Skip to content

Skip to table of contents

Inai Oi Diba, A?

Inai Oi Diba, A?

Inai Oi Diba, A?

Iesu be edena gado ia gaukaralaia?

Iesu be edena gado ia gaukaralaia be diba bada taudia ese idia daradaralaia. To, Iesu be tanobada ai ia noho neganai, reana ia be Heberu eiava Aramia gado ia gaukaralaia. Iesu be Nasareta dekenai ia lao bona dubu lalonai ia vareai neganai, Heberu gado ai idia torea Isaia ena peroveta herevana ia duahia. Baibel ia gwau lasi unai peroveta herevana be Iesu ese Aramia gado dekenai ia hahanaia.​​—⁠Luka 4:​16-​21.

Profesa G. Ernest Wright ese Iesu Keriso be tanobada ai ia noho neganai Palestine ai idia gaukaralaia gado idauidau ia herevalaia bona ia gwau: “Toana be taunimanima momo ese Greek bona Aramia gado idia herevalaia . . . Roma tuari taudia bona gavamani taudia be Latin gado dekenai idia herevahereva, bona Keristani taudia ginigunadia edia negai idia noho Iuda taudia be Heberu gado dekenai idia herevahereva.” Unai dainai, Iesu idia hasatauroa auna dekenai idia torea herevana be Heberu, Latin, bona Greek gado ai idia torea.​​—⁠Ioane 19:⁠20.

Alan Millard be ena buka ta (Discoveries From the Time of Jesus) ai ia gwau: “Roma ena gavana taudia be dina ta ta ai edia gaukara idia karaia neganai, idia be Greek gado ai idia hereva. Bona reana Pilato ese Iesu ia kota henia bona ia nanadaia neganai, Iesu be Greek gado ai Pilato ena henanadai ia haerelaia.” Iesu ese Pilato be Greek gado ai ia hereva henia eiava lasi be Baibel ese ia gwauraia lasi. Danu Baibel ese ia hahedinaraia lasi Pilato bona Iesu idia herevahereva neganai, tau ta be edia hereva ia hahanaia.​​—⁠Ioane 18:​28-​40.

Profesa Wright ena buka ta ai ia gwau: “Ita diba lasi [Iesu] be Greek gado eiava Latin gado ai ia hereva, to ia haroro neganai, nega momo ia be Aramia eiava Heberu gado ia gaukaralaia.”​​—⁠Biblical Archaeology, lagani 1962 gauna, rau 243.

Ierusalema ai dubu idia haginia neganai, idia gaukaralaia nadi edia bada be edena bamona?

Iesu ena hahediba taudia be Ierusalema ai ia noho dubu be Iesu dekenai idia herevalaia neganai, idia gwau: “Hadibaia tauna e, oi itaia, inai nadi badadia bona ruma badadia be namo herea.” (Mareko 13:⁠1) Unai nadi haida edia bada be edena bamona?

Iesu be tanobada ai ia noho neganai, King Heroda ese Dubu ena ororo dekenai dubu idia haginia gabuna ia habadaia, bona Solomona ena nega ai idia haginia dubu ena gabu o badina be nega rua amo ia hanaia. Unai gabu ai idia karaia Dubu ena Badina ese idaunegai idia haginia gaudia edia bada ia hanaia momokani, ena lata be 480 mita bona ena lababa be 280 mita. Idia gaukaralaia nadi o biriki edia lata be 11 mita, edia lababa be 5 mita bona ena atai be 3 mita. Unai nadi haida edia metau be 50,000 kilogram. Bona unai nadi ta ena metau be kahirakahira 400,000 kilogram bamona, bona diba bada tauna ta ia gwau: “Tanobada hegegemadai ai unai bamona nadi ta ia noho lasi”.

Iesu be ena hahediba taudia dekenai ia gwau: “Inai ruma badadia oi itaia, a? Nadi ta, nadi ta latanai do ia noho lasi, ibounai do idia hamorua diho.” (Mareko 13:⁠2) Lagani 70 C.E. ai, Roma ena tuari taudia ese Ierusalema idia hadikaia neganai, unai nadi badadia danu idia hamorua diho, bona ema bona hari unai nadi badadia idia do noho.

[Picture on page 27]

Ierusalema ai ia noho dubu ena nadi be dubu ena badina murimurina ai idia negea diho