1 . E mafai pefea o aoga ki a tatou a te atamai ke fakaataata a mea kolā e se lavea ne tatou? (Ke onoono ki te ata i te kamataga.)

A TE atamai ke fakaataata ne tatou i ‵tou mafaufau a mea kolā e seki lavea ne tatou se meaalofa mai te Atua. E fai i ei ke fai ne tatou a aofaga ‵poto kae olioli ke maua a mea ‵lei. E mafai o lavea ne Ieova a mea ‵tupu i aso mai mua, kae e fakamatala mai faeloa ne ia i te Tusi Tapu a mea kolā ka ‵tupu i aso mai mua. Kāti e mafai o fakaataata ne tatou a mea kolā ka ‵tupu. A te ‵tonuga loa, a te ‵tou atamai ke tali‵tonu ki mea sē lavea e fesoasoani mai ke ati aka ei ne tatou te fakatuanaki.—2 Koli. 4:18.

2, 3.(a) Kaia e tāua ei a te fakavae mō mea kolā e fakaataata ne tatou i ‵tou mafaufau? (e) Ne a fesili ka suke‵suke tatou ki ei i te mataupu tenei?

² A te fakaataata ne tatou se mea telā e seki matea ne tatou e se fakavae faeloa ki mea ‵tonu. E pelā me se fakaakoakoga, kafai e fakaataata ne se tamaliki fafine foliki a ia e sopo i luga i se pepe, a te mea tenā se moemiti fua. Kae i te taimi ne fakamāumāu ei ne Hana a taimi e uke ke mafaufau ki mea e mafai ne ia o fai i te taimi ne avatu ei ne ia tena tamaliki tagata ko Samuelu ke tavini atu i te faleie tapu, a te mea tenā se mea tonu loa. Ne fakavae eiloa ki mea ko oti ne fakaiku aka ke fai ne ia, kae ne fesoasoani atu te mea tenei ke saga tonu atu a ia ki tena fakamoemoega. (1 Samu. 1:22) Kafai e fakaataata ne tatou a mea ne folafola mai ne te Atua, e mafau‵fau tatou me ka tupu eiloa te mea tenā.—2 Pe. 1:19-21.

³ E seai se fakalotolotolua, me i te tokoukega o tino fakamaoni i aso o te Tusi Tapu ne fakaataata ne latou a mea a te Atua kolā ne folafola mai. Ne a mea aoga e maua ne tino taki tokotasi mai te fakaataata ne latou a fakamanuiaga i aso mai mua? Kae e mafai pefea o aoga ki a tatou a te mafau‵fau e uiga ki mea ‵gali kolā ne ‵valo mai ne te Atua mō tino faka‵logo?

4. Se a te mea ne fakavae ki ei a mea kolā ne fakaataata ne Apelu i tena mafaufau e uiga ki aso mai mua?

⁴ E mata, ne “lavea” ne Apelu, te tagata fakamaoni muamua, se mea telā ne folafola mai ne Ieova? E se mafai o fai atu ne tatou me ne iloa ne Apelu a te auala ka fakataunu ei ne te Atua tena folafolaga i pati a te Atua ki te gata: “Ka fai ne au a koulua mo te fafine ke fai fili; a tau fanau mo tena fanau ka fai fili faeloa. Ka tuki pala ne te fanau a te fafine a tou ulu, kae ka u ne koe [tena] vae.” (Kene. 3:14, 15) E se gata i ei, ne mafaufau ‵loto a Apelu e uiga ki te folafolaga tenā kae ne iloa ne ia me ka isi se tino ka ‘ū tena vae’ ko te mea ke maua ne tino katoa te tulaga ‵lei katoatoa telā ne maua ne Atamu mo Eva a koi tuai o agasala lāua. Faitalia me se a te mea ne mafai o fakaataata i te mafaufau o Apelu e uiga ki aso mai mua, ne fakavae eiloa tena fakatuanaki ki te folafolaga a te Atua, tenā te pogai ne talia ei ne Ieova tena taulaga.—Faitau te Kenese 4:3-5; Epelu 11:4.

⁵ Ne ati aka ne te tagata fakamaoni ko Enoka te fakatuanaki, faitalia me ne fakafesagai atu a ia ki tino sē amio atua mo olotou pati matagā kolā ne fai atu ne latou e uiga ki te Atua. Ne fakaosofia a Enoka ke ‵valo atu ne ia me ka vau a Ieova “mo ana agelu tapu e se lausia; o fakaoko atu te fakasalaga ki tino katoa, kae fakamasino a tino sē amio atua katoa i olotou amioga sē ‵lei e pelā foki mo olotou faifaiga matagā kolā ne fai atu ne tino agasala ki a ia.” (Iuta 14, 15) E pelā me se tagata fakatuanaki, ne mafai o fakaataata ne Enoka se lalolagi telā ko saoloto mai tino sē amioatua.—Faitau te Epelu 11:5, 6.

6. Se a te mea ne mafai o mafaufau faeloa a Noa ki ei mai tua o te Lolo?

⁶ Ne sao eiloa a Noa i te Lolo ona ko tena fakatunaki. (Epe. 11:7) Mai tua o te Lolo, ne fakaosofia a ia ne te fakatuanaki ke ofo atu se taulaga manu. (Kene. 8:20) E pelā mo Apelu, ne mautinoa eiloa me ne maua ne ia te fakatuanaki me ka fakasaoloto fakamuli a tino mai te ‵nofo pologa ki te agasala mo te mate. I te vaitaimi masei mai tua o te Lolo telā ne ‵teke atu ei a Nimalota ki a Ieova, ne tumau eiloa a Noa i te fakatuanaki kae maua ne ia te fakamoemoega. (Kene. 10:8-12) E manino ‵lei, ne mafai eiloa o fakaataata ne ia i tena mafaufau e uiga ki tino kolā ka fakasaoloto mai i pulega ‵teke, te tulaga agasala, mo te mate. E mafai foki o “lavea” ne tatou a vaegā taimi gali penā—kae ko pili ‵ki mai loa!—Loma 6:23.

7. Se a te vaegā olaga i aso mai mua telā ne “lavea” ne Apelaamo, Isaako, mo Iakopo?

⁷ Ne mafai ne Apelaamo, Isaako, mo Iakopo o fakaataata ne latou a te olaga fiafia kae gali ona ko te mea ne tauto atu te Atua me e auala i olotou fanau, ka maua ne tino katoa i te lalolagi a fakamanuiaga. (Kene. 22:18; 26:4; 28:14) Ne gasolo aka loa o tokouke a fanau a tāgata konei kae ne mafai o ‵nofo i te Fenua o te Folafolaga telā ne tuku atu ne te Atua. (Kene. 15:5-7) Ko te fakatuanaki ne mafai eiloa o “lavea” ne tāgata kolā e ma‵taku ki te Atua olotou fanau e ‵nofo i te fenua tenā. Ona ko te pogai tenā, talu mai te taimi ne ‵galo atu ei te tulaga ‵lei katoatoa o tino, ne fakatalitonu atu ne Ieova ki ana tavini fakamaoni me e seki ‵galo katoatoa atu a fakamanuiaga kolā ne maua ne Atamu ki te se-gata-mai.

8. Se a te mea ne fesosoani atu ki a Apelaamo ke maua ne ia te fakatuanaki tu ‵kese?

⁸ E manino ‵lei me ne fai ne te atamai o Apelaamo ke fakaataata ne ia a folafolaga a te Atua ko te mea ke mafai o fai ne ia a galuega o te fakatuanaki. E fakaasi mai i te Tusi Tapu me e faitalia eiloa ne “seki lavea” ne Apelaamo mo tino tavini fakamaoni a “te fakataunuga o folafolaga konei” i olotou olaga, kae “ne lavea ‵mao eiloa ne latou kae fia‵fia ki ei.” (Faitau te Epelu 11:8-13.) Ne uke ‵ki a fakamaoniga ne maua ne Apelaamo ke fakaasi atu te mea tonu ne fakamoemoe a ia ki ei e pelā me ko lavea ne ia a mea kolā e seki lavea tonu ne ia!

9. Ne aoga pefea ki a Apelaamo a te fakatuanaki ki folafolaga a te Atua?

⁹ A te fakatuanaki o Apelaamo e uiga ki folafolaga a te Atua ne fakamalosi aka ei tena fakaikuga ke fai te loto o te Atua. Mai te gasuesue mo te fakatuanaki, ne tiakina ei ne ia te fa‵kai o Ulo kae ne seki manako ke nofo mau a ia i so se fa‵kai o Kanana. E pelā mo te fakai a Ulo, e iloa ne ia me e se tumau ona ko olotou malo sē amio atua. (Iosu. 24:2) I te ‵toega o te olaga kātoa o Apelaamo, “ne fakatalitali a ia ki se fa‵kai telā e isi ne ana fakavae ‵tonu, kae telā ne fakatoka kae fakatu eiloa ne te Atua.” (Epe. 11:10) Ne “lavea” eiloa ne Apelaamo a ia e ola i se koga tumau telā e pule ki ei a Ieova. Ne tali‵tonu a Apelu, Enoka, Noa, Apelaamo, mo nisi tino e pelā mo latou e uiga ki te toe‵tuga o tino ‵mate kae olioli ki te ola i te lalolagi mai lalo i te Malo o te Atua, te “fa‵kai telā e isi ne ana fakavae ‵tonu.” A te mafaufau ki vaegā fakamanuiaga penā ne fakamalosi atu ki te lotou fakatuanaki ki a Ieova.—Faitau te Epelu 11:15, 16.

10. Ne aoga pefea a te kilokiloga a Sala e uiga ki aso mai mua?

¹⁰ Mafaufau la ki te avaga a Apelaamo, ko Sala. I te taimi ko 90 ei ana tauasaga kae se fanafanau, ne fai ne tena kilokiloga ‵lei e uiga ki aso mai mua ke gasuesue a ia mo te fakatuanaki. A te ‵tonuga loa, ne lavea ne ia a te mauaga ne ana fanau a fakamanuiaga kolā ne folafola mai ne Ieova. (Epe. 11:11, 12) Kaia ne fakamoemoe ei a ia penā? Ne fai atu a Ieova ki te avaga a tou fafine: “Ka fakamanuia ne au a ia, kae ka fanau mai ne ia se tamaliki ma koulua. Ka fakamanuia ne au a ia, kae ka fai a ia mo mātua o malo e uke, kae ka isi foki ne tupu e ‵tupu mai i a ia.” (Kene. 17:16) I te taimi ne fanau ei a Sala i a Isaako, ne maua ne ia te pogai ‵lei ke fakaataata ne ia te fakataunuga o te ‵toega o folafolaga a te Atua ki a Apelaamo. Mā‵faga o meaalofa gali e maua foki ne tatou me e mafai o fakaataata ne tatou a mea kolā ne folafola mai ne te Atua kae e mautinoa me ka fakataunu eiloa!

KILO TONU ATU KI TE TAUI

11,  12. Ne ati aka pefea ne Mose a te alofa ki a Ieova?

¹¹ A Mose ko te suā tino telā ne fakatuanaki ki a Ieova, mai te atiakaga o te alofa lasi mō ia. I te taimi koi talavou ei a Mose kae nofo atu i te palesi o te tupu o Aikupito, ne mafai o faigofie ki a ia ke ati aka tena fiafai ki te tulaga pule mo koloa i konā. E ui ei, ne tauloto eiloa ne Mose mai i ana mātua ‵tonu a mea e uiga ki a Ieova mo Ana fuafuaga ke fakasaoloto a tino Epelu mai te ‵nofo pologa kae avatu latou ki te Fenua o te Folafolaga. (Kene. 13:14, 15; Eso. 2:5-10) Kafai ne mafaufau faeloa a Mose e uiga ki fakamanuiaga i aso mai mua mō tino o te Atua, se a tau faka‵tau me se a te mea ka gasolo aka i tena loto—ko te fia takutakua io me ko te alofa ki a Ieova?

¹² E fai mai te Tusi Tapu, penei: “Ona ko te fakatuanaki, ne ita ei a Mose ma fakaigoa a ia ki te tama tagata a te tama fafine a Falao i te taimi ko matua ei a ia, kae ne filifili aka ke fai fakamasei a ia fakatasi mo tino o te Atua i lō te kau atu ki fakafiafiaga o te agasala kolā e se tumau, me ne fakatāua malosi ne ia a logo‵maega o Keliso e pelā me ne koloa e tāua atu i lō koloa katoa o Aikupito; me ne kilo ‵tonu atu a ia ki te taui telā ka maua ne ia.”—Epe. 11:24-26.

13. Ne  a mea aoga ne maua ne Mose mai te mafaufau ‵loto e uiga ki folafolaga a te Atua?

¹³ Ona ko te mafaufau ‵mafa o Mose ki folafolaga a Ieova mō tino Isalaelu, ne gasolo aka loa o lasi tena fakatuanaki mo tena alofa ki te Atua. E pelā mo nisi tino kolā e ma‵taku ki te Atua, ne mafai o fakaataata ne ia te taimi ka fakasaoloto ei ne Ieova a tino mai te mate. (Iopu 14:14, 15; Epe. 11:17-19) E se tioa eiloa o alofa malosi a Mose ki te Atua telā ne alofa atafai ki tino Epelu mo tino ola katoa. Ko te fakatuanaki mo te alofa ne mafai ei o fakamalosi a Mose i tena olaga kātoa. (Teu. 6:4, 5) E tiga eiloa ne fakamatakutaku ne Falao a Mose ke tamate, ne fakamalosi ne tena fakatuanaki, tena alofa mō te Atua, mo te mafaufau ki se olaga gali i aso mai mua, ke fakafesagai atu a ia ki mea fakama‵taku mo te loto ‵toa.—Eso. 10:28, 29.

FAKAATAATA A MEA ‵TONU KOLĀ KA FAI NE TE MALO

14. Se a te vaegā mafaufauga telā e fai pelā me se moemiti?

¹⁴ E tokouke a tino i aso nei e mafau‵fau kae fakaataata ne latou mea kolā e se mafai o fakataunu i aso mai mua. E tiga eiloa e ma‵tiva latou i te feitu faka-te-foitino, e fakaataata i olotou mafaufau i a latou e mau‵mea kae maua katoatoa ne latou se puipuiga tonu, faitalia me i te olaga o tino i aso nei e ‵fonu “i te fanoanoa mo te puapuaga.” (Sala. 90:10) E fakaataata ne latou i a latou e ola e aunoa mo te manavase mai lalo o malo o tāgata, kae e ui ei e faka‵mafa mai i te Tusi Tapu me i te Malo o te Atua ko te fakamoemoega fua e tasi mō tino. (Tani. 2:44) E mafau‵fau te tokoukega o tino me ka se fakaseai ne te Atua a te olaga masei tenei, kae e ‵kese ‵mao eiloa te mea telā e fakaasi mai i te Tusi Tapu. (Sefa. 1:18; 1 Ioa. 2:15-17) A vaegā fakamoemoega penā o tino kolā e fakaseaoga ne latou a te fuafuaga a Ieova mō aso mai mua e fai fua e pelā me ne moemiti.

15. (a) Ne a mea aoga e mafai ne Kelisiano o fakaataata i olotou mafaufau e uiga ki te lotou fakamoemoega? (e) Taku mai se mea e olioli koe ki ei i aso mai mua māfai ko fakataunu ne te Atua ana folafolaga.

¹⁵ I te suā feitu, e fakamalosigina tatou pelā me ne Kelisiano ke fakaataata i ‵tou mafaufau a te fakamoemoega o tatou, faitalia me i te lagi io me ko te lalolagi. E mata, e fakaataata ne koe a mea ‵gali kolā ne folafola mai ne te Atua? A te mafaufau ki mea e mafai ne koe o fai i te taimi e fakataunu ei a fuafuaga a te Atua e mautinoa eiloa me e fakafiafia ki tou loto. Kāti e “lavea” atu me e nofo atu koe i te lalolagi ki te se-gata-mai. Mafaufau e uiga ki te ‵kau fakatasi mo nisi tino i te faiga o te lagi mo te lalolagi kātoa ke liu palataiso. A ou tuakoi e a‵lofa ki a Ieova, e pelā foki loa mo koe. Ko malosi ‵lei koe, kae ko maua ne koe se olaga gali. A latou kolā e takitaki ne latou te galuega ki te fakafouga o mea katoa ka fai ne latou ke gali te olaga ona ko te atafai tonu mai o latou. Kae ka fiafia koe ke fakaaoga ou taleni mo tou atamai me i mea katoa e fai ne koe ka aoga ki nisi tino kae faka‵malu atu ki te Atua. E pelā me se fakaakoakoga, ka fesoasoani atu koe ki tino kolā ka toe faka‵tu aka ke iloa ne latou a Ieova. (Ioa. 17:3; Galu. 24:15) A te mea tenei e sē se moemiti fua. A mea konei e fakaataata ne koe i tou mafaufau e fakavae katoa mai muna‵tonu i te Tusi Tapu e uiga ki aso mai mua.—Isa. 11:9; 25:8; 33:24; 35:5-7; 65:22.

KAIA E FAI‵PATI EI TATOU KI ‵TOU FAKAMOEMOEGA?

16, 17. Ka aoga pefea a te fai‵pati atu o tatou e uiga ki ‵tou fakamoemoega?

¹⁶ Kafai e fai‵pati atu tatou ki nisi Kelisiano ki mea kolā e ma‵nako tatou o fai i te taimi e tumau ei a Ieova i te fakataunuga o ana folafolaga, ka lavea ‵lei atu loa ne tatou a te olaga i aso mai mua. E tiga loa e seai se tino e iloa ‵lei ne ia a fakanofonofoga o tino i aso mai mua, kafai ko fai‵pati tatou ki mea kolā e mafai o ‵tupu, e fakamalosi ne tatou a tino taki tokotasi kae fakaasi atu ‵tou fakatuanaki ki mea ‵tonu kolā ne folafola mai ne te Atua. I te taimi ne āsi atu ei te apositolo ko Paulo ki ana taina i Loma, ne loto fia‵fia eiloa latou ke “fakatau fakamalosi,” kae e mafai foki o fai tatou penā i taimi faiga‵ta konei.—Loma 1:11, 12.

¹⁷ A te fakaataata ne tatou a te olaga i aso mai mua e mafai o fesoasoani mai foki ke pule faka‵lei atu tatou ki mafaufauga sē ‵lei e uiga ki fakalavelave i aso nei. Ne oko foki ki te apositolo ko Petelu a te manavase i te taimi ne fai atu ei a ia ki a Iesu: “Kiloke! Ko oti ne tiaki ne matou a mea katoa kae tau‵tali atu i a koe; ne a la mea ka maua ‵tonu ne matou?” Mai te fesoasoani atu ki a Petelu mo nisi tino ke fakaataata ne latou a te olaga i aso mai mua, ne tali atu a Iesu: “Au e fai ‵tonu atu ki a koutou: I te taimi e toe faite ei a mea, ka sagasaga te Tama a te tagata i tena nofogaaliki ‵malu, kae ka saga‵saga foki koutou kolā ne tau‵tali mai i a au i otou nofogaaliki e sefulu lua, o fakamasino a matakāiga e sefulu lua o Isalaelu. Kae ko so se tino e tiaki ne ia tena fale, ana taina, ana tuagane, tena tamana, tena mātua, ana tama‵liki, io me ko ana manafa ona ko toku igoa, ka uke fakafia atu ana mea e maua kae ka maua foki ne ia te ola se-gata-mai.” (Mata. 19:27-29) Tela la, ne mafai o fakaataata ne Petelu mo nisi soko a olotou tulaga i te malo telā ka pule atu ki luga i te lalolagi kae aumai i ei a fakamanuiaga ki tino faka‵logo katoa.

18. E aoga pefea a te mafaufau e uiga ki te fakataunuga o folafolaga a te Atua i aso nei?

¹⁸ E maua faeloa ne tavini a Ieova i te lalolagi a mea aoga mai te mafau‵fau ki te fakataunuga o folafolaga a te Atua. Ne iloa malie ne Apelu a mea e uiga ki fuafuaga a te Atua ke fakaataata ne ia se olaga gali i aso mai mua, ke fakatuanaki, kae ke taofi ‵mau ki te fakamoemoega tāua. Ne aoga eiloa te fakatuanaki tu ‵kese o Apelaamo me ne mafai o “lavea” ne ia se mea e uiga ki te fakataunuga o valoaga a te Atua e uiga ki te “fanau” telā ne folafola mai. (Kene. 3:15) Ne “kilo ‵tonu atu” a Mose ki te “taui telā ka maua ne ia,” mai te fakatuanaki mo te atiakaga o te alofa mō Ieova. (Epe. 11:26) Ka gasolo aka te ‵tou fakatuanaki ki te Atua mo te alofa ki a ia i te taimi e fakaaoga ei ne tatou a ‵tou ata‵mai ke fakaataata i ‵tou mafaufau a te fakataunuga o mea ne folafola mai ne Ieova. Ka sau‵tala eiloa tatou ki te auala e mafai ei o fakaaoga faka‵lei ne tatou a te meaalofa tenei mai te Atua i te suā mataupu.