VHASWA VHA A VHUDZISA
Ndi Sedzea Hani?
Ndi ngani ni tshi tea u vha na ndavha na zwine na ambara? Ndi ngauri zwiambaro zwaṋu zwi sumbedza zwine na vha zwone. Nḓila ine na ambara ngayo i ita uri vhathu vha ni dzhie hani?
Vhukhakhi vhuraru vhuhulwane vhune vhathu vha vhu ita na nḓila ya u vhu iledza
Vhukhakhi #1: U tendela vha media vha tshi ni vhudza nḓila ine na tea u ambara ngayo.
Muṅwe muswa ane a pfi Theresa u ri: “Nga zwiṅwe zwifhinga ndi takalela fesheni nge nda vhona i tshi khou kunguwedzwa lunzhi-lunzhi. Musi ni tshi dzulela u vhona vhathu vho ambara tshiṅwe tshithu, zwi ita uri ni tame u vha natsho.”
A si vhasidzana fhedzi vhane vha ṱoḓa zwine vha vhona zwi tshi khou kunguwedzwa kha media. Bugu ine ya pfi The Everything Guide to Raising Adolescent Boys i ri: “Vhatukana na vhone a vha lengi u edzisa fesheni. Vharengisi vha lingedza u thoma u vha kunga u bva vha tshee vhaṱuku.”
Zwa khwine ndi hezwi: Bivhili i ri: “Tsilu ḽi tenda zwoṱhe zwine zwa ambiwa, fhedzi wa vhuṱali u elekanya nga ha zwine a ḓo zwi ita.” (Mirero 14:15) Musi ni tshi shumisa honovhu vhulivhisi, ḓigudiseni u sedzulusa zwine na zwi vhona zwi tshi khou kunguwedzwa. Sa tsumbo, musi ni tshi vhona hu tshi khou kunguwedzwa zwiambaro zwi karusaho maḓipfele a zwa vhudzekani, ḓivhudziseni hezwi:
‘Ndi vhafhio vhane vha vhuyelwa musi ndi tshi ambara yeneyo fesheni?’
‘Zwenezwi zwiambaro zwi ḓo ita uri vhathu vha ndzhie hani?’
‘Naa ndi ṱoḓa vhathu vha tshi ndzhia nga yeneyo nḓila?’
Nyeletshedzo nga ha fesheni: Lwa vhege yoṱhe, musi ni tshi vhona vha media vha tshi khou kunguwedza zwiambaro, ni ḓivhudzise uri: Zwi ṱuṱuwedza vhuḓifari-ḓe? Naa vha khou lingedza u ni ṱuṱuwedza uri ni ambare nga yeneyi nḓila? Muṅwe muswa ane a pfi Karen u ri: “Ni vha ni tshi khou ṱuṱuwedziwa uri ni sedzee, ni ambare zwavhuḓi na uri ni ṱongise muvhili waṋu wavhuḓi. Vhakunguwedzi vha a zwi ḓivha uri zwenezwo zwi funeswa nga vhaswa.”
Vhukhakhi #2: U ambarela u fana na vhaṅwe.
Muṅwe muswa ane a pfi Manuel u ri: “Arali ho dzhena fesheni iṅwe-vho ya zwiambaro, i mbo ḓi ambariwa nga muṅwe na muṅwe. Arali na sa i ambara, vhathu vha a ni sasaladza.” Muswa ane a pfi Anna u ri: “Vhaswa vha ambara zwiambaro zwi re fesheni u itela uri vha fane na vhaṅwe.”
Zwa khwine ndi hezwi: Bivhili i ri: “Ni songo edzisa vhathu vha ḽino shango.” (Vharoma 12:2) Sedzani zwiambaro zwaṋu ni tshi shumisa yeneyo nyeletshedzo, ni ḓivhudzise uri:
‘Musi ndi tshi renga zwiambaro, ndi ṱuṱuwedzwa nga mini?’
‘Naa zwa ndeme kha nṋe ndi ḽeibuḽu ya tshiambaro?’
‘Naa ndi ambarela u takadza vhathu?’
Nyeletshedzo nga ha fesheni: Musi ni tshi khetha zwiambaro, ni songo sedza fhedzi uri zwi kha fesheni kana zwo bva fesheni. Ni sedze na uri zwi ita uri ni si shone na uri ni ḓipfa nga nḓila yavhuḓi musi no zwi ambara. Musi ni tshi fushea nga zwine na vha zwone, a ni nga vhi na ndavha na u ṱoḓa u fana na vhaṅwe.
Vhukhakhi #3: Mahumbulele a uri zwiambaro zwa khwine ndi zwi karusaho maḓipfele a zwa vhudzekani.
Muṅwe musidzana ane a pfi Jennifer u ri:“Tshiṅwe tshifhinga u a lingea u ambara tshithu tshi songo teaho, tshipfufhi-pfufhi, tshi pataho kana tshi siaho muvhili nnḓa.”
Zwa khwine ndi hezwi: Bivhili i ri: “Lunako lwaṋu lu songo vhonala nga [nnḓa] . . . fhedzi lu vhonale nga zwine na vha zwone mbiluni.” (1 Petro 3:3, 4) Ni tshi shumisa yeneyo nyeletshedzo, humbulani uri zwi tamisaho ndi zwifhio: Naa ndi lunako lwa nga nnḓa kana ndi lunako lwa nga ngomu?
Nyeletshedzo nga ha fesheni: Tshithu tshine tsha ḓo ni thusa siani ḽa fesheni ndi u nanga zwiambaro zwine zwa ita uri ni vhe na tshirunzi. Ndi ngoho uri a si zwithu zwine vhathu vha zwi dzhiela nṱha ṋamusi. Fhedzi zwi dzhieni nga heyi nḓila:
Naa no no vhuya na amba na muthu ane a ambesa, ane a amba nga ha ene muṋe fhedzi? Zwi ṱungufhadzaho ndi uri onoyo muthu ha zwi vhoni uri u khou ni sendedza kule.
Zwiambaro zwi fana na nyambedzano. Zwi nga ita uri ni nge ni khou ṱoḓa u vha mmboneni, zwa sendedza vhaṅwe kule
Ni fana na onoyo muthu arali no ambara nga nḓila i si na tshirunzi. Zwiambaro zwaṋu zwi vha zwi tshi khou ri: ‘Ntsedzeni.’ Zwenezwo zwi nga ita uri ni nge a ni ḓifhulufheli kana ni humbulela inwi muṋe fhedzi. Zwi nga dovha zwa ita uri ni nge muthu o hanganeaho ane a khou ṱoḓa u vhonwa na u vhonwa nga nḓila yo khakheaho.
Arali ni sa khou ṱoḓa u vha mmboneni, lingedzani u ambara nga nḓila ya tshirunzi. Muswa ane a pfi Monica u ri: “U ambara nga nḓila ya tshirunzi a zwi ambi u ambara sa vhakegulu. Zwi amba uri ni a ḓiṱhonifha na uri ni ṱhonifha vhaṅwe.”
