1. Elitokeko lipi li kasi pokati Kakristão vo kocita catete Lolombangi Via Yehova koloneke vilo?

 OVIO via enda oku lekisa ombili poku eca uvangi. Ovio via siatele oku vetiyiwa vutima oku tava ekuatiso kuenda olonumbi viespiritu sandu. Eci ovio via lambalaliwile ka via liwekelepo oku kunda. Via sumũlũisiwilevo la Yehova. Ocili okuti, cosi eci ca li pita Lakristão vatete kuenda ca siatavo oku pita Lolombangi Via Yehova koloneke vilo.

2, 3. Ocina cipi cilikasi velivulu Liovilinga?

² Ocili okuti, ovolandu a sangiwa velivulu Liovilinga, a ku vetiya kuenda a pamisa ekolelo liove! Elivulu Liovilinga lilikasi, momo ulandu walio owo lika u lombolola catiamẽla kovina Akristão vo kocita catete va linga noke lia Yesu oku enda kilu.

³ Elivulu Liovilinga li tukula 95 komanu, 32 kolofeka, 54 kalupale kuenda 9 kovifuka. Ulandu umue u komõhisa watiamẽla komanu ndeci, omanu vaño, vakuetavo haivo vakuepela, vakuapulitika haivo vakuepela kuenda vakuakulambalala haivo olongangala. Pole, ca velapo ceci okuti ulandu umue watiamẽla ku vamanjetu vo kocita catete okuti, ndaño va liyaka lovitangi vialua komuenyo, va enda oku lekisa ombili koku kunda olondaka viwa.

4. Momo lie tu liyevitile okuti tu kuete ukamba wa pama lomanu ndeci, upotolo Paulu, Tavita kuenda olombangi vikuavo vakuekolelo vo kosimbu?

⁴ Ci panda 2.000 kanyamo, a tu tepa kovopange ovapostolo vakuambili ndeci, Petulu la Paulu, lolombangi vakuekolelo ndeci ndotolo Luka o soliwe, Barnaba ukuacali, Stefano ukuotõi, Tavita ukuahenda, Ludia ukuakuyekisa kuenda olombangi vikuavo vakuekolelo. Ndaño ndoco, tu liyevite okuti tu kuete ukamba wa pama lavo. Momo lie? Momo tu kuetevo ocikundi cimuamue coku linga olondonge. (Mat. 28:19, 20) Tu sumũlũisiwa calua poku linga onepa kupange waco!

5. Kovitumãlo vipi olondonge viatete via Yesu via fetikila oku tẽlisa ocikundi coku kunda?

⁵ Sokolola kocikundi Yesu a eca kolondonge viaye. Eye wa vi sapuila hati: “Eci espiritu sandu liya kokuene vu ka tambula unene, vu  ka linga olombangi viange vo Yerusalãi, vo Yudea yosi kuenda vo Samaria toke kasulilo o kilu lieve.” (Ovil. 1:8) Catete, espiritu sandu lia eca unene kolondonge oco vi linge olombangi “vo Yerusalãi.” (Ovil. 1:1–8:3) Noke, loku songuiwa lespiritu, ovo va eca uvangi “vo Yudea yosi kuenda vo Samaria.” (Ovil. 8:4–13:3) Kuenje ovo va fetika oku ambata olondaka viwa “toke kasulilo o kilu lieve.” —Ovil. 13:4–28:31.

6, 7. Poku linga upange wetu woku kunda, ovina vipi tu kuete okuti vamanjetu vo kocita catete ka va vi kuatele?

⁶ Vamanjetu vo kocita catete, ka va kuatele alivulu osi Ovisonehua vi kola oco va talavaye lao kupange woku eca uvangi. Toke kunyamo 41 K.K., ka va kuatele Evanjeliu lia Mateo. Kua kala lika ovikanda vimue via Paulu vina via sonehiwa osimbu elivulu Liovilinga ka lia malusuiwile kunyamo 61 K.K. Omo liaco, lomue pokati Kakristão vatete, wa kuatele Embimbiliya limue. Ka va kuatelevo alivulu akuavo oco va a sie komanu vana va lekisa onjongole. Ocili okuti Akristão va Yudea va enda oku yeva oku tangiwa Kuovisonehua vio Heveru vosunangonga osimbu ka va lingile olondonge via Yesu. (2 Va Kor. 3:14-16) Pole, ovo va sukilile oku kala olondonge viwa Viembimbiliya, momo pamue ovo va enda oku vi patekela loku vi tukula.

⁷ Koloneke vilo, valua pokati ketu tu kuete Embimbiliya limue kuenda alivulu alua a kunamẽla Kembimbiliya. Tu kasi oku linga olondonge poku kunda olondaka viwa kueci ci pitahãla 240 kolofeka kuenda kalimi alua.

8, 9. (a) Espiritu sandu lia kuatisa olondonge via Yesu oku linga nye? (b) Nye ukuenje wa kolelua a kasi oku linga lekuatiso liespiritu sandu lia Suku?

⁸ Eci Yesu a handeleka olondonge viaye oku kala olombangi, wa vi sapuila hati: “Eci espiritu sandu liya kokuene vu ka tambula unene.” Loku songuiwa lespiritu sandu ale ongusu ya pama ya Suku, olondonge via Yesu kesulilo via ponduile oku kala olombangi koluali luosi. Pocakati cespiritu sandu, Petulu la Paulu, va linga ocikomo coku sakula, va tundisa olondele kuenda va pindula omanu! Omo liaco, unene wa eciwa lespiritu sandu wa tẽlisa ocimãho cimue ca velapo, coku kuatisa ovapostolo oku loñoloha kuenda olondonge vikuavo oku pitiya ukũlĩhĩso wa suapo u lomboloka omuenyo ko pui. —Yoa. 17:3.

⁹ Keteke lio Pendekoste yunyamo 33 K.K., olondonge via Yesu via vangula “alimi aiñi aiñi, ndeci espiritu lia va ecelela oku vangula.” Lonjila eyi, ovo va eca uvangi watiamẽla “kovilinga vi komõhisa via  Suku.” (Ovil. 2:1-4, 11) Koloneke vilo, ka tu vangula locikomo alimi a litepa. Lekuatiso liespiritu sandu, ukuenje wa kolelua wa siata oku panga alivulu a kunamẽla Kembimbiliya valimi alua. Valivulu aco, mua kongela olohuluwa violorevista ndeci, Utala Wondavululi, Omasuli!, okuti via siata oku sandekiwa olosãi viosi vonumbi yetu jw.org, muna mu sangiwavo alivulu, olovideo via kunamẽla Vembimbiliya kueci ci pitahãla 1.000 kalimi. Cosi eci ci tu kuatisa oku kunda ‘ovilinga vi komõhisa via Suku’ komanu vo kolofeka viosi, kovikoti viosi kuenda kalimi osi.—Esit. 7:9.

10. Tunde kunyamo 1989 nye ci kasi oku lingiwa catiamẽla koku pongolola Embimbiliya?

¹⁰ Tunde kunyamo 1989, ukuenje wa kolelua wa siata oku lisakalaisa calua oco ku sandekiwe Embimbiliya li Kola Epongoluilo Lioluali Luokaliye kalimi alua. Embimbiliya liaco, lia pongoluiwa ale kueci ci pitahãla 200 kalimi kuenda olohuluwa violokopia via pangiwa ale, kuenje vikuavo vi laika oku pangiwa. Suku pocakati cespiritu liaye, eye lika o pondola oku lingisa okuti alikolisilo aco, a kuata onima yiwa.

11. Nye ci kasi oku lingiwa catiamẽla kupange woku pongolola alivulu Olombangi Via Yehova?

¹¹ Upange woku pongolola u kasi oku lingiwa lolohulukãi Viakristão va lieca olumue kueci ci pitahãla 150 kovifuka kuenda kolofeka. Eci ka ci tu komõhisa, momo ka kuli ocisoko cikuavo palo posi ci kasi oku songuiwa lespiritu sandu, oco cece “uvangi wosi” koluali luosi catiamẽla ku Yehova Suku, ko Soma yaye Mesiya kuenda kuviali waye wa tumbikiwa kilu! —Ovil. 28:23.

12. Nye ca kuatisa Paulu Lakristão vakuavo oku linga upange woku eca uvangi?

¹² Eci Paulu a eca uvangi ku va Yudea kuenda ku Vakualofeka ko Antiokea yo Pisidia, “vakuotima wa sungulukila omuenyo ko pui, va tava.” (Ovil. 13:48) Luka o malusula elivulu Liovilinga loku popia okuti, Paulu wa ‘kunda Usoma wa Suku . . . lutõi walua okuti, lomue wo tateka.’ (Ovil. 28:31) Pi upostolo a kundila? Ko Roma, ombala yuviali woluali luosi. Ci kaile pocakati colohundo ale covina vikuavo, olondonge viatete via Yesu via linga upange wavo woku kunda lekuatiso kuenda oku songuiwa lespiritu sandu.

13. Momo lie tu sukilila oku likutilila eci tu liyaka lelambalalo?

¹³ Eci olondonge viatete via Yesu via liyaka lelambalalo, via pinga ku Yehova oco a vi ĩhe utõi. Onima yipi via kuata? Ovio via yukisua lespiritu sandu kuenda via pamisiwa oco vi vangule ondaka ya  Suku lutõi. (Ovil. 4:18-31) Etu tu likutililavo poku pinga olondunge kuenda ongusu oco tu amameko oku eca uvangi ndaño lelambalalo. (Tia. 1:2-8) Tuamamako oku kunda omo tu sumũlũisiwa la Suku loku kuatisiwa lespiritu sandu. Lacimue ci tateka upange woku eca uvangi ndaño muẽle elambalalo lialua. Nda tu kasi oku lambalaliwa, tu sukila oku pinga espiritu sandu, olondunge kuenda utõi oco tu kunde olondaka viwa. —Luka 11:13.

14, 15. (a) Onima yipi yeyilila ‘kelambalalo lia votuiwa ku Stefano’? (b) Kotembo yetu, omanu valua ko Siberia va lilongisa ndati ocili?

¹⁴ Stefano wa eca uvangi lutõi osimbu ka pondiwile lovanyãli vaye. (Ovil. 6:5; 7:54-60) ‘Kelambalalo lialua’ lia fetika kotembo yaco, olondonge viosi oku upamo ovapostolo, va sanduiwa vo Yudea yosi kuenda vo Samaria. Pole, ka ca tatekele upange woku eca uvangi. Filipu wa enda ko Samaria oku ka “kundila eci catiamẽla ku Kristu” kuenje wa kuata onima yiwa. (Ovil. 8:1-8, 14, 15, 25) Handi vali, va tu lomboluila okuti: “Vana va sandokaile omo lielambalalo lia votuiwa ku Stefano va enda toke ko Foinike, ko Kupro kuenda ko Antiokea pole, va kundila lika ondaka ku va Yudea. Pokati kavo pa kala alume vamue va tundile ko Kupro, ko Kurene, yu veya ko Antiokea kuenje va fetika oku sapela lomanu va vangula o Helasi, loku kunda olondaka viwa via Ñala Yesu.” (Ovil. 11:19, 20) Kotembo yaco, elambalalo lia kuatisa oku sandula esapulo Liusoma.

¹⁵ Koloneke vilo, cimuamue haico ca pita lofeka yina ya kala o União Suvietika. Ca piãla enene kunyamo 1950 Olombangi vialua Via Yehova, via kapiwa vokayike loku ambatiwa ko Siberia kuenda via sanduiwa kolonepa vialua. Omo liaco, olondaka viwa via kundiwa kolonepa vialua viofeka yaco ya tanda. Olombangi Via Yehova, nda ka via tẽlele oku kuata olombongo vi sukiliwa oco va linge ungende u soka 10.000 kolokilometulu, oco vi kunde olondaka viwa! Pole, ombiali ya va tuma vofeka yaco. Manji umue ulume wa popia hati: “Vokuenda kuotembo, olombiali via ecelela okuti olohuluwa vialua viomanu vakuotima wa sunguluka vo Siberia, va lilongisa ocili.”

16, 17. Elivulu Liovilinga li tu ĩha ovovangi api atiamẽla kasumũlũho a Yehova wupange woku eca uvangi?

¹⁶ Ocili okuti, Akristão vatete va sumũlũisiwile calua la Yehova. Paulu la vakuavo, va kũla kuenda va tapela, “pole, Suku wa kulisa.” (1 Va Kor. 3:5, 6) Ovolandu elivulu Liovilinga, a eca uvangi woku kula kuaco omo liasumũlũho a Yehova atiamẽla kupange woku eca uvangi. Ndeci, “ondaka ya Suku yamamako oku lisandula kuenda etendelo  liolondonge vo Yerusalãi lia livokiya calua.” (Ovil. 6:7) Omo okuti Akristão va kala oku kundila kovitumãlo vialua, “ekongelo lio ko Yudea yosi, lo ko Galilea, lo ko Samaria, lia kala lombembua kuenda lia pamisiwa; kuenje osimbu olio lia endela vonjila yoku sumbila Yehova, loku lembelekiwa lespiritu sandu, olio liamamako oku livokiya.”—Ovil. 9:31.

¹⁷ Vo Antiokea yo Suria ci kaile va Yudea, ale omanu va vanguile o Helasi, va yeva ocili pocakati Colombangi vakuotõi. Ulandu u lekisa ndoco: “Eka lia Yehova lia kala lavo kuenda owiñi walua wa tava kuenje wa kuama Ñala.” (Ovil. 11:21) Kulandu Wovilinga watiamẽla koku livokiya kuolondaka viwa volupale luaco, tu tangako ndoco: “Ondaka ya Yehova yamamako oku kula kuenje omanu valua va tava.” (Ovil. 12:24) Eci upange woku kundila Vakualofeka wa kala oku lingiwa lombili yalua la Paulu kumue la vakuavo, “lunene walua ondaka ya Yehova yamamako oku kula kuenda oku yula.”—Ovil. 19:20.

18, 19. (a) Tua kũlĩha ndati okuti “eka lia Yehova” li kasi letu? (b) Tukula ulandu umue u lekisa okuti Yehova ka yanduluka afendeli vaye.

¹⁸ Ocili okuti, “eka lia Yehova” li kasivo letu koloneke vilo. Eli olio esunga lieci omanu valua va kasilili oku tavela ocili loku litumbika ku Suku pocakati cepapatiso. Handi vali, tu tẽla lika oku liyaka lelambalalo lekuatiso kumue lesumũlũho lia Suku, loku kuata onima yiwa poku tẽlisa upange wetu woku kunda ndeci ca pita la Paulu kuenda Akristão vakuavo vo kocita catete. (Ovil. 14:19-21) Yehova Suku otembo yosi o tu ĩha ekuatiso tu sukila. Ocili okuti, “ovoko Aye ka a pui” a tu kuatisa koloseteko vietu viosi. (Esin. 33:27) Olonjanja viosi tu ivaluki okuti, omo lionduko yaye yinene, Yehova lalimue eteke a yanduluka afendeli vaye. —1 Sam. 12:22; Osa. 94:14.

¹⁹ Ndocindekaise, tu kũlĩhĩsi ulandu wepata lia manji Harald Abt. Omo okuti eye wa lipilikile oku eca uvangi, Olonazista vio tuma kocila coku kangisila omanu ko Sachsenhausen vokuenda Kuyaki Wavali wa Pita Voluali. Kosãi ya Kupemba yunyamo 1942, asualali vo Gestapo va enda konjo yukãi waye Elsa kuenda vambata okamõla kavo kukãi. Manji Elsa wa kapiwa vokayike kuenda wa tumiwile kovila vialua vioku kangisiwila. Manji Elsa wa popia hati: “Anyamo nda pita kovila vio Alemanya, a ndi longisa ulandu umue u kuete esilivilo lialua. Ulandu waco wowu wokuti, espiritu lia Yehova li tu pamisa calua poku liyaka loloseteko via kãla! Osimbu sia kapiwile vokayike, nda tangele ukanda umue wa manji umue ukãi wa popele okuti, poku liyaka loloseteko via kãla, espiritu lia Yehova li tu ĩha utima wa tula. Nda simĩle okuti wa kala ño oku sewula. Pole, eci ame muẽle  nda pita voloseteko viaco, nda limbuka okuti wa popele ocili. Eci oco muẽle ca pita. Ka ca lelukile oku ci sokolola nda omunu handi ka pitile locitangi caco. Pole, eci ca pita muẽle lame.”

20. Nye Paulu a linga osimbu a kala vokayike ko konjo kuenda eci ci vetiya ndati vamue pokati ka vamanjetu?

²⁰ Elivulu Liovilinga, li malusula lulandu wa Paulu o lekisa ombili poku ‘kunda Usoma wa Suku.’ (Ovil. 28:31) Omo okuti wa kala vokayike ko konjo, ka kuatele elianjo lioku kundila konjo lanjo ko Roma. Ndaño ndoco, wamamako oku eca uvangi ku vosi veyaya oku u nyula. Koloneke vilo, vamue pokati ka vamanjetu, ka va pondola oku tunda konjo omo liovitangi viavo viuhayele; pamue va vela, ale va kasi kolonjo vioku tatela vana va kuka. Ndaño ndoco, ocisola va kuetele Suku kuenda onjongole yavo yoku eca uvangi, ya pama calua okuti kosimbu ci sule. Tu sukila oku va kongela volohutililo vietu loku pinga ku isietu wo kilu oco a va ecelele oku sapela la vana va yongola oku lilongisa catiamẽla kokuaye kuenda kocipango caye ci komõhisa.

21. Momo lie tu sukilila oku kunda lonjanga?

²¹ Valua pokati ketu, tu pondola oku panga onepa kupange woku kundila konjo lanjo kuenda kolonjila vikuavo vioku linga olondonge. Omo liaco, omunu lomunu pokati ketu, a likolisileko oku tẽlisa ocikele caye coku kala ukundi Wusoma, poku eca uvangi “toke kasulilo o kilu lieve.” Upange waco u sukila oku lingiwa lonjanga yalua momo “ondimbukiso” yoku tukuluka kua Kristu, yi lekisa okuti tu kasi koloneke via sulako. (Mat. 24:3-14) Omo liaco, tu sukila oku talavaya ciwa lotembo yetu. Cilo muẽle, tu kuete ‘upange walua woku lingila Ñala.’ —1 Va Kor. 15:58.

22. Nye tu sukila oku nõlapo oku linga osimbu tu kevelela oku iya kueteke lia Yehova?

²² Osimbu tu kevelela “eteke linene hailio li komõhisa lia Yehova,” tu nõlipo oku eca uvangi lutõi kuenda lekolelo. (Yoe. 2:31) Momo handi tu ka sanga omanu valua va sokisiwa la va Berea vana “va tambula ondaka lonjongole yalua.” (Ovil. 17:10, 11) Tuamamiko oku eca uvangi toke eci tu ka yeva ondaka yimue yi ka popia hati: “Wa linga ciwa, wupika uwa haive wa koleliwa!” (Mat. 25:23) Koloneke vilo, nda tua lekisa ombili poku tẽlisa onepa yetu kupange woku linga olondonge kuenda oku amamako lekolelo ku Yehova, tu ka sanjuka calua vokuenda kuotembo yosi omo liocikele tua kuata poku panga onepa kupange woku “eca uvangi wosi watiamẽla Kusoma wa Suku.”