Da Nga Yekova?

SI TONA MANGASUNGE

Da Nga Yekova?

Gu karagapai nga ga Baibiri

Yekova nga gu ndikidi Mbori du pako rogo Baibiri yo, nga Bakusiahe dunduko. (Yugoti 4:11) Agu anebi nangia Abarayama gbiati Moize airisiko kina wai Yesu airisiko. (Bambata Pai 24:27; Gate 15:1, 2; Yoane 20:17) Anga ko nga gu Mbori nga ga bangisa boro te, ono agu aboro du rogo “zegino dunduko.”—Atambuahe 47:2.

Yekova nga kparakpara rimo Mbori a wa i nayuguhe rogo Baibiri yo. (Gate 3:15; Atambuahe 83:18) I dihe rogo gu pa-Ebere du rogoyo nga “kada ni,” na badungu abawirikipai nabihe nga rogo gu rimo re yo nga “Ko Nasa Tiko Kadu ni gu Boro Ko Aida Kadu Nga Ni.” Gi sakarogopai yo re ima rẽ tipa Yekova wangia ko Bakusiahe na ni gu boro Nadigiso gako aringbisapai. (Yesaya 55:10, 11) Baibiri naundo rani a ani ini gu boro du rimo ni nga Yekova, gu susi asusa gbe nga gu gako bangua sino nga nyemuse.—Gate 34:5-7; Ruka 6:35; 1 Yoane 4:8.

Gu rimo i nasaha nga Yekova rogo pa-Zande, narukuba rimo Mbori rogo pa-Ebere—gu kekeapai du biama re יהוה (YHWH), i nayambaha nga Tetragrammaton. Boro ho ini wai nzunzu i ayamba rimo Mbori rogo gu pa-Ebere naadu mbata te. Ono tie, gu rimo nga “Yekova” i ima mangasunge na ni rogo pa-Ngirisi tipa gbanga regbo, ni bambataha, si akuru rogo gu sasa fugo Baibiri nga ga William Tyndale rogo 1530. *

Tipagine du i ainongo wai ti ni i anaayamba rimo Mbori rogo gu pa-Ebere nadu mbata ya?

Gu pa-Ebere nadu mbata, i anaakehe zanga gu bangiri kekeapai nakusa woro fugo i anaamangasunge na kina gu bangiri kekeapai akusanga woro fugo nisaha ya. Agu aboro nanaageda pa-Ebere aima rengba ka kusa gu taata wene bangiri kekeapai nakusa woro fugo. Ono tie, tifuo Kuru Ndika nyasi, bete aYudo ada kuti gu kungbo ida nga, si aidanga i yambu ndikidi rimo Mbori te. Ho i anaageda Ziazia Kekeapai ni na fugo yo kuari nga gu du na rimo Mbori rogoho, i anaadia rimo Mbori kusayo kini moi kina agu afugo kubaha du wa “Gbia” watadu “Mbori.” Wa kama agarã aasusa, gu kungbo ida re amoipai na niyangaraha, wai i anaayamba gu rimo re mbata kini ingi. *

Bete kura aboro naberãha nga i anaayamba rimo Mbori nga “Yahweh,” ono agu akura yo kidu na agu aberãpai du ni bakiakia. Gu Papara Ziazia Kekeapai I Abihe Pati Baime Tikpo nga gu nadu rogo pa-Giriki adu na papara pai rogoyo rogo Pa Amotumo, yo ngaha re i asa gu rimo re yo nga Iao. Agu aGiriki nadu mbata nangia abakeapai afu aberãpai nga si naida i ini yambu he nga Iae, I·a·beʹ, na I·a·ou·eʹ, ono gu ho sa dagba gu kekeapai re rengbe aboro ka aida kuti gupai nga si du i anaamangasunge na ni rogo gu pa-Ebere nadu mbata te. *

Iraira abipai tipa rimo Mbori rogo Baibiri yo

Iraira bipai: Gu sasa afugo Baibiri namangasunge na “Yekova” i du narimisi gu rimo re.

Rengo: Gu pa-Ebere narukuba rimo Mbori nga gu i akehe na Tetragrammaton kuru bara 7,000 rogo Baibiri yo. * Badungu sasa afugo Baibiri ima dia rimo Mbori kusayo na ki moi kina gu rimo nga ga sunge kubaha du wa “Gbia.”

Iraira bipai: Si aidanga gu Mbori Du na Tanduapai Dũ du na gu rimo du kia te.

Rengo: Mbori nitiko asa agu abake Baibiri gako toro adu ku gii yo i mangisunge na rimo ko bara saba akutu, na ko nafu rugaapai fu agu aboro nairiso ko tipa i nimangisunge na rimo ko. (Yesaya 42:8; Yoere 2:32; Maraki 3:16; ARomo 10:13) Nirengo, Mbori ima soga agu aziree anebi naasada ka sa aboro bangiri yo go ti rimo ko.—Yeremaya 23:27.

Iraira bipai: Mbiko pekafuo gu sino nga ga aYudo, si naida i di rimo Mbori kusayo rogo Baibiri yo.

Rengo: Kina rengo du nga, bete abakeapai nga ga aYudo yo aima ká ka yamba rimo Mbori. Wa si avura duwo, i aadianga ha kusayo rogo gayo aBaibiri te. Ka si vura du kina wai, Mbori aidanga ani pekefuo gu sino aboro nga gu andunga kuti gako arugute ya te.—Matayo 15:1-3.

Iraira bipai: Si aidanga i mangisunge na rimo Mbori rogo Baibiri te bambiko boro ho ini wai nzunzu i ayambaha rogo pa-Ebere te.

Rengo: Gi gene berãpai re nayugo gupai nga Mbori naida agu aboro nape ngbatunga afugo ni bakiakia niyambu rimoko kina sa. Ono tie, Baibiri nayugo gupai nga, agu airisi Mbori nadu mbata kusayo nga agu yo nanaape ngbatunga afugo ni bakiakia anaayamba ndikidi arimo ni bakiakia.

Ni kpiapai, mo bingo gu basapungbanga nangia ga aYisaraere ko rimo ko angia Yosua. Agu aKristano nadu rogo bambata sa kama agarã nga agu yo nanaape pa-Ebere anaayamba rimo ko nga Yehoh·shuʹaʽ, na agu yo nanaape pa-Giriki aima rengba ka ya I·e·sousʹ. Pa ke yo pa wai ku rogo Baibiri i asa gu rimo Yosua nadu rogo pa- Ebere ku rogo pa-Giriki, nayugo gupai nga aKristano anaapekafuo wai ka mangasunge na ndikidi arimo nga gu nadu rogo afugo yo.—Amokedi 7:45; AEbere 4:8.

Kina gu bangisa bangua rengo re a i amangasunge na ni ho i asa rimo Mbori ni. Gupai berewe du na nyanyakipaha gbe ki susi gu nga ga wai nzunzu i ayamba rimo Mbori, nga ka maa rimo Mbori rogo gu baha nga gu si aida si du rogoho rogo Baibiri yo.

^ par. 3 Tyndale amangisunge na gu fugo nga “Iehouah” rogo gu gako sasa fugo bambata akitabu bisue nga ga Baibiri. Wa regbo aasusa, fugo pa-Ngirisi, a′ariatihe, na wai i ake rimo Mbori ki ariatihe a. Ni kpiapai, rogo 1612, Henry Ainsworth amangisunge na gu fugo nga “Iehovah” rogo gu ga ko sasa fugo kitabu nga Atambuahe. Ho ko afugu gu sasa fugo Baibiri re ni rogo 1639, ko amangisunge na gu fugo nga “Jehovah” du rogo pa-Zande nga “Yekova”. Wakina gure a, agu abasafugo nasa American Standard Version of the Bible rogo 1901, amangisunge na “Jehovah” du rogo pa-Zande nga “Yekova” rogo agu aba rimo Mbori akuru rogoho rogo gu kekepai du rogo pa-Ebere yo.

^ par. 4 Gu buku nga New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volume 14, kpewaraga 883-884, nagumba gupai nga: “Tingbafuo bete regbo fuo aYudo karagatiyo wa i adu ni zizi yo babera yo, i atona ka mangasunge na gu rimo nga Yahweh ni rimo Yekova, na i kini tona kaa maa kura arimo kubaha wa gu nga ADONAI watadu ELOHIM.”

^ par. 5 Ka mo aida ka ino kura apai, mo bi appendix A4, “Rimo Mbori Rogo Kuru Ndika,” rogo New World Translation of the Holy Scriptures.

^ par. 7 Mo bi gu buku nga Theological Lexicon of the Old Testament, Volume 2, kpewaraga 523-524.