«Ανατράφηκα ως Αθεϊστής»

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Φράντισεκ Βίσκοτσιλ, από το Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα, είναι διεθνώς γνωστός για τις έρευνές του στη νευροφυσιολογία. Ενώ άλλοτε ήταν αθεϊστής, τώρα πιστεύει ακράδαντα στον Θεό. Σε συνέντευξή του στο Ξύπνα!, εξηγεί γιατί άλλαξε άποψη.

Ποια ήταν η γνώμη σας για τη θρησκεία προτού αρχίσετε τη σταδιοδρομία σας;

Ανατράφηκα ως αθεϊστής, και ο πατέρας μου συχνά κορόιδευε τους κληρικούς. Τελείωσα τις σπουδές μου το 1963 με πτυχία στη βιολογία και στη χημεία. Στα σχολικά μου χρόνια, πίστευα ότι η θεωρία της εξέλιξης εξηγεί την ποικιλομορφία της ζωής.

Μιλήστε μας για τη σταδιοδρομία σας στο χώρο της επιστήμης.

Μετά το διδακτορικό μου, μελέτησα τις χημικές και τις ηλεκτρικές ιδιότητες των νευρικών συνάψεων. Μελέτησα επίσης τους νευρώνες, τις αντλίες μεμβράνης, τις μεταμοσχεύσεις και την απευαισθητοποίηση στα φάρμακα. Πολλά από τα πορίσματά μου έχουν δημοσιευτεί, και ορισμένα άρθρα έχουν επιλεχθεί ως σημεία αναφοράς. Με τον καιρό, έγινα μέλος της Τσεχικής Ακαδημίας Επιστημών, μιας κοινότητας επιστημόνων οι οποίοι επιλέγονται από ομοτίμους τους. Μετά τη «Βελούδινη Επανάσταση» του Δεκεμβρίου του 1989, έγινα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου και μου επιτράπηκε να ταξιδέψω στη Δύση για να συναντήσω συναδέλφους, μερικοί εκ των οποίων ήταν νομπελίστες.

Κάνατε ποτέ σκέψεις σχετικά με τον Θεό;

Κατά μία έννοια, ναι. Ενίοτε αναρωτιόμουν γιατί πολλοί άνθρωποι με υψηλή μόρφωση, μεταξύ αυτών και κάποιοι καθηγητές μου, πίστευαν στον Θεό​—αν και δεν εκφράζονταν ανοιχτά λόγω του κομμουνιστικού καθεστώτος. Για εμένα, όμως, ο Θεός ήταν ανθρώπινη επινόηση. Με εξόργιζαν επίσης οι ωμότητες που διαπράττονται στο όνομα της θρησκείας.

Πώς άλλαξε η άποψή σας για την εξέλιξη;

Άρχισα να αμφιβάλλω για την εξέλιξη όταν μελετούσα τις συνάψεις. Μου έκανε τρομερή εντύπωση το πόσο πολύπλοκες είναι αυτές οι θεωρητικά απλές συνδέσεις των νευρικών κυττάρων. Αναρωτιόμουν: “Πώς γίνεται να είναι προϊόν τυφλής τύχης οι συνάψεις και τα γενετικά προγράμματα που τις διέπουν;” Κάτι τέτοιο δεν μου φαινόταν λογικό.

Αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, παρακολούθησα κάποια διάλεξη ενός διάσημου Ρώσου επιστήμονα και καθηγητή πανεπιστημίου. Ο καθηγητής δήλωσε ότι οι ζωντανοί οργανισμοί  δεν είναι δυνατόν να προέκυψαν μέσω τυχαίων μεταλλάξεων και φυσικής επιλογής. Τότε κάποιος στο ακροατήριο ρώτησε ποια θα μπορούσε να είναι η εξήγηση. Ο καθηγητής έβγαλε από την τσέπη του σακακιού του μια μικρή ρωσική Αγία Γραφή, τη σήκωσε ψηλά και είπε: «Διαβάστε την Αγία Γραφή​—ιδιαίτερα την αφήγηση περί δημιουργίας στη Γένεση».

Μετά τη διάλεξη, είδα τον καθηγητή στο διάδρομο και τον ρώτησα αν εννοούσε αυτά που είπε για τη Γραφή. Η απάντησή του ήταν βασικά η εξής: «Τα απλά βακτήρια έχουν τη δυνατότητα να διαιρούνται κάθε 20 λεπτά και διαθέτουν πολλές εκατοντάδες διαφορετικές πρωτεΐνες, καθεμιά από τις οποίες περιέχει 20 τύπους αμινοξέων διευθετημένων σε αλυσίδες που μπορεί να αποτελούνται από εκατοντάδες αμινοξέα. Προκειμένου να εξελιχθούν τα βακτήρια μέσω ωφέλιμων μεταλλάξεων που θα γίνονταν μία μία, θα απαιτούνταν πολύ περισσότερα από τρία ή τέσσερα δισεκατομμύρια χρόνια, δηλαδή από το διάστημα που πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι υφίσταται η ζωή στη γη». Ο καθηγητής πίστευε ότι το Γραφικό βιβλίο της Γένεσης έβγαζε πολύ περισσότερο νόημα.

Πώς σας επηρέασαν τα σχόλια του καθηγητή;

Οι παρατηρήσεις του, σε συνδυασμό με τις αμφιβολίες που με βασάνιζαν, με ώθησαν να συζητήσω το θέμα με αρκετούς θρησκευόμενους συναδέλφους και φίλους, αλλά οι απόψεις τους δεν με έπειθαν. Έπειτα μίλησα με έναν φαρμακολόγο που ήταν Μάρτυρας του Ιεχωβά. Επί τρία χρόνια αυτός εξηγούσε τη Γραφή σε εμένα και στη σύζυγό μου, την Έμα. Δύο πράγματα μας έκαναν εντύπωση. Πρώτον, η παραδοσιακή «Χριστιανοσύνη» στην ουσία δεν έχει και πολλά κοινά με την Αγία Γραφή. Δεύτερον, η Γραφή, αν και δεν είναι επιστημονικό βιβλίο, στην ουσία συμφωνεί με την αληθινή επιστήμη.

Παρεμπόδισε αυτή η αλλαγή απόψεων τις επιστημονικές σας έρευνες;

Καθόλου. Κάθε καλός επιστήμονας, ανεξαρτήτως πεποιθήσεων, πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικός. Αλλά η πίστη μου άλλαξε εμένα. Κατ’ αρχάς, αντί να έχω υπερβολική αυτοπεποίθηση, ανταγωνιστικότητα και μεγάλη ιδέα για τα επιστημονικά μου επιτεύγματα, είμαι τώρα ευγνώμων στον Θεό για οποιεσδήποτε ικανότητες ίσως έχω. Επίσης, αντί να αποδίδω στην τυφλή τύχη το καταπληκτικό σχέδιο που είναι έκδηλο στη δημιουργία​—πράγμα που θα ήταν άδικο—​εγώ και ουκ ολίγοι άλλοι επιστήμονες αναρωτιόμαστε: “Πώς το σχεδίασε αυτό ο Θεός;”

[Πρόταση που τονίζεται στη σελίδα 9]

Εγώ και ουκ ολίγοι άλλοι επιστήμονες αναρωτιόμαστε: “Πώς το σχεδίασε αυτό ο Θεός;”