•  Didie ke afo ada idemfo?

•  Ntak emi ekpebehede fi?

•  Se afo ekemede ndinam

•  Kot mme n̄kpọ emi ẹdinamde fi ekere nti n̄kpọ

•  Se ubọkn̄ka fo ẹtịn̄de

•   Owo Emi Esikerede ke N̄kpọ Ọyọfọn

   “Mmesidomo ndikop inemesịt nnyụn̄ ntuak inua imam kpukpru usen, nsinyụn̄ nyakke n̄kpọ ọsọp afịna mi. Nso ikpanam nsitie mfụhọ mfụhọ kpukpru usen?”​—Valerie.

•   Owo Emi Esikerede ke N̄kpọ Ọyọdiọk

   “Ini ekededi oro eti n̄kpọ etịbede, nsisọpke nnịm ke edi akpanikọ.”​—Rebecca.

•   Owo Emi Esidade Uwem Nte Enye Okụtde

   “Ndisikere ke n̄kpọ ọyọfọn ndien ekem n̄kpọ ifọnke ayanam esịt ayat mi, ndisinyụn̄ n̄kere ke n̄kpọ ọyọdiọk idiyakke uwem enem mi. Edi ndida uwem nte n̄kụtde esin̄wam mi n̄kụt nte n̄kpọ enen̄erede etie.”​—Anna.

 Bible ọdọhọ ke “owo inemesịt adia usọrọ kpukpru ini.” (Mme N̄ke 15:15) Omokụt do ke mbon emi mîsiwakke ndikere ke n̄kpọ ọyọdiọk, ẹsinyụn̄ ẹdomode ndikụt nti n̄kpọ ke uwem ye nti n̄kpọ ke idem mbon en̄wen ẹsikop inemesịt. Etie nte mmọ ẹsinyene ediwak ufan n̄ko. Se idude edi ke idụhe eke akpamade ndidu ye mbon emi ẹsitiede mfụhọ mfụhọ kpukpru ini.

 Ekpededi afo edi owo emi esikerede ke n̄kpọ ọyọfọn, ndiọi n̄kpọ ẹdisụk itetịbe ke uwem emi. Ke uwụtn̄kpọ:

•   Udûtreke ndikop mban̄a ekọn̄, afai, m̀mê ubiatibet.

•   Emekeme ndinyene mfịna ke ubon mbufo emi anade ese aban̄a.

•   Anaedi ke ese aban̄a mfịna idemfo n̄ko sia mûfọnke uma.

•   Ufan fo ekeme nditịn̄ mîdịghe anam se iyatde fi.

 Utu ke ndimia utọn̄ nsio mîdịghe etie akpa ekikere aban̄a mme mfịna emi, domo ndida mmọ nte onyụn̄ okụtde. Edieke esidade n̄kpọ nte onyụn̄ okụtde, emi idiyakke fi esikere ke n̄kpọ ikemeke-keme ndifọn, udûnyụn̄ uyakke oro anam idem emem fi.

•   Diọn̄ọ ke ufọnke uma.

   Bible ọdọhọ ete: “Idụhe owo ndomokiet ke isọn̄ emi esinamde nnennen n̄kpọ kpukpru ini mînyụn̄ inamke ndudue akanam.” (Ecclesiastes 7:​20, Good News Translation) Afo ndinam ndudue iwọrọke ke afo unyeneke ufọn, akam owụt ke afo udịghe angel, ke edi owo.

   Se idin̄wamde fi esida n̄kpọ nte okụtde: Domo ndinam n̄kpọ ọfọn, edi ti ke idụhe eke ọfọnde ama. Akparawa kiet emi ekerede Caleb ọdọhọ ete: “Utu ke ndisịn esịt ke mme n̄kpọ oro nnamde ndue, mmesidomo ndikpep n̄kpọ nto mmọ man nse mme itie emi n̄kemede ndikpụhọde.”

•   Kûmen idemfo udomo ye mbon en̄wen.

   Bible ọdọhọ ete: “Ẹyak nnyịn ikûtan̄ idem, ikûmia mbuba ye kiet eken, ikûsịn kiet eken enyịn.” (Galatia 5:26) Ndise mme ndise usọrọ emi mme ufan fo ẹdọn̄de ke Intanet, emi mmọ mîkokotke fi, ekeme ndiyat fi. Esịt ekeme ndiyat fi tutu afo ekere ke mme ufan fo ẹsasua fi.

   Se idin̄wamde fi esida n̄kpọ nte okụtde: Diọn̄ọ ke idịghe kpukpru edinam ke ẹdikot fi. Ndise emi owo ọdọn̄de ke Intanet isidịghe kpukpru se itịbede ke uwem esie. Uyen kiet emi ekerede Alexis ọdọhọ ete: “Se mme owo ẹnen̄erede ẹma ke uwem mmọ ke mmọ ẹsiwak ndidọn̄ ke Intanet, idịghe se mmọ ẹsinamde ke usen ke usen.”

•   Domo ndidi owo emem​—akpan akpan ke ubon mbufo.

   Bible ọdọhọ ete: “Edieke usụn̄ odude, adan̄a nte mbufo ẹkekeme, ẹtie ke emem.” (Rome 12:18) Imọdiọn̄ọ ke udûkemeke ndikpụhọde nte mbon en̄wen ẹsinamde n̄kpọ, edi emekeme ndikpụhọde nte afo esinamde n̄kpọ. Emekeme ndimek ndidi owo emem.

   Se idin̄wamde fi esida n̄kpọ nte okụtde: Biere ke imọ idinamke mfịna ọsọsọn̄ ke ubon mbufo akan se ekedide, edi ke idinam n̄kpọ emem emem nte okponyụn̄ anamde ye mme ufan fo. Ekpri n̄kaiferi kiet emi ekerede Melinda ọdọhọ ke “idụhe-du nte nnyịn mîdinamke esịt ayat mbon en̄wen sia nnyịn ifọnke ima, edi ke enyene-idem edibiere m̀mê ididi owo emem m̀mê ididịghe.”

•   Kpep ndisikọm Abasi ke nti n̄kpọ emi enye anamde ọnọ fi.

   Bible ọdọhọ ete: “Ẹwụt esịtekọm.” (Colossae 3:15) Edieke esimade ndikọm Abasi ke nti n̄kpọ emi enye anamde ọnọ fi, eyekeme ndikere nti n̄kpọ emi ẹtịbede ke uwem fo, udûsịnke esịt ke mme n̄kpọ emi afo mûmaha.

   Se idin̄wamde fi esida n̄kpọ nte okụtde: Nyịme ke emenyene mme mfịna, edi kûnam etie nte eti n̄kpọ ndomokiet itịbeke inọ fi akanam. N̄kaiferi kiet emi ekerede Rebecca ọdọhọ ete: “Mmenyene n̄wed emi nsiwetde eti n̄kpọ kiet emi etịbede ke usen kiet kiet. Nyom nditi idemmi ke mmenyene ediwak nti n̄kpọ se ntie n̄kere.”

•   Mmanie ẹdi mme ufan fo?

   Bible ọdọhọ ke “idiọk nsan̄a ababiat eti ido.” (1 Corinth 15:33) Edieke mme ufan fo ẹsitiede iyatesịt iyatesịt, ẹfan̄ade-fan̄a n̄kpọ kpukpru ini, inyụn̄ inyeneke se owo anamde yak ọfọn mmọ ke enyịn, afo editie ntre.

   Se idin̄wamde fi esida n̄kpọ nte okụtde: Mme ufan fo ẹkeme ndifụhọ mîdịghe esịt etịmede mmọ ini mmọ ẹnyenede mfịna. Ama etịbe ntre, n̄n̄wam mmọ, edi kûyak mme mfịna mmọ ẹmen fi ẹmen. N̄kaiferi kiet emi ekerede Michelle ọdọhọ ete: “Kpukpru mme ufan nnyịn ikpedịghe mbon emi ẹsikerede ke ndiọi n̄kpọ ẹyetịbe. Edieke emende mfịna kiet adian ye mfịna en̄wen, mfịna edikpokpon aka iso.”

 Bible okot ini emi idude uwem mi “ndiọkeyo emi ọsọn̄de ndiyọ.” (2 Timothy 3:1) Ndi esisọn̄ fi ndikere nti n̄kpọ ke ererimbot emi afanikọn̄ ọyọhọde mi? Kot ibuotikọ emi: “Ntak Emi Mme Owo Ẹbọde Ufen Ntem?”