Pfukelani kha mafhungo

Yehova Ndi Nnyi?

Yehova Ndi Nnyi?

Bivhili i a fhindula

 Yehova ndi Mudzimu wa ngoho a re Bivhilini, Musiki wa zwithu zwoṱhe. (Nzumbululo 4:11) Yesu na vhaporofita Abrahamu na Mushe vho mu gwadamela. (Genesi 24:27; Ekisodo 15:1, 2; Yohane 20:17) Ndi Mudzimu wa vhathu vhoṱhe, “mashangoni oṱhe.”​—Psalme ya 47:2.

 Yehova ndi dzina ḽa Mudzimu ḽo fhambanaho na maṅwe o bulwaho Bivhilini. (Ekisodo 3:15; Psalme ya 83:18) Ḽi bva kha ḽiiti ḽa Luheberu ḽine ḽa amba “zwi vhe hone,” nahone vhunzhi ha vhagudi vha ri ḽi amba uri “U Ita Uri Zwi Vhe Hone.” Zwo tea uri Yehova a ṱaluswe nga yeneyo nḓila ngauri ndi Musiki na Muḓadzisi wa mafulufhedziso awe. (Yesaya 55:10, 11) Bivhili i ri thusa u ḓivha Yehova, zwihuluhulu pfaneleo yawe khulwane ine ya vha lufuno.—Ekisodo 34:5-7; Luka 6:35; 1 Yohane 4:8.

 Dzina Yehova ndi ṱhalutshedzelo ya Luisimane ya dzina ḽa Luheberu ḽine ḽa vha Mudzimu​—maḽeḓere maṋa יהוה (YHWH), a ḓivhiwaho sa Tetragrammaton. Kubulele kwa vhukuma kwa dzina ḽa Mudzimu nga Luheberu lwa kale a ku ḓivhei. Naho zwo ralo, ndi kale dzina “Yehova” ḽi tshi shumiswa nga Luisimane, ḽo thoma u shumiswa kha ṱhalutshedzelo ya Bivhili ya William Tyndale nga 1530. a

Ndi ngani kubulele kwa dzina ḽa Mudzimu nga Luheberu lwa kale ku sa ḓivhei?

 Luheberu lwa kale lwo vha lu tshi shumisa themba fhedzi, hu si pfalandoṱhe. Muvhali wa Muheberu o vha a tshi kona u ḓidzhenisela pfalandoṱhe dzo teaho. Naho zwo ralo, musi Maṅwalo a Luheberu (“Thestamennde ya Kale”) a tshi fhela u ṅwalwa, vhaṅwe Vhayuda vho amba uri zwo khakhea u bula dzina ḽa Mudzimu ngauri vho vha vha tshi tenda zwi siho. Musi vha tshi vhala luṅwalo lune lwa vha na dzina ḽa Mudzimu, vhudzuloni haḽo vho vha vha tshi shumisa “Murena” kana “Mudzimu.” Musi miṅwaha i tshi ṱanḓulukana i tshi ya, vhathu vhanzhi vho vha vha tshi vho tenda uri zwo khakhea u bula dzina ḽa Mudzimu, zwenezwo zwa ita uri kubulele kwaḽo ku si tsha ḓivhiwa. b

 Vhaṅwe vho vha vha tshi ri dzina ḽa Mudzimu ḽi bulwa nga uri “Yahweh,” ngeno vhaṅwe vha tshi ḽi bula nga nḓila yo fhambanaho. Mupombo wa Lwanzhe lwo Faho u re na zwipiḓa zwa bugu ya Levitiko nga Lugerika i ṱalutshedzela ḽeneḽo dzina nga uri Iao. Vhaṅwali vha Vhagerika vha u thoma vha amba uri kubulele kwa ḽeneḽo dzina ndi Iae, I·a·beʹ na I·a·ou·eʹ, fhedzi a zwi na vhuṱanzi uri ndi kwone kubulele kwa ḽeneḽo dzina nga Luheberu lwa kale. c

Mazwifhi nga ha dzina ḽa Mudzimu ḽi re Bivhilini

 Mazwifhi: Ṱhalutshedzelo dza Bivhili dzine dza vha na dzina “Yehova” dzo tou ḽi dzhenisa.

 Ngoho: Dzina ḽa Mudzimu nga Luheberu nga Tetragrammaton ḽi bvelela Bivhilini lwa 7 000. d Vhunzhi ha ṱhalutshedzelo dza Bivhili dzi bvisa dzina ḽa Mudzimu dzi si na tshiitisi tshi pfalaho nahone vhudzuloni haḽo dza shumisa dzina zwaḽo ḽi ngaho “Murena.”

 Mazwifhi: A zwi ṱoḓei uri Mudzimu Ramaanḓaoṱhe a vhe na dzina ḽo khetheaho.

 Ngoho: Mudzimu o hevhedza vhaṅwali vha Bivhili uri vha shumise dzina ḽawe lunzhi-lunzhi nahone u vhudza na vhane vha mu gwadamela uri vha ḽi shumise. (Yesaya 42:8; Yoele 2:32; Maleaxi 3:16; Vharoma 10:13) Ngoho ndi ya uri Mudzimu o vhona mulandu vhaporofita vha mazwifhi vhe vha lingedza u ita uri vhathu vha hangwe dzina ḽawe.​—Yeremia 23:27.

 Mazwifhi: Dzina ḽa Mudzimu ḽi fanela u bviswa Bivhilini u itela u tevhela sialala ḽa Tshiyuda.

 Ngoho: Ndi ngoho uri vhaṅwe vhaṅwali vha Vhayuda vho hana u bula dzina ḽa Mudzimu. Naho zwo ralo, a vho ngo ḽi bvisa kha ṱhalutshedzelo dzavho dza Bivhili. Ngoho ndi ya uri Mudzimu ha ṱoḓi ri tshi tevhela masialala ane a sa tevhedze milayo yawe.​—Mateo 15:1-3.

 Mazwifhi: Dzina ḽa Mudzimu a ḽo ngo fanela u dzheniswa Bivhilini ngauri kubulele kwaḽo nga Luheberu a ku ḓivhei.

 Ngoho: Enea mahumbulele a ṋea muhumbulo wa uri Mudzimu u lavhelela uri vhathu vhane vha amba nyambo dzo fhamba-fhambanaho vha bule dzina ḽawe nga nḓila i fanaho. Naho zwo ralo, Bivhili i sumbedza uri vhashumeli vha Mudzimu vha tshifhingani tsho fhiraho vhe vha vha vha tshi amba nyambo dzo fhamba-fhambanaho vho vha vhe na mabulele a sa fani a madzina.

 Sa tsumbo, ṱhogomelani muhaṱuli wa Muisiraele Yoshua. Vhakriste vha ḓanani ḽa u thoma ḽa miṅwaha vhe vha vha vha tshi amba Luheberu vha nga vha vho vha vha tshi bula dzina ḽawe nga uri Yehoh·shuʹaʽ, ngeno vhane vha amba Lugerika vha tshi ri I·e·sousʹ. Bivhili i shumisa ṱhalutshedzelo ya Lugerika ya dzina ḽa Yoshua ḽa Luheberu, zwine zwa sumbedza uri Vhakriste vho vha vha tshi vhidza madzina a vhathu u ya nga nḓila yo ḓoweleaho nga luambo lwavho.​—Mishumo 7:45; Vhaheberu 4:8.

 Hu nga shumiswa maitele a fanaho musi hu tshi khou ṱalutshedzelwa dzina ḽa Mudzimu. Zwine zwa vha zwa ndeme ndi zwa uri dzina ḽa Mudzimu ḽi vhe hone Bivhilini u fhirisa kubulele kwaḽo.

a Tyndale o shumisa dzina “Iehouah” kha ṱhalutshedzelo yawe ya bugu ṱhanu dza u thoma dza Bivhili. Nga u ya ha tshifhinga, Luisimane lwo shanduka nahone zwa ita uri nḓila ine dzina ḽa Mudzimu ḽa ṅwalwa ngayo ḽi khwinifhadzwe. Sa tsumbo, nga 1612, Henry Ainsworth o shumisa dzina “Iehovah” kha ṱhalutshedzelo yawe ya bugu ya Dzipsalme. Musi a tshi vusulusa yeneyo ṱhalutshedzelo nga 1639 o shumisa dzina “Jehovah.” Nga hu fanaho, vhaṱalutshedzeli vha Bivhili ya American Standard Version ye ya gandiswa nga 1901 vho shumisa dzina “Jehovah,” hoṱhe he dzina ḽa Mudzimu ḽa bvelela kha Luheberu.

b New Catholic Encyclopedia, Second Edition, Volumu 14, masiaṱari 883-​884, i ri: “Nga murahu ha Vhuthubwa, dzina Yahweh ḽo thoma u vha na ndeme nahone ḽo mbo dzhielwa vhudzulo nga dzina ADONAI kana ELOHIM.”

c U itela u wana mafhungo o engedzeaho, sedzani appendix A4, “The Divine Name in the Hebrew Scriptures,” kha New World Translation of the Holy Scriptures.

d Sedzani Theological Lexicon of the Old Testament, Volumu 2, masiaṱari 523-​524.