كيەلى كىتاپتىڭ ۋاقىتقا باعىنباس دانالىعى
ەلەستەتىپ كورىڭىز، ٴسىز تاريحي جادىگەرلەرگە تولى مۇراجايدىڭ ىشىندە ٴجۇرسىز. جادىگەرلەردىڭ كوبىسى جەل مەن جاڭبىردان مۇجىلگەن نە ٴتۇسى وڭىپ كەتكەن. ال كەيبىر ەسكەرتكىشتەردىڭ قيقىمداي عانا بولشەكتەرى قالعان. ٴبىر كەزدە ەش بۇلىنبەگەن، ٴبۇپ-ٴبۇتىن ٴبىر جادىگەردى كورەسىز. سوندا مۇراجاي قىزمەتكەرىنەن: «بۇل باسقالارعا قاراعاندا جاڭالاۋ ما؟»— دەپ سۇرايسىز. ول: «جوق. كەرىسىنشە، ەڭ كونەسى. ونىڭ ۇستىنە، ول ەشقاشان وڭدەۋدەن وتپەگەن»،— دەپ جاۋاپ بەرەدى. ٴسىز: «دەمەك، ول ەرەكشە جاعدايدا ساقتالعان عوي؟»— دەرسىز. ٴبىراق: «جوق، بۇل جادىگەر دۇلەي داۋىلدى دا، نوسەر جاۋىندى دا كورگەن. ٴتىپتى بۇزاقىلار ونى كوپ رەت جويىپ جىبەرگىسى كەلگەن»،— دەگەن جاۋاپتى ەستيسىز. سول كەزدە ٴسىز تاڭعالىپ: «ول سوندا نەدەن جاسالعان؟»— دەپ سۇرارسىز.
كيەلى كىتاپ ٴدال وسىنداي جادىگەرگە ۇقسايدى. ول كونەلىگى جاعىنان باسقا كىتاپتاردىڭ كوبىسىنەن اسىپ تۇسەدى. بىراق سول كوپ كىتاپتار مۇراجايداعى بۇلىنگەن جادىگەرلەر سياقتى ۋاقىت قىسىمىنا شىداي الماعان. ولاردا كەلتىرىلگەن عىلىمي دەرەكتەر بۇگىنگى زەرتتەۋلەرگە قايشى كەلەدى. ال مەديسينالىق كەڭەستەرىنىڭ پايداسىنان گورى زيانى كوپ. سونداي-اق كونە جازبالاردىڭ كەي بولىكتەرى جوعالىپ نە قاتتى ٴبۇلىنىپ، كوبىسى ٴبۇتىن ساقتالماعان.
ال كيەلى كىتاپ تۋرالى ولاي دەي المايمىز. ول 3500 جىلداي بۇرىن جازىلسا دا، ٴبىزدىڭ كۇنىمىزگە ساپ-ساۋ كۇيىندە جەتكەن. عاسىرلار بويى ول تالاي شابۋىلعا ۇشىراپ، ادامدار ونى ورتەپ، وقۋعا تيىم سالىپ، تۇككە تۇرعىسىز ساناسا دا، ىشىندەگى سوزدەرى قاز-قالپىندا ساقتالعان. كيەلى كىتاپ بۇگىنگى زاماناۋي بىلىمنەن قالىس قالماق تۇگىلى، ولاردى باسىپ وزادى. («زامانىنان قالعان با، وزعان با؟» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.)
بۇگىندە ادامدارعا اۋاداي قاجەت قاعيدالار
بالكىم، ٴسىز: «قازىرگى زاماندا كيەلى كىتاپ تالىمدەرى شىنىمەن دە پايدالى ما؟»— دەپ سۇرارسىز. بۇل سۇراقتىڭ جاۋابىن تابۋ ٷشىن مىنا جايلى ويلانىپ كورەيىك: بۇگىن ادامدار قانداي اۋىر قيىندىقتارعا كەزىگۋدە؟ ولاردىڭ ىشىندە ەڭ اۋىرى قايسىسى؟ ويىڭىزعا سوعىستار، جەردىڭ لاستانۋى، قىلمىس نە پاراقورلىق كەلەتىن شىعار. قازىر وسى پروبلەمالاردى ويدا ۇستاي وتىرىپ، كيەلى كىتاپتاعى كەيبىر قاعيدالاردى قاراستىرىپ كورەيىك. قاراستىرۋ بارىسىندا: «ادامزات وسى قاعيدالاردى ۇستانىپ ٶمىر سۇرگەندە، دۇنيەدەگى جاعداي جاقسى بولار ما ەدى؟»— دەپ ويلانىپ كورىڭىز.
بەيبىتسۇيگىش بولۋ
«تاتۋلاستىرۋشىلار باقىتتى، ويتكەنى ولار قۇدايدىڭ بالالارى دەپ اتالادى» (ماتاي 5:9). «قولدارىڭنان كەلگەنشە، بارلىق ادامدارمەن تاتۋ بولىڭدار» (ريمدىكتەرگە 12:18).
مەيىرىمدى جانە كەشىرىمدى بولۋ
«مەيىرىمدىلەر باقىتتى، ويتكەنى ولارعا مەيىرىم كورسەتىلەدى» (ماتاي 5:7). «ەگەر الدەكىمنىڭ بىرەۋگە رەنجۋگە سەبەبى بولسا دا، ٶزارا ٴتوزىمدى بولىپ، ٴبىر-ٴبىرىڭدى كەڭپەيىلمەن كەشىرىڭدەر. ەحوبانىڭ a وزدەرىڭدى كەڭپەيىلمەن كەشىرگەنىندەي، سەندەر دە سولاي ەتىڭدەر» (قولوستىقتارعا 3:13).
ۇلت پەن ناسىلگە بولمەۋ
«بۇكىل جەر بەتىن مەكەندەسىن دەپ، [قۇداي] ٴبىر ادامنان كۇللى حالىقتاردى شىعاردى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 17:26). «قۇداي ەشكىمدى الالامايتىنىن ەندى شىنىمەن ٴبىلىپ الدىم. ول وزىنەن قورقاتىن جانە ٵدىل ارەكەت ەتەتىن ٵربىر ادامدى، قاي ۇلتتان شىقسا دا، قابىل الادى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 10:34، 35).
جەردى كۇتىپ-باپتاۋ
«ەحوبا قۇداي ادامدى ەدەم باعىن وڭدەپ، كۇتىپ-باعۋ ٷشىن سوندا ورنالاستىردى» (مۇسانىڭ 1-جازباسى 2:15). قۇداي «جەردى بۇلدىرگەندەردى قۇرتادى» (ايان 11:18).
اشكوزدىك پەن ازعىندىقتى جەك كورۋ
«بايقاڭدار، اشكوزدىك اتاۋلىدان اۋلاق بولىڭدار. سەبەبى ادامنىڭ ٶمىرى دۇنيەسىنىڭ مولدىعىنا بايلانىستى ەمەس» (لۇقا 12:15). «ارالارىڭدا ازعىندىق، ارقيلى ارام ىستەر مەن اشكوزدىكتىڭ ٴتىپتى اتى دا اتالماسىن. ويتكەنى بۇل قاسيەتتى ادامدارعا لايىق ەمەس» (ەفەستىكتەرگە 5:3).
ادال، ەڭبەكقور بولۋ
«ٴبىز بارلىق جاعدايدا ادال ٴجۇرىپ-تۇرعىمىز كەلەدى» (ەۆرەيلەرگە 13:18). «ۇرى بولعان ەندى ۇرلاماسىن، قايتا،.. ٶز قولىمەن ادال ەڭبەك ەتسىن» (ەفەستىكتەرگە 4:28).
كومەككە مۇقتاج ادامدارعا قول ۇشىن بەرۋ
«جانى كۇيزەلىپ جۇرگەندەردى جۇباتىڭدار، السىزدەردى قولداڭدار، بارلىق ادامدارعا ٴتوزىمدى بولىڭدار» (سالونيكالىقتارعا 1-حات 5:14). «جاپا شەككەن جەتىم-جەسىرلەرگە قامقورلىق جاساڭدار» (جاقىپ 1:27).
كيەلى كىتاپ وسى قاعيدالار ٴتىزىمىن بەرىپ قانا قويماي، ولاردى باعالاپ، كۇندەلىكتى ومىردە قالاي قولدانۋعا بولاتىنىن دا ۇيرەتەدى. كوپشىلىك جوعارىدا ايتىلعانداردى ۇستانسا، دۇنيەدەگى جاعداي الدەقايدا جاقسى بولار ەدى، سولاي ەمەس پە؟! كيەلى كىتاپتا جازىلعان اقىل-كەڭەستەر ەش كونەرگەن جوق، قايتا، اسىرەسە قازىرگى زامان ٷشىن ٴتيىمدى. ولاي بولسا، كيەلى كىتاپ سىزگە ٴدال قازىر قالاي كومەكتەسە الادى؟
كيەلى كىتاپ سىزگە قازىر قالاي كومەكتەسە الادى؟
جەر بەتىندە ٶمىر سۇرگەن ەڭ دانا ادام: «دانالىق ىستەرىمەن دالەلدەنەدى»،— دەگەن ەكەن (ماتاي 11:19). بۇل سوزدەرمەن ٴسىز دە كەلىسەتىن شىعارسىز. ناعىز دانالىق تەك ومىردە قولدانعاندا عانا بايقالادى. بالكىم، ٴسىز: «ال كيەلى كىتاپ شە؟ ونىڭ دا اسەرى ومىرىمىزدەن بايقالۋ كەرەك ەمەس پە؟ ول ٴدال قازىرگى قيىندىقتارىمدى شەشىپ بەرە الا ما؟»— دەپ ويلارسىز. قازىر ٴبىر جاعدايدى قاراستىرىپ كورەيىك.
سوفيا b دەگەن ٴبىر ايەل ٶمىردىڭ قىزىعىن كورىپ، باقىتتى كۇن كەشىپ جاتتى. كۇتپەگەن جەردەن ٴبىر قاسىرەت ەكىنشىسىنە ۇلاسىپ كەتە باردى. الدىمەن جاسوسپىرىم قىزى كوز جۇمدى، سوسىن نەكەسى ويران بولدى، كەيىن ٴبىر دەمدە بار مۇلكىنەن ايىرىلىپ قالدى. ول بىلاي دەيدى: «قىزىمنان، كۇيەۋىمنەن، ۇيىمنەن ايىرىلىپ، قۋ باسىم قالعاندا، ٶزىمدى ٴتىرى ولىكتەي سەزىندىم. قايدا قالعانىمدى بىلمەي دال بولعان مەندە نە كۇش، نە ٶمىر سۇرۋگە دەگەن ىقىلاسىم بولمادى».
وسى كەزدە سوفيا مىنا سوزدەردىڭ راستىعىن ٴبىرىنشى رەت تۇسىنگەندەي بولدى: «عۇمىرىمىز جەتپىس جاسقا سوزىلار، قاۋقارىمىز مول بولسا، سەكسەنگە بارار، ايتسە دە قايعى-قاسىرەت بار كورەرىمىز؛ ٶمىر زىمىراپ وتەدى دە، عايىپ بولامىز» (ٴزابۇر 90:10).
قيىندىقتارىنان قاسىرەت شەككەن ۋاقىتتا سوفيا جۇبانىشتى كيەلى كىتاپتان تاپتى. بۇل كىتاپتاعى كەڭەستەردىڭ ارقاسىندا ول كەرەمەت جەتىستىكتەرگە قول جەتكىزدى. كەلەسى ٷش ماقالادا دا كيەلى كىتاپتىڭ كومەگىمەن قيىندىقتارىن جەڭگەن ادامداردىڭ وقيعالارى كەلتىرىلەدى. ولار كيەلى كىتاپتىڭ مۇراجايداعى سول ٴبىر ەرەكشە جادىگەرگە ۇقسايتىنىنا ٶز ومىرلەرىندە كوز جەتكىزگەن. بۇل كىتاپ ەسكىرىپ، زاماننان قالىس قالعان كىتاپتار سياقتى ەمەس. نەگە؟ ەرەكشە ماتەريالدان جاسالعاندىقتان با؟ بالكىم، كيەلى كىتاپتا ادامنىڭ ەمەس، قۇدايدىڭ ويى جازىلعاندىقتان بولار؟ (سالونيكالىقتارعا 1-حات 2:13).
ٶمىر قامشىنىڭ سابىنداي قىسقا جانە قيىندىقتارعا تولى ەكەنىن ٴسىز دە كورىپ جاتقان شىعارسىز. پروبلەمالار القىمىڭىزدان العاندا، جۇبانىش پەن دەمەۋدى، ٴتيىمدى اقىل-كەڭەستى قايدان تابا الاسىز؟
قازىر كيەلى كىتاپ ٶمىردىڭ قانداي نەگىزگى ٷش سالاسىندا سىزگە زور كومەك بولا الاتىنىن كورەيىك. ول ٴسىزدى مىناعان ۇيرەتەدى:
-
مۇمكىندىگىنشە پروبلەمالاردىڭ الدىن الۋ
-
تۋىنداعان پروبلەمالاردى شەشۋ
-
وزگەرتۋگە كەلمەيتىن جاعدايلاردا ٴتوزىمدى بولۋ
كەلەسى ماقالالار وسى ٷش ارنادا ٶربيتىن بولادى.
a ەحوبا — كيەلى كىتاپتا جازىلعان قۇدايدىڭ ەسىمى (ٴزابۇر 83:18).
b وسى جانە كەلەسى ٷش ماقالاداعى كەيبىر ەسىمدەر وزگەرتىلگەن.
