Μακαντέμια​—Ο Γευστικός Καρπός της Αυστραλίας

Ο ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΟΣ Γουόλτερ Χιλ παρακολουθούσε έντρομος το βοηθό του. Ο νεαρός είχε μόλις φάει κάτι καρπούς, παρόμοιους με φουντούκια, από ένα δέντρο που είχε ανακαλυφτεί πρόσφατα στα υποτροπικά βροχερά δάση του νοτιοανατολικού Κουίνσλαντ της Αυστραλίας. Ο Χιλ είχε ακούσει ότι οι καρποί αυτοί ήταν δηλητηριώδεις. Αλλά το παιδί δεν αρρώστησε ούτε έπεσε κάτω νεκρό. Αντιθέτως, είπε ότι του φάνηκαν πεντανόστιμοι. Τότε δοκίμασε και ο Χιλ έναν και κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα. Σύντομα, άρχισε να στέλνει φιντάνια του δέντρου σε φίλους του και σε βοτανολόγους σε όλο τον κόσμο. a

Σήμερα, έπειτα από 150 χρόνια περίπου, ο καρπός αυτός αρέσει παγκοσμίως​—και όχι άδικα. Το περιοδικό Chronica Horticulturae εξηγεί: «Το μακαντέμια συγκαταλέγεται στους εκλεκτότερους ξηρούς καρπούς του κόσμου, χάρη στη μοναδική, βελούδινη γεύση του, στην τραγανιστή υφή του και στο όμορφο κρεμ χρώμα του». Διόλου παράξενο που, από τα εγχώρια εδώδιμα προϊόντα που καλλιεργούνται στην Αυστραλία, είναι το πιο επιτυχημένο εμπορικά.

«Σκληρό Καρύδι»

Οι αειθαλείς μακαντέμιες ευδοκιμούν στα υποτροπικά παράλια της ανατολικής Αυστραλίας. Δύο από τα εννιά είδη τους παράγουν εδώδιμους καρπούς, που αποτελούνται από ένα ινώδες εξωτερικό περίβλημα, ένα καφετί σφαιρικό κέλυφος και έναν πυρήνα κρεμ χρώματος σε μέγεθος βόλου.

Ωστόσο, το σκληρό κέλυφος σπάει πολύ δύσκολα. b Οι Αβορίγινες χρησιμοποιούσαν πέτρες. Ο πρωτοπόρος δεντροκαλλιεργητής Τζον Γουόλντρον χρησιμοποιούσε σφυρί και αμόνι. Μάλιστα, με αυτά τα απλά εργαλεία, έσπασε περίπου οχτώ εκατομμύρια μακαντέμια μέσα σε 50 χρόνια. Θα μπορούσε κάποια μηχανή να κάνει αυτή τη δουλειά; Τα πρώτα σχέδια ήταν ατυχή επειδή έκαναν ζημιά στον καρπό. Συν τω χρόνω, όμως, κατασκευάστηκαν καλύτερα μοντέλα.

Ένα άλλο πρόβλημα ήταν η αναπαραγωγή. Η σπορά καρπών από καλά δέντρα συνήθως απέφερε κακής ποιότητας φυτά. Η δε αναπαραγωγή με μοσχεύματα δεν είχε επιτυχία. Λόγω αυτών των δυσκολιών, η καλλιέργεια για εμπορικούς σκοπούς καθυστερούσε​—ώσπου καταπιάστηκαν με το πρόβλημα οι Χαβανέζοι. Χάρη σε κάποιες δικές τους καινοτομίες, το 90% της παγκόσμιας παραγωγής προερχόταν σε λίγο από τη Χαβάη​—εξού και η ονομασία φουντούκια Χαβάης που δόθηκε αργότερα στον καρπό.

Τη δεκαετία του 1960, οι Αυστραλοί παραγωγοί «άρχισαν να ασχολούνται σοβαρά με την καλλιέργεια της μακαντέμιας για εμπορικούς σκοπούς», εφαρμόζοντας τα όσα έμαθαν από τους Χαβανέζους. Τελικά, ανέπτυξαν τόσο πολύ αυτόν τον κλάδο ώστε σήμερα το 50% περίπου της παγκόσμιας παραγωγής προέρχεται από την Αυστραλία. Το δέντρο καλλιεργείται επίσης στην Αφρική, στην Ασία και στην Κεντρική Αμερική.

Επίσκεψη σε Αυστραλέζικο Κτήμα

Το Ξύπνα! επισκέφτηκε ένα κτήμα κοντά στην πόλη Λίζμοουρ στη Νέα Νότια Ουαλία. Ο ιδιοκτήτης του, ο Άντριου, μας εξήγησε: «Φυτεύουμε διαφορετικές ποικιλίες μακαντέμιας ανά λίγες σειρές για να προωθήσουμε τη διασταυρωτή επικονίαση». Μάθαμε ότι γύρω στο 80% των εκατομμυρίων δέντρων που φυτεύονται στην Αυστραλία είναι ποικιλίες επιλεγμένες από Χαβανέζους καλλιεργητές. Ωστόσο, οι Αυστραλοί καλλιεργητές χρησιμοποιούν  τώρα γενετικό υλικό από άγριες μακαντέμιες για να βελτιώσουν τις εγχώριες ποικιλίες.

Κοιτάζοντας τα δέντρα, βλέπουμε εκατοντάδες καρπούς να κρέμονται σαν μπαλίτσες μέσα στο πυκνό φύλλωμα. Οι καρποί ωριμάζουν σε διάστημα έξι μηνών και μετά πέφτουν στο έδαφος. Προσέξαμε ότι μερικοί από τους πεσμένους καρπούς είχαν τρύπες. Όπως μας είπε ο Άντριου: «Οι αρουραίοι μπορούν με τα δόντια τους να τρυπήσουν το κέλυφος σε οχτώ δευτερόλεπτα. Τα αγριογούρουνα επίσης τρελαίνονται για τα μακαντέμια». Πιο κάτω στην ίδια σειρά, ο Άντριου ξεθάβει με το πόδι του έναν καρπό μισοκρυμμένο στο χώμα. «Μόλις κερδίσαμε τρία σεντς», λέει χαμογελώντας με νόημα. Πολλοί καλλιεργητές μαζεύουν την παραγωγή με μια ειδικά σχεδιασμένη μηχανή, η οποία έχει έναν κύλινδρο και κοντά πλαστικά «δάχτυλα» που συλλέγουν τους πεσμένους καρπούς. Έπειτα, αφαιρούν το εξωτερικό περίβλημα των καρπών και τους ξεδιαλέγουν. Στη συνέχεια, τους παραδίδουν σε κάποιο εργοστάσιο για αφαίρεση του κελύφους, ταξινόμηση ανά ποιότητα και αποστολή στους αγοραστές.

Νόστιμος και Συνάμα Υγιεινός

Καθώς τελειώνουμε τη βόλτα μας, παίρνουμε μια χούφτα μακαντέμια και αρχίζουμε να μασουλάμε. Απολαμβάνουμε πολύ την πλούσια, κρεμώδη τους γεύση. Είναι όμως υγιεινά τα μακαντέμια; Η περιεκτικότητά τους σε λιπαρά οξέα (κυρίως μονοακόρεστα ή καλά λιπαρά) «συνήθως ξεπερνάει το 72%, ποσοστό υψηλότερο από κάθε άλλον ελαιώδη καρπό», λέει ένα κρατικό ενημερωτικό δελτίο για την καλλιέργεια του δέντρου. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η μέτρια κατανάλωση μπορεί μάλιστα να μειώσει την κακή χοληστερόλη, τα τριγλυκερίδια και την υψηλή πίεση.

Μερικοί απολαμβάνουν τα μακαντέμια σε σοκολατάκια, εκλεκτά μπισκότα και παγωτά. Άλλοι πάλι τα προτιμούν καβουρντισμένα, αλατισμένα ή ωμά, κατευθείαν από το κέλυφος. Όπως και αν έχει, όμως, οι περισσότεροι δεν τα χορταίνουν!

[Υποσημειώσεις]

[Πλαίσιο στη σελίδα 23]

ΧΡΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΗΛΕΚΤΡΙΣΜΟΥ

Το απίστευτα σκληρό κέλυφος του μακαντέμια έχει θερμαντική αξία παρόμοια με του λιγνίτη. Έτσι λοιπόν, μια επιχείρηση παραγωγής ενέργειας στην Αυστραλία χρησιμοποιεί τα άδεια κελύφη για την παραγωγή ηλεκτρισμού τόσο για μια κοντινή μονάδα επεξεργασίας μακαντέμια όσο και για το δίκτυο διανομής. Πρόκειται για την πρώτη προσπάθεια παραγωγής ενέργειας από απόβλητα στην Αυστραλία. Η ποσότητα της παραγόμενης ενέργειας αναμένεται να αυξηθεί σημαντικά όσο αυξάνονται οι καλλιεργητές που τροφοδοτούν την επιχείρηση.

[Εικόνα στη σελίδα 23]

Οι Αυστραλοί καλλιεργητές φυτεύουν χιλιάδες νέα δέντρα κάθε χρόνο

[Ευχαριστίες για την προσφορά της εικόνας στη σελίδα 23]

All photos pages 22 and 23: Australian Macadamia Society