Pfukelani kha mafhungo

Pfukelani kha zwi re ngomu

Mafhungo O Engedzeaho

Mafhungo O Engedzeaho
  1.  U Ḓivha Uri Babele Ḽihulu Ndi Mini

  2.  Messia U Ḓo Vha Hone Lini?

  3.  Ngalafho Dzine Dza Katela U Shumiswa Ha Malofha

  4.  U Fhandekana Mbinganoni

  5.  Holodei Na Zwiṅwe Zwithu Zwine Zwa Pembelelwa

  6.  Malwadze Ane A Fhirela

  7.  Zwa Mabindu Na Mafhungo A Zwa Mulayo

 1. U Ḓivha Uri Babele Ḽihulu Ndi Mini

Ri zwi ḓivha hani uri “Babele Ḽihulu” ḽi imela vhurereli ha mazwifhi? (Nzumbululo 17:5) Ṱhogomelani zwithu zwi tevhelaho:

  • Ḽi khou langa shango ḽoṱhe. Hu ambiwa uri Babele ḽihulu ḽo dzula kha “gogo [na] dzitshaka.” Ḽi “vhusa mahosi a ḽifhasi.”​—Nzumbululo 17:​15, 18.

  • Babele ḽihulu a si muvhuso wa politiki kana zwa mabindu. “Mahosi a ḽifhasi” na vha “rengisaho” a vha nga fheliswi naḽo.​—Nzumbululo 18:​9, 15.

  • Ḽi tshinya dzina ḽa Mudzimu. Ḽi vhidzwa mufumakadzi ane a rengisa muvhili ngauri ḽi shumisana na mivhuso uri ḽi kone u wana tshelede na zwiṅwe zwithu. (Nzumbululo 17:​1, 2) Ḽi xedza vhathu vha tshaka dzoṱhe. Ḽi vhonwa mulandu nga nṱhani ha vhathu vhanzhi vhe vha vhulawa.​—Nzumbululo 18:​23, 24.

Humelani kha ngudo 13 mbuno 6

 2. Messia U Ḓo Vha Hone Lini?

Bivhili yo dzula yo amba uri hu ḓo thoma ha fhela vhege dza 69 u swikela Messia a tshi ḓa.​—Vhalani Daniele 9:25.

  • Vhege dza 69 dzo thoma lini? Dzo thoma nga ṅwaha wa 455 B.C.E. Nga tshenetsho tshifhinga, Muvhusi Nehemia o swika muḓini wa Yerusalema a u ‘fhaṱulula na u u vusulusa.’​—Daniele 9:​25; Nehemia 2:​1, 5-8.

  • Vhege dza 69 dzo dzhia tshifhinga tshingafhani? Kha vhuṅwe vhuporofita vhu re Bivhilini, ḓuvha ḽithihi ḽi imela ṅwaha. (Numeri 14:​34; Hesekiele 4:6) Nga zwenezwo, vhege nthihi i imela miṅwaha ya 7. Kha hovhu vhuporofita, vhege dza 69 dzi lingana na miṅwaha ya 483 (vhege dza 69 dzi tshi vhaliwa lwa 7).

  • Vhege dza 69 dzo guma lini? Musi hu tshi vhalelwa miṅwaha ya 483 u bva nga ṅwaha wa 455 B.C.E. zwi ri swikisa kha ṅwaha wa 29 C.E. a Wonoyo ṅwaha wa 29 C.E ndi ṅwaha we Yesu a lovhedzwa ngawo nahone a vha Messia!​—Luka 3:​1, 2, 21, 22.

Humelani kha ngudo 15 mbuno 5

 3. Ngalafho Dzine Dza Katela U Shumiswa Ha Malofha

Hu na dziṅwe ngalafho dzine khadzo ha shumiswa malofha a onoyo muthu ane a khou lwala. Dziṅwe dza dzenedzo ngalafho a dzo ngo tea uri Mukriste a dzi shumise. Sa tsumbo, vhaṅwe vhathu vha a ṋeela malofha avho uri a shumiswe kha vhaṅwe. Kana vha vhulunga malofha avho uri vha a shumise musi vha tshi itwa muaro nga murahu ha vhege dzi si gathi. Fhedzi Vhakriste vha nga si ite zwithu zwo raloho.​—Dotoronomio 15:23.

Fhedzi hu na dziṅwe ngalafho dzine dza ṱanganedzea. Dzenedzo ngalafho dzi katela ndingo dza malofha, hemodialysis, hemodilution kana u shumisa mutshini wa cell-salvage kana heart-lung bypass. b Mukriste muṅwe na muṅwe u tea u ḓikhethela uri u ṱoḓa malofha awe a tshi shumiswa hani kha ngalafho dzo raloho, musi a tshi ita ndingo dza mishonga ine ya tea u shumiswa kana a tshi alafhiwa. Dokotela muṅwe na muṅwe a nga shumisa dzenedzi ngalafho nga nḓila dzi sa fani. Nga zwenezwo, musi Mukriste a sa athu tenda u itwa muaro nga nḓila naho i ifhio, u itwa ndingo dza mishonga kana a tshi alafhiwa, u tea u thoma a ḓivha zwavhuḓi uri dokotela u ḓo shumisa hani malofha awe. Ṱhogomelani mbudziso dzi tevhelaho:

  • Hu pfi mini arali maṅwe a malofha anga a tshi ḓo bviswa nahone a si tsha tshimbila muvhilini wanga lwa tshifhinganyana? Naa ndi ḓo pfa u nga eneo malofha a kha ḓi vha tshipiḓa tsha muvhili wanga kana naa luvalo lwanga lu ḓo ṱoḓa uri a shululelwe “fhasi”?​—Dotoronomio 12:​23, 24.

  • Hu pfi mini arali musi ndi tshi khou lafhiwa malofha anga a bviswa, a shandulwa zwiṱuku nahone a dovha a vhuyedzedzwa muvhilini wanga? U ya nga zwe nda zwi guda Bivhilini, naa luvalo lwanga a lu nga ḓo ntendela kana naa ndi nga ṱanganedza yeneyo ngalafho?

Humelani kha ngudo 39 mbuno 3

 4. U Fhandekana Mbinganoni

Bivhili i amba uri munna na mufumakadzi a vho ngo fanela u fhandekana nahone i zwi bvisela khagala uri musi vhathu vho fhandekana, a vho ngo tea u vhingana na muṅwe muthu kana u vhingwa nga muṅwe muthu. (1 Vhakorinta 7:​10, 11) Fhedzi hu na vhuṅwe vhuimo vhune khaho vhaṅwe Vhakriste vha khetha u fhandekana.

  • Munna a sa ṱunḓeli muṱa wawe nga khole: Musi munna a tshi hana u ṱunḓela vha muṱani wawe lune vha si tsha wana zwithu zwa ndeme zwine vha zwi ṱoḓa vhutshiloni.​—1 Timotheo 5:8.

  • U tambudzwa lwo kalulaho nga u rwiwa: U tambudza mufarisi wa mbingano nga u mu rwa lune zwa vhea mutakalo wawe na vhutshilo hawe khomboni.​—Vhagalata 5:​19-21.

  • U vhea khomboni vhushaka ha muṅwe muthu na Yehova: Musi mufarisi wa mbingano a tshi thivhela mufarisi wawe uri a si kone u shumela Yehova.​—Mishumo 5:29.

Humelani kha ngudo 42 mbuno 3

 5. Holodei Na Zwiṅwe Zwithu Zwine Zwa Pembelelwa

Vhakriste a vha pembeleli holodei dzine dza sinyusa Yehova. Fhedzi Mukriste muṅwe na muṅwe u tea u shumisa luvalo lwawe lwo gudiswaho nga Bivhili u khetha zwine a ḓo zwi ita kha vhuṅwe vhuimo musi vhaṅwe vha tshi khou pembelela dziholodei. Ṱhogomelani tsumbo dzi si gathi.

  • Muṅwe muthu u ni vhudza uri ni ḓiphiṋe nga holodei. Ni nga ri: “Ndo livhuwa.” Arali onoyo muthu a tshi ṱoḓa u ḓivha zwo engedzeaho, ni nga mu ṱalutshedza uri ndi ngani ni sa pembeleli holodei.

  • Mufarisi waṋu wa mbingano ane a si vhe muṅwe wa Ṱhanzi dza Yehova u ni ramba uri ni ṱuwe nae u ḽa zwiḽiwa na mashaka awe nga holodei. Arali luvalo lwaṋu lu tshi ni tendela uri ni ye, ni nga dzula no ṱalutshedza mufarisi waṋu ni sa athu ya uri arali ha itwa zwithu zwine zwa tshimbidzana na vhuhedeni, a ni nga ḓo shela mulenzhe kha zwenezwo zwithu.

  • Mutholi waṋu u ni ṋea bonasi nga tshifhinga tsha dziholodei. Naa ni tea u hana yeneyo bonasi? Hai. Naa mutholi waṋu u dzhia yeneyo bonasi i tshi tshimbidzana na u pembelela holodei kana naa u i dzhia sa nḓila ya u sumbedza uri u a livhuwa mushumo wavhuḓi une na u ita?

  • Muṅwe muthu u ni ṋea tshifhiwa nga tshifhinga tsha dziholodei. Muthu ane a khou ni ṋea tshifhiwa a nga ri: “Ndi a zwi ḓivha uri a ni pembeleli holodei, fhedzi ndi khou ṱoḓa u ni ṋea hetshi tshifhiwa.” Khamusi onoyo muthu u khou tou sumbedza vho u vha na vhuthu. Kha ḽiṅwe sia, naa hu na zwine zwa ita uri ni humbule uri onoyo muthu u khou lingedza u linga lutendo lwaṋu kana u ṱoḓa u ita uri ni shele mulenzhe kha u pembelela holodei? Musi no no humbulisisa nga ha zwenezwi, zwi bva kha inwi uri naa ni ḓo khetha u ṱanganedza tshenetshi tshifhiwa kana hai. Kha phetho dzoṱhe dzine ra dzi dzhia, ri ṱoḓa u vha na luvalo lwavhuḓi na u fhulufhedzea kha Yehova.​—Mishumo 23:1.

Humelani kha ngudo 44 mbuno 1

 6. Malwadze Ane A Fhirela

Nga nṱhani ha uri ri funa vhathu, ri ita vhungoho ha uri ri si vha fhirisele malwadze ane a fhirela. Nga zwenezwo, arali ri tshi zwi ḓivha uri ri na vhulwadze vhune ha fhirela kana ri tshi humbula u nga ri nga vha ri naho, ri ḓo ita zwoṱhe zwine ra nga kona uri ri si shate vhaṅwe honoho vhulwadze. Ri ita zwenezwo ngauri Bivhili i ri vhudza uri: “U tea u funa muhura wau vhunga u tshi ḓifuna.”​—Vharoma 13:​8-10.

Muthu ane a khou lwala vhulwadze vhu fhirelaho a nga sumbedza hani uri u funa vhaṅwe vhunga a tshi ḓifuna? Muthu ane a khou lwala vhulwadze vhu fhirelaho, ho ngo tea u lingedza u sumbedza vhaṅwe uri u a vha funa nga u vha kuvhatedza kana u vha khisa. Ho ngo tea u khukhulisea musi vhaṅwe vha sa mu rambi miḓini yavho nga nṱhani ha uri vha ṱoḓa u tsireledza miṱa yavho kha vhulwadze. Musi onoyo muthu a sa athu lovhedzwa, u fanela u vhudza mudzudzanyi wa tshigwada tsha vhahulwane vha tshivhidzo nga ha vhulwadze hawe uri a kone u lovhedzwa nga nḓila ine na vhaṅwe vhane vha khou lovhedzwa vha ḓo sala vho tsireledzea. Muthu ane a nga vha e na vhulwadze vhu fhirelaho, u fanela u ita ndingo dza malofha a sa athu thoma u funana kana u pfana na muṅwe muthu. Musi ni tshi ita zwenezwi, ni vha ni tshi khou sumbedza uri ni na ndavha na vhaṅwe samusi Bivhili i tshi amba uri “ni songo lavhelesa zwaṋu fhedzi, ni lavhelese na zwa vhaṅwe.”​—Vhafilipi 2:4.

Humelani kha ngudo 56 mbuno 2

 7. Zwa Mabindu Na Mafhungo A Zwa Mulayo

Musi ri tshi ita thendelano na muṅwe muthu kha mafhungo a tshelede kana zwa mabindu, ri fanela u zwi ṅwala fhasi naho muthu ane ra khou ita nae thendelano e Mukriste nga riṋe. Zwenezwo zwi ḓo ita uri ri iledze thaidzo nnzhi. (Yeremia 32:​9-12) Naho zwo ralo, hu nga kha ḓi vha na thaidzo ṱhukhu vhukati ha Vhakriste nga ha mafhungo a tshelede kana maṅwe mafhungo. Fhedzi vha fanela u tandulula yeneyo thaidzo nga u ṱavhanya, nga mulalo nahone zwi vhe vhukati havho fhedzi.

Zwino ri fanela u tandulula hani thaidzo khulwane dzi ngaho musi ho vha na vhufhura kana ho tshinywa muṅwe dzina? (Vhalani Mateo 18:​15-17.) Yesu o ri vhudza zwithu zwiraru zwine ra tea u zwi ita:

  1. Lingedzani u tandulula thaidzo ni vhavhili. ​—Vhalani vese 15.

  2. Arali zwenezwo zwa sa shuma, humbelani muthu muthihi kana vhavhili vho vhibvaho vha tshivhidzoni vhane na nga ṱuwa navho musi ni tshi vhuyelela u lugisa mafhungo.​—Vhalani vese 16.

  3. Arali thaidzo i sa khou tandululea, ni nga vhudza vhahulwane vha tshivhidzo.​—Vhalani vese 17.

Kha vhuimo vhunzhi, a ro ngo fanela u isa vhatendi nga riṋe khothe ngauri zwenezwo zwi nga ita uri vhathu vha humbule zwithu zwi si zwavhuḓi nga ha Yehova na tshivhidzo. (1 Vhakorinta 6:​1-8) Fhedzi hu na dziṅwe thaidzo dzine dza tea u tandululwa nga khothe. Thaidzo dzi ngaho: u ṱalana nga lwa mulayo, u wana ndugelo ya u ṱhogomela vhana, u wana tshelede ine ya ṋewa mufarisi o ṱaliwaho nga lwa mulayo, tshelede dza ndindakhombo, u kundelwa u badela tshikolodo kana u khwaṱhisedza uri maṅwalwa a ndaka a mulayoni. Mukriste ane a ṱoḓa uri khothe i mu thuse u tandulula thaidzo u vha a sa khou pfuka nyeletshedzo i re Bivhilini, tenda a zwi ita zwavhuḓi a sa vusi dzikhakhathi.

Arali hu vhukhakhi vhuhulwanesa vhu ngaho u tzhipa muthu, u tambudzwa ha ṅwana, u rwiwa, u tswa tshithu kana u vhulaya, Mukriste u vha a sa khou pfuka nyeletshedzo i re Bivhilini arali a vhiga eneo mafhungo kha vhavhusi.

Humelani kha ngudo 56 mbuno 3

a U bva nga 455 B.C.E. u swika nga 1 B.C.E. ndi miṅwaha ya 454. U bva nga 1 B.C.E. u swika nga 1 C.E. ndi ṅwaha muthihi (a hu na ṅwaha une wa vhidzwa zero). U bva nga 1 C.E. u swika nga 29 C.E. ndi miṅwaha ya 28. Zwoṱhe zwo ṱangana zwi ri ṋea miṅwaha ya 483.

b U itela u wana mafhungo o engedzeaho nga ha u shumiswa ha malofha nga dzenedzi nḓila, vhalani Tshiingamo tsha ḽa 15 October 2000, fhasi ha tshiṱoho tshine tsha ri “Mbudziso Dzi Bvaho Ha Vhavhali.”