MAY mga nasiring nga an kwarta an nagpapagios han kalibotan. Baga hin tinuod ito. Ginkikinahanglan an kwarta basi makapalit hin pagkaon, bado, ngan makaplete o makapalit hin urukyan. “Daku gud an nahihimo han kwarta ha sosiedad,” nagsurat an usa nga financial editor. “Kon diri na gagamiton an kwarta sugad nga pambayad, magkakaada kasamok ngan girra ha sulod la hin usa ka bulan.”

Pero syempre, may mga limitasyon an kwarta. An parasiday nga hi Arne Garborg nga taga-Norway nagsiring nga pinaagi han kwarta “makakapalit ka hin pagkaon, pero diri hin gana; medisina, pero diri hin kahimsog; mahumok nga higdaan, pero diri hin katurog; kahibaro, pero diri hin kinaadman; karanggat, pero diri hin kahusay; pagdayaw, pero diri hin gugma; kaliawan, pero diri hin kalipay; kakilala, pero diri hin kasangkayan; surugoon, pero diri hin pagkamaunungon.”

Kon an usa timbang an panhunahuna ha kwarta, diin gintatagad ito sugad nga usa nga bulig basi makab-ot an iya mga tumong, posible nga magin kontento gud hiya. An Biblia nagpapahamangno nga “an gugma ha kwarta usa nga gamot han ngatanan nga klase hin nakakadaot nga mga butang, ngan ha pagtinguha hini nga gugma an iba . . . ginbubuno an ira kalugaringon hin damu nga kasakit.”—1 Timoteo 6:10.

Tigamni nga an gugma ha kwarta—diri an kwarta mismo—an nakakadaot. Oo, an duro nga pagpabili ha kwarta mahimo makadaot han pagkamagsangkay ngan ha relasyon han pamilya. Tagda an pipira nga ehemplo.

 Daniel: * “Ginhuhunahuna ko gud nga buotan ngan tangkod an akon sangkay nga hi Thomas. Waray pa gud kami magkaproblema, tubtob han ginpalit niya an akon awto. Diri ako maaram nga may guba ngay-an an awto. Bisan pa hito, nagpirma hiya hin kasuratan nga papaliton niya an awto anoman an kondisyon hito. Paglabay hin tulo ka bulan, naguba ito. Nasina hi Thomas kay kahuna niya nga ginlimbongan ko hiya, ngan nag-insister hiya nga ibalik ko an kwarta. Diri ako makatoo han iya reaksyon! Han nangatadongan ako, nasina hiya hinduro ngan iya ako gin-away. Tungod la han kwarta, baga hin diri na hiya an buotan nga Thomas nga akon kilala hadto.”

Esin: “Hi Nesrim la an akon bugto. Pirme kami nagkakasinabot, salit diri gud ako naghuhunahuna nga madadaot an amon pagkamagbugto tungod han kwarta. Pero ito gud an nahitabo. Han namatay an amon mga kag-anak, nagbilin hira hin gutiay nga panurundon ngan hin kasuratan nga sadang namon tungaon an kwarta. Waray umuyon hito an akon bugto kay karuyag niya hin mas daku nga bahin. Tungod kay ginsunod ko an tugon han akon mga kag-anak, nasina gud hiya ngan gintarhog ako. Tubtob yana, nasisina pa gihapon hiya ha akon.”

An sayop nga panhunahuna ha kwarta mahimo magin hinungdan nga an usa magin mahukmanon. Pananglitan, an riko mahimo maghunahuna nga an mga pobre hubya salit diri hira naasenso. O an pobre bangin maghunahuna dayon nga an mga riko materyalistiko o hakog. Hi Leanne nga usa nga tin-edyer ngan tikang ha riko nga pamilya nagin biktima hito nga panhunahuna. Hiya nagsiring:

“Kilala ako nga anak hin riko kay daku hinduro an kita han akon tatay. Salit agsob ako makabati hin mga komento sugad han: ‘Kon may karuyag ka, pangaro la kan imo daddy,’ o ‘Pasensya na, diri man kami riko basi makapalit hin marahalon nga mga awto pariho han iyo pamilya.’ Ha urhi, ginsidngan ko an akon kasangkayan nga diri ako pagyinakanan hin sugad hito kay nasasakitan ako, ngan iginsaysay ko kon kay ano. Karuyag ko makilala diri sugad nga riko, kondi sugad nga buotan nga tawo.”

An Biblia diri nagkukondenar ha kwarta o diri nagpapakaraot ha may-ada hito—bisan kon damu ito hinduro. Diri importante kon pira kadamu an gintatag-iya han usa kondi kon ano an iya pagtagad ha iya mga panag-iya o ha iya karuyag pagtag-iyahon. An sagdon han Biblia mahitungod ha kwarta timbang, ngan praktikal pa gihapon ito yana. Tagda an masunod nga ehemplo.

AN GINSISIRING HAN BIBLIA: “Ayaw paggul-a ha imo ngahaw nga magmabahandianon ka.”—Proberbios 23:4.

Sumala ha libro nga The Narcissism Epidemic, an mga tawo nga nangangalimbasog magriko mas daku an posibilidad nga “magkaada problema ha panhunahuna; nagkakaada liwat hira mas damu nga problema ha kahimsog sugad han sakit ha tutunlan, likod, ngan ulo ngan mas may tendensya nga uminom hin sobra nga de-alkohol nga irimnon ngan gumamit hin ilegal nga mga droga. Matin-aw nga an paniguro nga magriko mahimo magin hinungdan nga magin miserable an usa nga tawo.”

 AN GINSISIRING HAN BIBLIA: “An iyo pagkinabuhi mawaray unta gugma ha kwarta, samtang kontento na kamo ha mga butang nga aada.”—Hebreo 13:5.

Usahay, bisan an tawo nga kontento nababaraka la gihapon ha kwarta. Kondi maaram hiya kon ano an pinakaimportante ha iya salit diri hiya nadadaog han kabaraka. Pananglitan, an kontento nga tawo diri masusubo hinduro kon magkuri hiya ha pinansyal. Lugod, mangangalimbasog hiya nga magkaada disposisyon pariho han kan apostol Pablo, nga nagsiring: “Maaram ako kon paonan-o magkinabuhi nga kulang han panginahanglan ngan kon paonan-o magkinabuhi nga hura. Hinbaroan ko an sekreto han pagin kontento ha ngatanan nga butang ngan kahimtang, busog man o gutom, abunda man o diri.” —Filipos 4:12.

AN GINSISIRING HAN BIBLIA: “Hiya nga nasarig ha iya bahandi mahuhulog.”—Proberbios 11:28.

Sumala ha mga parasaliksik, an problema ha kwarta komon nga hinungdan han pag-away han mag-asawa nga nagriresulta ha pagbulag. Problema gihapon ha kwarta an usa nga rason han pag-unay han iba. Para ha pipira, mas importante an kwarta kay ha ira pag-asawa, bisan pa ngani ha ira kinabuhi! Ha kabaliktaran, adton timbang an panhunahuna diri nasarig ha kwarta. Lugod, ira ginkikilala nga maaramon gud an ginsiring ni Jesus: “Bisan kon damu an panag-iya han usa nga tawo, an iya kinabuhi diri nadepende ha iya mga gintatag-iya.”—Lucas 12:15.

An pag-usisa ha kalugaringon mahimo magpahinumdom ha imo nga kinahanglan mo magkaada timbang nga panhunahuna ha kwarta. Pananglitan, pakianhi an imo kalugaringon:

• Nadadani ba ako ha mga negosyo nga madagmit magpariko?

• Nakukurian ba ako maghatag hin kwarta?

• Mas nakikisangkay ba ako ha mga tawo nga pirme nag-iiristorya mahitungod ha kwarta ngan han ira mga gintatag-iya?

• Nagbubuwa ba ako o naghihimo hin kwestyonable nga mga buhat basi la makakwarta?

• Inaabat ko ba nga importante ako tungod han akon kwarta?

• Pirme ba ako naghihinunahuna mahitungod ha kwarta?

• An akon ba pagtagad ha kwarta nakakaapekto gud ha akon kahimsog ngan ha akon pamilya?

  Kultibara an pagin mahinatagon

Kon oo an imo baton ha bisan ano hini nga pakiana, pangalimbasugi nga isalikway an materyalistiko nga mga tendensya ngan panhunahuna. Likyi an pakigsangkay ha mga tawo nga nagpapabili gud ha kwarta ngan ha mga panag-iya. Lugod, pakig-upod hadton mas nagpapabili ha hitaas nga mga prinsipyo ha moral kay ha mga panag-iya.

Ayaw gud tuguti nga magtubo ha imo kasingkasing an gugma ha kwarta. Lugod, tipigi an kwarta ha husto nga lugar hito—ikaduha la ha kasangkayan, pamilya, ngan ha imo emosyonal ngan pisikal nga kahimsog. Kon bubuhaton mo ito, maipapakita mo nga timbang an imo panhunahuna ha kwarta.