1, 2. (a) Iladawan an pagbaklay ni Rut asin Noemi saka an kamunduan ninda. (b) Ano an pagkakalain kan pagbaklay ni Rut asin Noemi?

MAGKAIBA si Rut asin Noemi na nagbabaklay sa halangkaw asin maduros na kapatagan nin Moab. Sinda na sana an nasa mahiwason na lugar na iyan. Imahinara na naririparo ni Rut na pabanggi na, kaya naghiling siya sa panugangan niya ta nag-iisip siya kun baga oras nang maghanap nin matuturugan. Namumutan niya si Noemi kaya gigibuhon niya an bilog na makakaya tanganing atamanon ini.

² Grabe an kamunduan ninda. Dakul na taon nang balo si Noemi, pero an ipinagmumundo niya ngunyan an pagkagadan pa sana kan mga aki niyang si Kilion asin Malon. Mamunduon man si Rut. Agom niya si Malon. Pareho an papadumanan ninda ni Noemi, sa banwaan nin Betlehem sa Israel. Pero magkalain an tuyo kan pagbaklay ninda. Si Noemi papuli sa sadiring lugar. Si Rut maduman sa lugar na dai siya pamilyar, asin babayaan an saiyang mga paryente, sadiring lugar, saka gabos na kostumbre pati diyos kaiyan.—Basahon an Rut 1:3-6.

3. Anong mga hapot an sisimbagon na makakatabang sa sato na arugon an pagtubod ni Rut?

³ Ano an mapahiro sa sarong hoben na babayi na gumibo nin siring kadakulang pagbabago? Ano an mapakusog ki Rut para sa bagong buhay na ini asin sa pag-ataman ki Noemi? An simbag sa mga hapot na iyan makakatabang sa sato na arugon an pagtubod ni Rut na Moabita. (Hilingon man an kahon na “ Sarong Saditon na Obra Maestra.”) Aramon ta nguna kun paano an duwang ini napaduman sa halawigon na dalan pa-Betlehem.

4, 5. (a) Taano ta nagbalyo sa Moab an pamilya ni Noemi? (b) Taano ta nagin masakit para ki Noemi an pag-istar sa Moab?

⁴ Nagdakula si Rut sa Moab, sarong sadit na nasyon sa sirangan kan Gadan na Dagat. An kadaklan na parte kaiyan haros halangkaw na kapatagan na bakong gayong makahoy asin may harararom na ampas. An ‘[kaumahan] nin Moab’ parating mabunga, dawa kan  magkaigwa nin tiggutom sa Israel. An totoo, iyan an dahilan kan inot na pakamidbid ni Rut ki Malon asin sa pamilya kaini.—Rut 1:1.

⁵ Huli sa tiggutom sa Israel, nagdesisyon si Elimelec na agom ni Noemi na maghali sa sadiring lugar, kaiba kan saindang duwang aking lalaki, asin mag-istar sa Moab bilang mga dayo. Huli sa pagbalyong iyan, siyertong nabalo an pagtubod kan lambang miyembro kan pamilya, ta kaipuhan kan mga Israelita na regular na magsamba sa sagradong lugar na pinili ni Jehova. (Deut. 16:16, 17) Pinagdanay ni Noemi na makusog an pagtubod niya. Pero, grabe an pagmundo niya kan magadan an saiyang agom.—Rut 1:2, 3.

6, 7. (a) Taano ta namundo si Noemi kan mag-agom nin mga Moabita an mga aki niya? (b) Taano ta kahanga-hanga an pagtratar ni Noemi sa mga manugang niya?

⁶ Pag-abot nin panahon, posibleng namroblema na naman si Noemi kan mag-agom nin mga Moabita an mga aki niya. (Rut 1:4) Aram niya na an apuon kan nasyon ninda na si Abraham naghinguwang makakua, para sa aki niyang si Isaac, nin magigin agom hali sa kahimanwa ninda, na nagsasamba ki Jehova. (Gen. 24:3, 4) Pag-abot nin panahon, an Ley ni Moises nagpatanid sa mga Israelita na dai tugutan an mga aki ninda na mag-agom nin taga ibang nasyon, huli ta madadara ninda sa idolatriya an banwaan nin Diyos.—Deut. 7:3, 4.

⁷ Pero, si Malon asin Kilion nag-agom nin mga Moabita. Ikinamundo man o ikinadisganar iyan ni Noemi, minalataw na sinigurado niyang makapahiling nin tunay na kabuutan saka pagkamuot sa mga manugang na si Rut asin Orpa. Tibaad inasahan niya na maabot an panahon masamba man sinda ki Jehova arog niya. Ano man an nangyari, namutan ni Rut asin Orpa si Noemi. An marahay na relasyon na iyan nakatabang sa sainda kan mag-agi sinda nin trahedya. Bago pa magkaaki an arin man sa hoben na mga babaying ini, balo na sinda.—Rut 1:5.

8. Ano an posibleng dahilan na napadayupot si Rut ki Jehova?

⁸ Nakatabang daw an relihiyon ni Rut na makaya an trahedyang iyan? Posibleng dai. Dakul na diyos an sinasamba kan mga Moabita, na an panginot iyo si Kemos. (Bil. 21:29) Minalataw na sa relihiyon nin mga Moabita may ginigibong maringis asin makatatakot na mga bagay na lakop kaidto, kaiba an pag-atang nin mga aki. Siguradong nahiling ni Rut na kabaliktaran ini kan nanudan niya ki Malon o Noemi dapit sa mamumuton asin mahihirakon na Diyos nin Israel na si Jehova. Mamumuton bakong maringis an pamamahala ni Jehova. (Basahon an Deuteronomio 6:5.) Huli sa makamumundong pagkagadan kan agom ni Rut, posibleng mas napadayupot pa ngani siya ki Noemi asin gikan sa buot na naghinanyog sa sinabi kan may edad nang babaying ini dapit sa makakamhan na Diyos na si Jehova,  sa makangangalas na mga gibo niya, saka sa mamumuton patin mahihirakon na pagtratar niya sa saiyang banwaan.

9-11. (a) Anong desisyon an ginibo ni Noemi, Rut, asin Orpa? (b) Ano an manunudan ta sa trahedyang inagihan ninda?

⁹ Kun manungod ki Noemi, gustong-gusto niyang makibareta dapit sa sadiri niyang lugar. Sarong aldaw nabaretaan niya, tibaad sa sarong nagbibiyaheng negosyante, na tapos na an tiggutom sa Israel. Itinao na ni Jehova an atensiyon sa banwaan niya. Angay na giraray an Betlehem sa ngaran kaiyan, na nangangahulugan “Harong nin Tinapay.” Nagdesisyon na si Noemi na magpuli.—Rut 1:6.

¹⁰ Ano an gigibuhon ni Rut asin Orpa? (Rut 1:7) Napadayupot na sinda ki Noemi huli sa pararehong masakit na inagihan ninda. Lalo na si Rut, minalataw na napadayupot siya ki Noemi huli sa kabuutan asin marigon na pagtubod kaini ki Jehova. An tulo iribang nagbaklay pa-Juda.

¹¹ Ipinapagirumdom sa sato kan istorya dapit ki Rut na an trahedya asin pagkagadan nin mahal sa buhay nangyayari sa mga tawong marahay saka onesto pati sa mga maraot. (Par. 9:2, 11) Ipinapahiling man kaiyan sa sato na kun kita makulgan na gayo huli sa pagkagadan nin mahal sa buhay, madunong na dumulok sa iba—nangurugna sa mga nagpapaili ki Jehova, an Diyos na sinamba ni Noemi—tanganing maranga asin maginhawahan kita.—Tal. 17:17.

12, 13. Taano ta gusto ni Noemi na bumalik si Rut saka Orpa sa sadiri nindang lugar imbes na umiba sa saiya, asin ano sa primero an reaksiyon kan duwa?

¹² Kan harayo na an nabaklay kan tulo, may saro pang ikinahadit si Noemi. Iniisip niya an duwa niyang kaibang hoben asin an pagkamuot na ipinahiling ninda sa saiya saka sa mga aki niya. Habo na niyang makapagabat pa sa sainda. Kun babayaan kan duwa an sadiri nindang lugar tanganing umiba sa saiya, ano an magigibo niya para sa sainda sa Betlehem?

¹³ Sa katapos-tapusi, nagsabi si Noemi: ‘Lakaw kamo, asin magbalik kamo, an balang saro sa harong nin saiyang ina: mahirakan lugod kamo ni Jehova siring sa saindong ginibo sa mga nagadan asin sa sakuya.’ Sinabi man niya na naglalaom siyang tatawan sinda ni Jehova  nin bagong agom asin bagong buhay. ‘Dangan hinadukan niya sinda,’ an sabi sa pagkasaysay, ‘asin naghiribi sinda na nagkukururahaw.’ Madaling masabutan kun taano ta napadayupot na si Rut asin Orpa sa mabuot saka bakong makasadiri na babaying ini. Pareho sindang nag-insistir: ‘Totoo nanggad na kami mabalik na kaibahan mo sa saimong banwaan.’—Rut 1:8-10.

14, 15. (a) Sa ano nagbalik si Orpa? (b) Paano hininguwa ni Noemi na kumbinsiron si Rut na bayaan siya?

¹⁴ Pero, dai tulos nakumbinsir si Noemi. Marigon siyang nangatanusan na mayo siyang gayong magigibo para sa sainda sa Israel, huling mayo na siyang agom na masustento sa saiya, mayo na siyang mga aki na magigin agom ninda, asin arin man diyan dai na mangyayari sa saiya. Sinabi niya na talagang makulog para sa saiya na dai niya sinda kayang asikasuhon. Nasabutan ni Orpa an buot sabihon ni Noemi. May pamilya siya sa Moab, ina, asin harong na naghahalat sa saiya. Garo baga talagang mas praktikal na magdanay sa Moab. Kaya, baga man mamundo, hinadukan niya si Noemi dangan naghali.—Rut 1:11-14.

¹⁵ Kumusta man si Rut? Aplikado man sa saiya an mga argumento ni Noemi. Pero, mababasa ta: ‘Alagad si Rut nagpawalat duman saiya.’ Tibaad nagpadagos nang magbaklay si Noemi, alagad narisa niyang nagsusunod si Rut. Kaya nangatanusan siya: ‘Uya an saimong [bilas] na babayi nagbalik na sa saiyang banwaan asin sa saiyang mga diyos; magbalik kang kasunod niya.’ (Rut 1:15) An sinabi ni Noemi nagtatao sa sato nin mahalagang detalye. Nagbalik si Orpa bako sanang sa banwaan niya kundi pati sa ‘saiyang mga diyos.’ Kontento na siyang magdanay na nagsasamba ki Kemos asin sa iba pang palsong diyos. Iyo man daw si Rut?

16-18. (a) Paano ipinahiling ni Rut an maimbod na pagkamuot? (b) Ano an manunudan ta ki Rut dapit sa maimbod na pagkamuot? (Hilingon man an mga ritrato kan duwang babayi.)

 ¹⁶ Mantang kaulay niya si Noemi sa mapungaw na dalan na idto, sigurado si Rut sa kun ano an nasa puso niya. Namumutan niya si Noemi—asin an Diyos na pinaglilingkudan kaini. Kaya nagsabi si Rut: ‘Dai ka makimahirak sakuyang bayaan taka, asin magsuhay ako saimo: huli ta kun sain ka magduman, maduman ako: asin kun sain ka mag-irok, mairok ako; an saimong banwaan magigin banwaan ko, asin an saimong Diyos sakuyang Diyos. Kun sain ka magadan, [duman] ako magagadan, asin duman ako ilulubong: siring an gibuhon sakuya ni Jehova, asin labi pa, ta kagadanan sana an makakasuhay sakuya saka saimo.’—Rut 1:16, 17.

¹⁷ Pambihira an sinabi ni Rut, kaya dawa ngani mga 30 siglo na an nakaagi pagkagadan niya, aram pa man giraray iyan nin mga tawo. Ihinahayag nanggad kaiyan an mahalagang kuwalidad, an maimbod na pagkamuot. Makusugon asin maimbudon an pagkamuot ni Rut, kaya maiba siya ki Noemi sain man ini magduman. Kagadanan sana an makakasuhay sa sainda. An banwaan ni Noemi magigin banwaan na man niya, huling andam si Rut na bayaan an gabos sa Moab—pati mga diyos kan mga Moabita. Bakong arog ni Orpa, bilog na pusong makakapagsabi si Rut na gusto man niyang magin saiyang Diyos si Jehova, an Diyos ni Noemi. *

¹⁸ Kaya sinda na sanang duwa an padagos na nagbaklay sa halawig na dalan pa-Betlehem. Sigun sa pagtantiya, tibaad nagsarong semana an pagbaklay na idto. Pero sa ibong nin grabeng kamunduan, minsan paano siyertong nagrinangahan sinda.

19. Sa hiling nindo, paano ta maaarog an maimbod na pagkamuot ni Rut sa satong kapamilya, katuod, asin kakongregasyon?

¹⁹ Dakul an kamunduan sa kinaban na ini. Sa panahon ta, na inaapod kan Bibliya na ‘mga panahon na makahahandal,’ napapaatubang kita sa gabos na klase nin trahedya saka kamunduan. (2 Tim. 3:1) Kaya an nahihiling tang kuwalidad ni Rut mas mahalaga ngunyan kisa kasuarin man. Sa mamundong kamugtakan sa kinaban na ini, dakula an ikakatabang kan maimbod na pagkamuot—an klase nin pagkamuot na nagdadanay sa saro na pinanunungdan kaiyan asin habo na bayaan iyan. Kaipuhan iyan nin mga mag-agom, magkakapamilya, magkakatuod, asin magturugang sa Kristiyanong kongregasyon. (Basahon an 1 Juan 4:7, 8, 20.) Mantang pinapatalubo ta an klaseng iyan nin pagkamuot, inaarog niyato an marahayon na halimbawa ni Rut.

20-22. (a) Ano an epekto ki Noemi kan nagin buhay niya sa Moab? (b) Ano an salang paniniwala ni Noemi dapit sa kasakitan niya? (Hilingon man an Santiago 1:13.)

²⁰ Siyempre, madali an pagsabi na kita may maimbod na pagkamuot kisa pagpahiling kaiyan sa gibo. May oportunidad si Rut na ipahiling an maimbod na pagkamuot bako sana ki Noemi kundi pati sa pinili niyang magin Diyos, si Jehova.

²¹ Sa katapos-tapusi, an duwa nakaabot sa Betlehem, sarong banwaan na mga 10 kilometros sa timog kan Jerusalem. Minalataw na si Noemi asin an pamilya niya medyo prominente na kaidto sa sadit na banwaan na iyan, huli ta baretang-bareta an pagbalik niya. Pigparahiriling siya kan mga babayi na nagsasarabi, ‘Bakong si Noemi ini?’ Minalataw na dakula an nagbago sa saiya puon kan siya mag-istar sa Moab; mahihiling sa lalawgon asin postura niya an epekto nin dakul na taon na pagsakit saka kamunduan.—Rut 1:19.

²² Sinabi ni Noemi sa mga paryente niyang babayi asin dating kataraid kun gurano kasakit kan nagin buhay niya. Para sa saiya, an pangaran niyang Noemi, na an buot sabihon “An Sakong Kagayagayahan,” maninigo pa nganing salidahan nin Mara, na an buot sabihon “Mapait.” Hirak man ki Noemi! Arog ni Job na inot na nabuhay sa saiya, naniniwala siya na hali ki Jehova an kasakitan niya.—Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

23. Ano an inisip ni Rut, asin ano an probisyon kan Ley ni Moises para sa mga dukha? (Hilingon man an nota sa ibaba.)

²³ Kan nakaistar na sa Betlehem an duwa, inisip ni Rut kun paano niya pinakamarahay na maaasikaso an saiyang sadiri saka si Noemi. Nanudan niya na kaiba sa Ley ni Jehova sa Saiyang banwaan na Israel an mamumuton na probisyon para sa mga dukha. Kun tig-ani, puwede sindang magduman sa kaumahan asin sundan an mga nag-aani tanganing mangua kan mga tada saka anihon an nagturubo sa gilid kan kaumahan. *—Lev. 19:9, 10; Deut. 24:19-21.

24, 25. Ano an ginibo ni Rut kan mapaduman siya sa kaumahan ni Boaz, asin paano an pangungua nin mga tada sa inanihan?

 ²⁴ Tig-ani na nin sebada kaidto, na posibleng Abril sa kalendaryo ta ngunyan, kaya nagduman si Rut sa kaumahan tanganing aramon kun siisay an matugot na mangua siya kan mga tada sa inanihan. Napaduman siya sa kaumahan ni Boaz, sarong mayaman na kagsadiri nin daga asin paryente kan nagadan na agom ni Noemi na si Elimelec. Dawa ngani may deretso si Rut sigun sa Ley na mangua kan mga tada sa inanihan, dai niya iyan basta na sana ginibo; naghagad nguna siya nin permiso sa hoben na namamahala sa mga paraani. Nagtugot ini, dangan nagpuon na tulos si Rut.—Rut 1:22–2:3, 7.

²⁵ Imahinara na sinusundan ni Rut an mga paraani. Mantang naggagapas sinda nin sebada, pinupurot niya an mga nahulog o nawalat, binubugkos an mga guygoy, asin dinadara iyan sa lugar na makakaginik siya taod-taod. Luway-luway asin mapagal na trabaho iyan, saka nagigin mas dipisil pa kun paudto na. Pero nagpadagos si Rut, na minapundo sana kun mapahid nin ganot sa angog asin kun makakan nin simpleng pangudtuhan sa “harong”—posibleng sarong payag na sinisirungan nin mga trabahador.

26, 27. Anong klaseng tawo si Boaz, asin paano niya trinatar si Rut?

²⁶ Posibleng dai inasahan ni Rut na may makakariparo sa saiya, pero igwa. Nahiling siya ni Boaz asin hinapot kaini an hoben na namamahala kun siisay siya. Si Boaz, na nagpahiling nin pambihirang pagtubod, pigbati an mga trabahador niya—na an nagkapira tibaad aldawan o dayuhan pa ngani—paagi sa pagsabing, ‘Mapasaindo lugod si Jehova.’ Asin iyan man an simbag ninda. An may edad na lalaking ini na espirituwal an kaisipan nagpahiling ki Rut nin pagmakulog na siring sa ama.—Rut 2:4-7.

 ²⁷ Inapod ni Boaz si Rut na “aki ko,” asin sinabihan na magburubuwelta sa kaumahan niya para mangua kan mga tada sa inanihan saka magdanay na harani sa hoben na mga babayi, na kairiba ni Boaz sa harong, tanganing dai si Rut pagkantiyawan nin siisay man sa mga trabahador na lalaki. Sinigurado niyang may pangudtuhan si Rut. (Basahon an Rut 2:8, 9, 14.) Pero urog sa gabos, hininguwa niyang tawan nin komendasyon asin parigunon si Rut. Paano man?

28, 29. (a) Ano an reputasyon ni Rut? (b) Arog ni Rut, paano ka magpapaili ki Jehova?

²⁸ Kan haputon ni Rut si Boaz kun taano ta mabuot ini sa saiya dawa ngani dayuhan siya, nagsimbag si Boaz na nabaretaan niya an gabos na ginibo ni Rut para sa panugangan niyang si Noemi. Posibleng inumaw ni Noemi sa mga babayi sa Betlehem an namumutan niyang si Rut kaya nakaabot iyan ki Boaz. Naaraman man niya na si Rut nagsasamba na ki Jehova, huling sinabi niya: ‘Balusan lugod ni Jehova an saimong gibo, asin an saimong bayad pakapanuon lugod ni Jehova na Diyos nin Israel, na puminadigdi ka para magpapandong sa saiyang mga pakpak.’—Rut 2:12.

²⁹ Siyerto nanggad na naparigon si Rut kan mga tataramon na iyan! Talagang nagpapandong o nagpaili siya sa mga pakpak ni Jehova, arog nin siyo na protektado sa lindong kan magurang na gamgam. Pinasalamatan niya si Boaz sa pagpakusog sa saiya. Asin padagos siyang nagtrabaho sagkod magdiklom.—Rut 2:13, 17.

30, 31. Ano an manunudan ta ki Rut dapit sa ugali sa trabaho, pagpasalamat, asin maimbod na pagkamuot?

³⁰ An pagtubod ni Rut na may kaibang gibo marahayon na halimbawa para sa sato gabos na nasasakitan sa pagbuhay ngunyan. Dai niya inisip na obligado an iba na tabangan siya, kaya pinasalamatan niya an gabos na itinatao sa saiya. Dai niya ikinasupog an halawig asin masakit na trabaho tanganing maasikaso an mahal niya sa buhay, dawa hamak an trabahong iyan. Mapagpasalamat niyang inako asin sinunod an madunong na sadol dapit sa ligtas na pagtrabaho saka marahay na pag-iriba. An pinakamahalaga, dai niya nuarin man liningawan kun siisay an tunay niyang pailihan—an mapagprotektar niyang Ama, si Jehova.

³¹ Kun mapahiling kita nin maimbod na pagkamuot arog ni Rut asin aarugon an saiyang halimbawa nin kapakumbabaan, kahigusan, saka pagkamapagpasalamat, an pagtubod niyato magigin man halimbawa para sa iba. Pero paano itinao ni Jehova an mga pangangaipo ni Rut asin Noemi? Pag-uulayan ta iyan sa sunod na kapitulo.