Tabalela bimpe malu adi ne mushinga.

  • Funda malu audi wenza bilondeshile mushinga wawu. Nebikuambuluishe bua kuimanyina pa midimu idi ne mushinga wa bungi. Nunku neumone iudi mua kuimanyika, kupesha bakuabu anyi mene kulekela.

  • Funda muudi mua kuenza mudimu ne dîba diebe bua lumingu lujima. Pashishe keba mishindu iudi mua kuenza nadi mudimu bimpe. Paudi wenza malu bimpe ne dîba diebe kuakulubakana ne malu to.

  • Enza programe wa kuikala kupitshisha kapepe. Wewe wikisha nansha bua minite mikese udi mua kupetulula bukole, neukepeshe tunyinganyinga tuebe.

Keba diambuluisha

“Kanyinganyinga mu muoyo wa muntu kadi kawunemesha bujitu, kadi dîyi dimpe didi diwusanguluja.”​—NSUMUINU 12:25.

Diumvuija: Padi bakuabu bakuambila mêyi mimpe adi aleja mudibu baditeka pa muaba webe neudiumvue bimpe.

  • Ambila muntu udi mua kukumvuila ntatu yebe. Muntu au udi mua kukuambuluisha bua kumona malu mu mushindu mukuabu anyi mene kukuleja mua kujikija lutatu alu. Wewe mumuambile yebe yonso ya munda udi mua kudiumvua bimpe.

  • Lomba diambuluisha. Udi mua kulomba bakuabu bua bakuenzeje mudimu kampanda.

  • Muntu uudi wenza nende mudimu yeye ukutondesha nsombelu, keba mishindu iudi mua kuakaja malu. Tshilejilu, udi mua kumuambila ne bulenga ne bukalanga muudi udiumvua bua malu atuye ukuamba anyi ukuenzela. (Nsumuinu 17:27) Malu owu kaayi mende bimpe, kuikadi kabidi utamba kusomba nende to.

Tabalela majinga ebe a mu nyuma

“Badi bamanye ne: badi dijinga ne malu a mu nyuma mba diakalenga.”​—MATAYI 5:3.

Diumvuija: Bu mutudi bantu, katuena dijinga anu ne biakudia, biakuluata ne kaba ka kulala to. Kadi tudi kabidi dijinga ne malu a mu nyuma. Bua tuetu kuikala ne disanka, tudi ne bua kumanya malu au, ne kuakumbaja.

  • Disambila didi mua kukuambuluisha bikole. Nzambi udi ukulomba bua ‘umupuile ntatu yebe yonso, bualu yeye udi ukutabalela.’ (1 Petelo 5:7) Disambila ne dielangana meji a malu adi akolesha bidi mua kukupetesha ditalala dia mu muoyo.​—Filipoyi 4:6, 7.

  • Ikala ubala malu adi akusemeja pabuipi ne Nzambi. Mêyi manene atudi bakuile mu Tabulukayi! eu, adi afumina mu Bible, mukanda uvuabu bafunde bua kukumbaja majinga etu a mu nyuma. Mêyi manene aa adi kabidi avudija “meji adi ambuluisha ne bukokeshi bua kunana lungenyi.” (Nsumuinu 3:21) Kuenaku mua kudifundila tshipatshila tshia kubala Bible anyi? Mukanda wa Nsumuinu udi mua kuikala muaba muimpe uudi mua kutuadijila.