1. Ntak emi ntuan̄a okokponde ntre ke Shiloh?

NTUAN̄A emi okodude ke Shiloh ama otụk Samuel. Iwakke ufọk emi owo mîkatuaha eyet. Iban ye nditọwọn̄ ẹma ẹtua mbonima mmọ emi ẹkewotde ke ekọn̄, oro edi, mme ete, mme ebe, nditọiren, ye nditọeka mmọ iren. Ibịghike mbonekọn̄ Philistia ẹkewot mbonekọn̄ Israel 4,000 ke ekọn̄, idahaemi mmọ ẹfiak ẹkan nditọ Israel ẹnyụn̄ ẹwot mbonekọn̄ mmọ 30,000.—1 Sam. 4:1, 2, 10.

2, 3. Mme n̄kpọ mmọn̄eyet ewe ẹkenam ubọn̄ ye ukpono ẹkûdu aba ke Shiloh?

² Kiet ke otu n̄kpọ mmọn̄eyet emi ọkọwọrọde nditọ Israel edi emi. Ndiọi nditọ Akwa Oku Eli, Hophni ye Phinehas, ẹma ẹmen edisana ekebe ediomi ke Shiloh ẹka ekọn̄. Ẹkesinịm ekebe emi ke edisana ubet ke tent utuakibuot emi eketiede nte temple, ndien ọsọn̄urua ekebe emi okowụt ke Abasi odu do. Mmọ ẹma ẹmen Ekebe emi ẹka ekọn̄ sia ẹkekerede ke enye eyekpeme mmimọ onyụn̄ anam mmimọ ikan ke ekọn̄. Edi mbon Philistia ẹma ẹbọ mmọ Ekebe oro ẹnyụn̄ ẹwot Hophni ye Phinehas.—1 Sam. 4:3-11.

³ Ekebe emi ama odu ke tent utuakibuot ke Shiloh ke ata ediwak isua, edi idụhe aba idahaemi. Ke ini Eli emi ekedide isua 98 okokopde n̄kpọ emi, enye ama ebehede edem edem ke akpakaha ọduọ atuak itọn̄ akpa. N̄wan eyen esie, emi ebe akakpade kpa usen oro, ama akpa ke ama akaman eyen ama. Edi mbemiso enye akpade, enye ama ọdọhọ ete: “Ubọn̄ amadaha ọkpọn̄ Israel aka ntan̄mfep.” Ke akpanikọ, Shiloh iditiehe aba nte ekesitiede.—1 Sam. 4:12-22.

4. Nso ke idineme ke ibuot enye emi?

⁴ Samuel edinam n̄kpọ didie iban̄a ikpọ mfịna emi? Ndi enye eyenyene mbuọtidem ekem ndin̄wam mbon emi Jehovah mîn̄wamke mînyụn̄ ikpemeke aba mi? Ndusụk ini, kpukpru nnyịn mfịn imekeme ndisobo nsọn̄ọn̄kpọ ye mme mfịna emi ẹnamde ọsọn̄ nnyịn ndika iso mbuọt idem ye Abasi, ntre ẹyak ise n̄kpọ en̄wen oro ikemede ndikpep nto Samuel.

5, 6. Nso ke Bible etịn̄ aban̄a ufan̄ isua 20, ndien nso ke Samuel akanam ini oro?

⁵ Mbụk emi ọwọn̄ọde ọkpọn̄ Samuel, akabade owụt nnyịn nte mbon Philistia ẹkebọde ufen ke ntak edisana Ekebe emi mmọ ẹkemende tutu edidi se mmọ ẹfefehe ẹmen ẹkeyak. N̄kpọ nte isua 20 ẹma ẹbe mbemiso ẹfiakde ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a Samuel. (1 Sam. 7:2) Nso ke enye akanam ofụri ini oro? Idịghe se itetie ikere.

⁶ Bible ọdọhọ ke mbemiso ini emi, ke ‘uyo Samuel ama esịm ofụri Israel.’ (1 Sam. 4:1) Ke oro ebede, Bible ọdọhọ ke Samuel ama esika ekese obio ita ke Israel ke isua ke isua, ekpe ikpe mme owo, onyụn̄ ọbọrọ mbụme mmọ. Ekem enye ọnyọn̄ aka Ramah obio emana esie. (1 Sam. 7:15-17) Emi enen̄ede owụt ke Samuel ikawan̄ke-wan̄ ubọk itie ke ofụri isua 20 emi, edi enye ama esịn idem anam utom.

7, 8. (a) Nso ke Samuel eketịn̄ ye nditọ Israel ke enye ama akanam utom ke ofụri isua 20? (b) Didie ke mme owo ẹkenam n̄kpọ ẹban̄a se Samuel eketịn̄de?

⁷ Oburobụt ido nditọ Eli ama abiat mbuọtidem ediwak owo. Etie nte emi ama anam ediwak owo ẹkekpono ndem. Ke Samuel ama akada ofụri isua 20 esịn idem anam utom, enye ama ọdọhọ mmọ ete: “Edieke edide mbufo ẹfiak ẹtiene Jehovah ke ofụri esịt, ẹsion̄o kpukpru isen abasi ke otu mbufo ẹduọn̄ọ, ọkọrọ ye mme mbiet Ashtoreth, ẹnyụn̄ ẹyak ofụri esịt mbufo ẹnọ Jehovah, ẹkûnyụn̄ ẹsehede, ẹnyụn̄ ẹnam n̄kpọ ẹnọ enye ikpọn̄-ikpọn̄, ndien enye ayanyan̄a mbufo osio mbon Philistia ke ubọk.”—1 Sam. 7:3.

⁸ Mbon Philistia ẹma ẹsọn̄ ubọk ẹkan nditọ Israel. Ke mmọ ẹma ẹkekụt ke imakan, mmọ ẹma ẹtetịm ẹfịk ikọt Abasi ẹnyụn̄ ẹkere ke inyeneke se iditịbede. Edi Samuel ama ọdọhọ nditọ Israel ke edieke mmọ ẹfiakde ẹtiene Jehovah, ke n̄kpọ ọyọtọn̄ọ ntak ọfọn ye mmọ. Ndi mmọ ẹma ẹnyịme ndinam oro? Esịt ama enem Samuel etieti ke ini mmọ ẹkeduọn̄ọde mme abasi mmọ ‘ẹnyụn̄ ẹnamde n̄kpọ ẹnọ Jehovah ikpọn̄-ikpọn̄.’ Ndien Samuel ama anam ofụri Israel ẹsop idem ọtọkiet ke Mizpah, obot obot obio ke n̄kan̄ edere edere Jerusalem. Mmọ ẹma ẹsop idem, ẹtre udia, ẹnyụn̄ ẹkabade esịt ẹkpọn̄ ukpono ndem.—Kot 1 Samuel 7:4-6.

9. Nso ifet ke mbon Philistia ẹkekụt ndida ntọn̄ọ en̄wan, ndien ikọt Abasi ẹkenam n̄kpọ didie ke ini ẹkopde ke mmọ ke ẹdi?

 ⁹ Edi mbon Philistia ẹma ẹkop ẹban̄a akwa mbono emi ẹnyụn̄ ẹda oro nte ifet ndika n̄kan̄wana ye mmọ. Mmọ ẹma ẹdọn̄ mbonekọn̄ mmọ ẹka Mizpah ẹkesobo ikọt Jehovah emi. Nditọ Israel ẹma ẹkop ke mbon Philistia ke ẹdi ndin̄wana ye mmimọ. Ndịk ama anam mmọ, ntre mmọ ẹma ẹdọhọ Samuel ọbọn̄ akam ọnọ mmimọ. Enye ama anam oro onyụn̄ awa uwa n̄ko. Nte Samuel okosụk anamde emi, mbonekọn̄ Philistia ẹma ẹda ekọn̄ ẹbịne nditọ Israel ke Mizpah. Jehovah ama ọbọrọ akam Samuel. Enye ama “anam ọkpọsọn̄ obuma otop ke usen oro,” man owụt mbon Philistia iyatesịt esie.—1 Sam. 7:7-10.

10, 11. (a) Ntak emi ikpọdọhọde ke obuma oro Jehovah akanamde otop ke ntak mbon Philistia ikedịghe ikpîkpu obuma? (b) Nso ikedi utịp en̄wan oro ẹketọn̄ọde ke Mizpah?

¹⁰ Ndi imekeme ndikere ke mbon Philistia emi ẹketie nte n̄kpri nditọ emi obuma ekemede ndinam ẹfen̄e ẹkedịbe ke edem eka mmọ? Baba, mmọ ẹkedi ikpọ mme okopodudu mbonekọn̄. Edieke edide ntre, ọwọrọ ke akanam mmọ ikopke utọ obuma enye oro. Ndi uyom “ọkpọsọn̄ obuma” oro kpọt akanam mmọ ndịk? Ndi mmọ ẹkekop uyom obuma emi ke ikpaenyọn̄, mîdịghe ndi mmọ ẹkekop enye oyomode ke ikpọ obot? Owo idiọn̄ọke. Edi se idiọn̄ọde edi nte ke obuma emi ama anam mbon Philistia ẹnen̄ede ẹkop ndịk. Emi ama etịmede mmọ, ndien utu ke mmọ ndin̄wana ye nditọ Israel, mmọ ẹkekam ẹfefen̄e. Nditọ Israel ẹma ẹbụmede ẹwọrọ ke Mizpah, ẹbịne mmọ tutu ẹsịm usụk usụk n̄kan̄ edem usoputịn Jerusalem ẹnyụn̄ ẹkan mmọ.—1 Sam. 7:11.

¹¹ Ekọn̄ oro ama enen̄ede okpụhọde n̄kpọ. Mbon Philistia ikafiakke ika ekọn̄ aba ye Israel ke ofụri ini emi Samuel ekedide ebiereikpe. Nditọ Israel ẹma ẹfiak ẹbọ mbon Philistia kpukpru obio emi ẹkebọde mmọ.—1 Sam. 7:13, 14.

12. Ndidọhọ ke Samuel ama ‘anam edinen ido’ ọwọrọ nso, ndien nso ikan̄wam enye okụt unen?

¹² Ediwak isua ikie ke ukperedem, apostle Paul ama asiak Samuel esịn ke otu mme ebiereikpe ye mme prọfet oro ‘ẹkenamde edinen ido.’ (Heb. 11:32, 33) Samuel ama an̄wam mme owo ẹkpụhọde ẹnyụn̄ ẹnam se ifọnde ke enyịn Abasi. Enye ndikenyene ime ntie mbet Jehovah ama anam enye okụt unen ke utom esie kpa ye nsio nsio mfịna. Enye ama esiwụt esịtekọm n̄ko. Ke uwụtn̄kpọ, ke mmọ  ẹma ẹkekan mbon Philistia ke Mizpah, Samuel ama owụk itiat man ẹkpeda ẹti nte Jehovah akanyan̄ade ikọt esie.—1 Sam. 7:12.

13. (a) Edieke iyomde ndikpebe Samuel, mme edu ewe ke oyom inyene? (b) Afo ekere ke ini ewe ke ọfọn owo ọtọn̄ọ ndinyene mme edu emi Samuel ekenyenede?

¹³ Ndi omoyom ‘ndinam edinen ido’? Edieke edide ntre, nyene ime, sụhọde idem, nyụn̄ wụt esịtekọm nte Samuel. (Kot 1 Peter 5:6.) Anie ke otu nnyịn ekpekere ke ufọn idụhe ndinyene mme edu emi? Ama ọfọn nte Samuel ọkọtọn̄ọde ke uyen enyene mme edu emi sia enye ama osobo nsio nsio afanikọn̄ ke uwem.

14, 15. (a) Nso akamba mfịna ke Samuel ekenyene ke enye “ama ọkọsọn̄”? (b) Ndi Samuel ama enyene nduduọhọ nte Eli? Nam an̄wan̄a.

¹⁴ Ini en̄wen emi ẹfiakde ẹtịn̄ n̄kpọ ẹban̄a Samuel edi ke enye “ama ọkọsọn̄.” Samuel ama enyene ikpọ nditọiren iba ini oro, Joel ye Abijah, ntre enye ama ọdọhọ mmọ ẹn̄wam imọ ẹkpe ikpe. Edi nditọ emi ẹma ẹsuene enye. Okposụkedi emi Samuel ekedide eti owo onyụn̄ anamde akpanikọ, nditọ esie ẹma ẹsidia idiọk udori, ẹbọ ubọkedem, ẹnyụn̄ ẹkwan̄a ikpe.—1 Sam. 8:1-3.

¹⁵ Usen kiet, mbiowo Israel ẹma ẹka ẹketịn̄ ẹnọ akanieren prọfet  emi se nditọ esie ẹnamde, ẹte: “Nditọ fo isan̄ake ke usụn̄ fo.” (1 Sam. 8:4, 5) Ndi Samuel ama ọdiọn̄ọ se nditọ esie ẹkenamde? Bible itịn̄ke. Edi Samuel ikenyeneke nduduọhọ nte Eli. Jehovah akasua ọnọ Eli onyụn̄ amia enye ufen sia enye mîkasuaha inọ nditọ esie, edi okokponode mmọ akan Abasi. (1 Sam. 2:27-29) Edi Jehovah ama okụt ke Samuel ikenyeneke utọ nduduọhọ oro.

16. Esitie mme ete ye eka nditọ nsọn̄ibuot didie ke idem, ndien didie ke mme ete ye eka ẹkeme ndikop ndọn̄esịt nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ nto Samuel?

¹⁶ Bible itịn̄ke adan̄a nte bụt akanamde Samuel ye nte esịt eketịmerede enye ke ini enye okokopde oburobụt ido nditọ esie. Ediwak ete ye eka ẹkeme ndifiọk nte eketiede enye ke idem. Ke idiọk ererimbot emi, ediwak nditọ ẹsisọn̄ ibuot ye mme ete ye eka inyụn̄ imaha ndibọ ntụnọ. (Kot 2 Timothy 3:1-5.) Mme ete ye eka emi ẹnyenede utọ nditọ emi ẹkeme ndikop ndọn̄esịt nnyụn̄ n̄kpep n̄kpọ nto Samuel. Enye ikayakke ndiọi edinam nditọ esie akpan enye ndinam n̄kpọ Abasi. Fiọk ete ke idem edieke ikọ ye ntụnọ mînamke eyen itụn okpụhọde, uwụtn̄kpọ ete ye eka esie ekeme ndikpụhọde enye. N̄ko, mme ete ye eka ẹsinyene ifet ndinam esịt enem Jehovah Abasi, kpa Ete mmọ eke heaven, ukem nte Samuel akanamde.

17. Nso ke mbiowo Israel ekedọhọ Samuel anam, ndien emi eketie Samuel didie ke idem?

¹⁷ Nditọ Samuel ikọdiọn̄ọke utọ afanikọn̄ emi idiọkitọn̄ ye ibụk mmọ ẹdidade ẹdi. Mbiowo Israel ẹma ẹdọhọ Samuel ete: “Mek edidem nọ nnyịn man enye ekpe ikpe nnyịn kpa nte kpukpru mme idụt eken.” Ndi ikọ mmọ ọkọwọrọ ke mmọ ikoyomke aba Samuel? N̄kọ enye akada ke ibuot Jehovah ekpe ikpe mmọ ke ediwak isua emi ẹkebede. Edi idahaemi, mmọ iyomke ikpîkpu owo emi edide prọfet nte Samuel ekpe ikpe mmimọ, edi ẹyom edidem ekpe. Mme idụt oro ẹkedude ẹkan mmọ ẹkụk ẹma ẹnyene ndidem, ntre nditọ Israel ẹma ẹyom edidem n̄ko. Ndi eben̄e mmọ ama enem Samuel? Nnyịn ikot ite ke ‘n̄kpọ emi ikenemke Samuel ke utọn̄.’—1 Sam. 8:5, 6.

18. Didie ke Jehovah ọkọdọn̄ Samuel esịt onyụn̄ owụt enye nte eben̄e nditọ Israel ọkọdiọkde?

¹⁸ Kop se Jehovah ọkọbọrọde mi ke ini Samuel ekemende n̄kpọ emi ebịne enye ke akam: “Kop kpukpru se mmọ ẹdọhọde fi; koro mîdịghe afo ke mmọ ẹsịn, edi ami ke mmọ ẹsịn nte edidem mmọ.” Ikọ emi ama enen̄ede ọdọn̄ Samuel esịt, edi se nditọ Israel ẹkenamde emi ekedi ndisọn̄ enyịn ye Ata Ọkpọsọn̄ Abasi. Jehovah ama ọdọhọ prọfet esie ete etịn̄ ọnọ nditọ Israel se iditakde mmọ ke ndinyene edidem emi edide owo. Ke ini Samuel eketịn̄de ọnọ mmọ, mmọ  ẹma ẹyịre ẹdọhọ enye ẹte: “Ihih, nnyịn isụk iyom edidem akara nnyịn.” Samuel ama okop uyo Abasi nte enye esisụk okopde, ada aran ekeyet owo emi Jehovah ekemekde ete edi edidem.—1 Sam. 8:7-19.

19, 20. (a) Didie ke Samuel okowụt ke imokop uyo Jehovah emi ọkọdọhọde ete ẹmek Saul nte edidem Israel? (b) Didie ke Samuel akaka iso an̄wam ikọt Jehovah?

¹⁹ Didie ke Samuel okokop uyo Jehovah? Ndi enye akanam emi ke iyatesịt, m̀mê akanam sia ẹkenyụn̄ ẹdọhọde enye anam? Ndi enye ama ayak se nditọ Israel ẹkenamde ọdiọk enye esịt? Se ediwak owo ẹkpenamde edi oro, edi Samuel ikanamke oro. Enye ama aka ekeyet Saul aran onyụn̄ enyịme enye nte enye emi Jehovah emekde. Samuel ama etịm Saul inua ndiwụt ke imadara inyụn̄ isụk ibuot inọ enye nte obufa edidem. Ekem enye ama ọdọhọ nditọ Israel ete: “Nte mbufo ẹmekụt owo emi Jehovah emekde, nte ke idụhe owo eke ebietde enye ke otu kpukpru owo?”—1 Sam. 10:1, 24.

²⁰ Samuel ikesehe ndudue owo emi Jehovah emekde, edi okowụk ntịn̄enyịn ke nti edu esie. Utu ke ndinam n̄kpọ nyom uma nditọ Israel emi mîkenyeneke iwụk, Samuel akakam ọsọn̄ọ ada ye Abasi esie. (1 Sam. 12:1-4) Enye ama aka iso ke utom esie, ọnọ ikọt Abasi item aban̄a mme n̄kpọ oro ẹkemede ndibiat itie ufan mmọ ye Abasi, onyụn̄ esịn udọn̄ ọnọ mmọ ete ẹka iso ẹnam n̄kpọ Jehovah. Item esie ama otụk mmọ, ndien mmọ ẹma ẹkpe enye ubọk ẹte ọbọn̄ akam ke ibuot mmimọ. Enye ama ọbọrọ mmọ inem inem ete: “Nsa mi-o! ndinamke idiọkn̄kpọ ndue Jehovah ke nditre ndibọn̄ akam ke ibuot mbufo; ndien nyeteme mbufo eti ye edinen usụn̄.”—1 Sam. 12:21-24.

21. Didie ke uwụtn̄kpọ Samuel ekeme ndin̄wam fi ke ini ẹnọde owo ifetutom ndien esịt ọdiọk fi?

²¹ Ndi enyene ini emi ẹkenọde owo ifetutom ndien esịt ọdiọk fi? Uwụtn̄kpọ Samuel enen̄ede owụt ke inaha nnyịn iyak ufụp ye idiọkesịt ẹdia nnyịn idem. (Kot Mme N̄ke 14:30.) Abasi ọnọ mme anam-akpanikọ asan̄autom esie kiet kiet nti utom emi ẹnọde uyụhọ.

22. Ntak emi idọhọde ke Samuel ama anam ọfọn ndibem iso n̄wụk ntịn̄enyịn ke nti edu Saul?

²² Samuel ama anam ọfọn ke ndikowụk ntịn̄enyịn ke nti edu Saul; Saul ekedi n̄wọrọnda owo. Enye ama ọniọn̄, eye, enyene uko ye ikike, onyụn̄ osụhọde idem ke ntọn̄ọ. (1 Sam. 10:22, 23, 27) Ke  adianade ye mme enọ emi, enye ama enyene ọsọn̄urua enọ en̄wen—oro edi, ifụre ndimek se enye akpanamde, nnyụn̄ mbiere n̄kpọ nnọ idemesie. (Deut. 30:19) Ndi enye ama ada ifụre emi anam n̄kpọ ke eti usụn̄?

23. Ewe eti edu ke Saul ekebem iso otop ọduọk, ndien didie ke enye eketetịm atan̄ idem?

²³ Edi n̄kpọ mfụhọ nditịn̄ ke owo oro ayakde obufa itie oro ẹnọde enye ọdọk enye ibuot esibem iso otop nsụhọdeidem ọduọk. Ikebịghike, Saul ama ọtọn̄ọ ntan̄idem. Enye ama esịn ndinam se Jehovah ọkọdọhọde Samuel ọdọhọ enye. Isan̄ kiet, Saul ama anana ime tutu aka ọkọfọp uwa oro Samuel okoyomde ndifọp. Samuel ama enen̄ede asua ọnọ enye onyụn̄ ọdọhọ enye ke ubọn̄ Israel ọyọkpọn̄ ubon esie. Utu ke Saul ndikọbọ ntụnọ oro ẹkenọde enye, enye ama etetịm ọsọn̄ ibuot.—1 Sam. 13:8, 9, 13, 14.

24. (a) Didie ke Saul ekesịn ndikop uyo Jehovah ke ini enye akan̄wanade ye mbon Amalek? (b) Didie ke Saul akanam n̄kpọ ke ini ẹkesuade ẹnọ enye, ndien nso ke Jehovah ekebiere ndinam?

²⁴ Jehovah ama ọdọn̄ Samuel ọkọdọhọ Saul aka akan̄wana ye mbon Amalek. Jehovah ama ọdọhọ n̄ko ete ẹwot Agag, idiọk edidem Amalek. Edi Saul ama enịm Agag uwem onyụn̄ atan̄ ata nti n̄kpọ ke otu mme n̄kpọ mbụme emi enye okpokosobode. Ke ini Samuel ekedide ndisua nnọ enye, se Saul eketịn̄de ama owụt nte enye ọkọdiọkde eketre. Utu ke ndikenyịme nsuannọ oro, enye ama odomo nditịn̄ ikọ nnyan̄a idem, owụt ke se ikanamde ama enen, onyụn̄ ọkpọn̄ se ẹkenemede akabade ọduọhọ mbon en̄wen. Ke ini Saul mîkamaha ndibọ ntụnọ, edi ọdọhọde ke ikakam ida ndusụk unam emi idi ndiwa nnọ Jehovah, Samuel ama etịn̄ ikọ emi imehede mi ete: “Sese! N̄kopuyo ọfọn akan uwa.” Samuel ama enyene uko asua ọnọ Saul onyụn̄ etịn̄ se Jehovah ekebierede ndinam, oro edi, ndiwai ubọn̄ Israel nsio Saul ke ubọk nnyụn̄ mmen enye nnọ owo efen emi ọfọnde akan enye. *—1 Sam. 15:1-33.

25, 26. (a) Ntak emi Samuel okofụhọde aban̄a Saul, ndien didie ke Jehovah ekenen̄ede prọfet Esie? (b) Nso ke Samuel okokụt ke ini enye akakade ufọk Jesse?

²⁵ Samuel ama enen̄ede ofụhọ aban̄a se Saul akanamde. Enye  ama ada ofụri okoneyo eseme ọnọ Jehovah aban̄a n̄kpọ emi, onyụn̄ ofụhọ Saul ke anyan ini. Samuel ama okụt ke Saul enyene ekese ukeme ndinam n̄kpọ Abasi, edi nte Saul akanamde n̄kpọ ama anam idotenyịn emi akpa mfụhọ. Saul ikedịghe aba Saul emi enye ọkọfiọkde—enye inyeneke aba nti edu emi enye ekesinyenede, edi ama ọtọn̄ọ ndisọn̄ ibuot ye Jehovah. Samuel ikamaha aba ndikụt Saul. Edi nte ini akakade, Jehovah ama enen̄ede Samuel onyụn̄ obụp enye ete: “Adan̄a didie ke afo edifụhọ Saul, ke ini edide mmesịn enye ndikara nte edidem Israel? Sịn aran ke nnụk fo yọhọ da ka. Nyọdọn̄ fi utom ke ọtọ Jesse owo Bethlehem, koro mmosio edidem ke otu nditọiren esie nnọ idemmi.”—1 Sam. 15:34, 35; 16:1.

²⁶ Uduak Jehovah edisụk ososu edide mme anana-mfọnmma owo ẹsọn̄ọ ẹda ye enye m̀mê isọn̄ọke ida. Edieke owo kiet etrede ndinam akpanikọ nnọ Jehovah, enye esiyom owo en̄wen ada anam uduak esie. Ke ntre, Samuel ikatuaha Saul aba. Enye ama adaha aka ufọk Jesse ke Bethlehem nte Jehovah eketemede, okokụt ndiye nditọiren Jesse. Edi Jehovah ama ọtọn̄ọ ke akpan Jesse eti Samuel ete enye okûse nte owo eyede ye nte okon̄de ke idaha. (Kot 1 Samuel 16:7.) Ke akpatre, Samuel ama okụt David, ekperedem eyen Jesse, ndien enye ke Jehovah ekemek!

27. (a) Nso ikan̄wam Samuel aka iso enyene mbuọtidem? (b) Afo ese didie uwụtn̄kpọ oro Samuel ekenịmde mi?

²⁷ Ke utịt utịt isua uwem Samuel, enye ama okụt ke Jehovah ama enen ndikanam David ada itie Saul. Saul ama akabade owo mfiakedem, efịbe David, onyụn̄ oyom enye ndiwot. Edi David ama enyene ata nti edu, oro edi, uko, nsọn̄ọnda, mbuọtidem, onyụn̄ anam akpanikọ. Nte Samuel ekekperede utịt uwem esie, ntre ke mbuọtidem esie eketetịm ọsọn̄. Enye ama okụt ke idụhe afanikọn̄ emi ọsọn̄de akan Jehovah, ye nte ke Jehovah ekeme ndinam afanikọn̄ ekededi akabade edidiọn̄. Ke akpatre, Samuel ama akpa, edi enye ama anam n̄kpọ Abasi ke ofụri eyouwem esie emi ekedide n̄kpọ nte isua ikie. Ofụri Israel ẹma ẹtua owo Abasi emi ke ini enye akakpade—ndien emi ikpaha nnyịn idem! Akpana mme asan̄autom Jehovah mfịn ẹbụp idemmọ ẹte, ‘Ndi nyenyene mbuọtidem nte Samuel?’