Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

‘Ŵanthu Awo Chiuta Wawo Ndi Yehova’

‘Ŵanthu Awo Chiuta Wawo Ndi Yehova’

‘Mbamwaŵi ŵanthu awo Chiuta wawo ndi Yehova.’—SAL. 144:15.

1. Kasi ŵanthu ŵanyake ŵakugomezga kuti ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakusangika nkhu?

ŴANTHU ŵanandi mazuŵa ghano ŵakuzomerezga kuti visopa vinandi ni vyakovwira yayi. Ŵanyake ŵakughanaghana kuti Chiuta wangazomerezga yayi visopa ivi chifukwa vikusambizga unenesko yayi wakukhwaskana na iyo kweniso vikuchita vinthu viheni chomene. Kweni ŵakugomezga kuti mu visopa vyose muli ŵanthu ŵawemi awo Chiuta wakuwona kuti mbateŵeti ŵake. Kweni kasi uwu mbunenesko? Kasi Chiuta wakukhumba kuti ŵanthu awo ŵakumusopa ŵafumemo mu visopa vyautesi? Zgoro tingalisanga para tingasanda mdauko wa mu Malemba wa ŵateŵeti ŵa Yehova.

CHIUTA WAKACHITA PHANGANO NA ŴANTHU ŴAKE

2. Kasi mbanjani awo ŵakaŵa ŵanthu ŵa Yehova? Kasi ntchivichi icho chikapangiskanga kuti ŵaŵe ŵakupambana na ŵanthu ŵanyake? (Wonani chithuzithuzi chakwamba.)

2 Pafupifupi vyaka 4,000 ivyo vyajumpha, Yehova wakasankha gulu la ŵanthu kuti ŵaŵe ŵanthu ŵake pa charu chapasi. Abrahamu, uyo wakuchemeka ‘wiskewo wa wose awo ŵali na chipulikano,’ wakaŵa mutu wa mbumba iyo yikaŵa na ŵanthu ŵanandi. (Rom. 4:11; Gen. 14:14) Mathemba gha ku Kenani ghakamuchindikanga chomene ndipo ghakamuchemanga kuti “karonga wamazaza.” (Gen. 21:22; 23:6) Yehova wakachita phangano na Abrahamu ndiposo ŵana ŵake. (Gen. 17:1, 2, 19.) Chiuta wakati kwa Abrahamu: ‘Phangano lane, ilo musungenge, pakati pa Ine na imwe na mphapu yako pa nyuma zako ndi ili: mwanalume yose mukati mwinu wakotolekenge. . . . Tichiŵenge chimanyikwiro cha phangano pakati pa Ine na imwe.’ (Gen. 17:10, 11) Ntheura Abrahamu na ŵanalume wose ŵamunyumba yake ŵakakotoleka. (Gen. 17:24-27) Ukotoli ukaŵa chimanyikwiro chakuti mphapu ya Abrahamu yikaŵa paubwezi wapadera na Yehova.

3. Kasi vikenda wuli kuti ŵana ŵa Abrahamu ŵaŵe mzinda wa ŵanthu?

3 Muzukuru wa Abrahamu, Yakobe, panji kuti Israyeli, wakaŵa na ŵana ŵanalume 12. (Gen. 35:10, 22b-26) Pamanyuma, ŵana aŵa ndiwo ŵakapanga mafuko 12 gha Ŵaisrayeli. (Mil. 7:8) Yosefe, mwana wa Yakobe, wakatolekera ku Eguputo ndipo pamanyuma Faro wakamupa udindo ukuru. Pa nyengo ya njara Yosefe ndiyo wakalaŵiliranga vyakurya mu charu chose cha Eguputo. Chifukwa cha njara, Yakobe na ŵana ŵake ŵakasamira ku Eguputo. (Gen. 41:39-41; 42:6) Ŵana ŵa Yakobe ŵakandana chomene na kuŵa “mzinda wa ŵanthu.”—Gen. 48:4; ŵazgani Milimo 7:17.

YEHOVA WAKAWOMBORA ŴANTHU ŴAKE

4. Kasi pakwamba vinthu vikaŵa wuli pakati pa Ŵaeguputo na ŵana ŵa Yakobe?

4 Ŵana ŵa Yakobe ŵakakhala mu Eguputo, mu chigaŵa chakufupi na Mlonga wa Nile cha Gosheni kwa vyaka vyakujumpha 200. (Gen. 45:9, 10) Kwa vyaka pafupifupi 100 ŵakakhalanga mwamtende na Ŵaeguputo. Ŵaisrayeli ŵakakhalanga mu matawuni ghachokoghachoko ndipo ŵakaŵa na viŵeto. Faro wakazomerezga Ŵaisrayeli kuti ŵakhalenge mu charu ichi chifukwa chakuti wakamanyanga Yosefe na kumuchindika. (Gen. 47:1-6) Ŵanthu ŵa mu Eguputo ŵakatinkhanga ŵanthu awo ŵakaŵetanga mberere. (Gen. 46:31-34) Ndipouli, ŵakakhalanga nawo chifukwa chakuti ŵakawopanga Faro.

5, 6. (a) Kasi vinthu vikasintha wuli ku ŵanthu ŵa Chiuta mu Eguputo? (b) Kasi ntchivichi icho chikachitika kuti Mozesi waleke kukomeka? Kasi Yehova wakaŵachitira vichi ŵanthu ŵake?

5 Kweni vinthu vikasintha chomene ku ŵanthu ŵa Chiuta. ‘Kukawuka fumu yiphya mu ufumu wa Eguputo, iyo kuti yikamumanya Yosefe chara. Ndipo yikati ku ŵanthu ŵake, “Wonani, Ŵaisrayeli mbanandi ndipo mbankhongono kwakuluska ise.” Ntheura ŵakaŵateŵetiska Ŵaisrayeli milimo yakusuzga ndiposo yinonono, ndipo ŵakaŵinyiska umoyo wawo na milimo yinonono ya uzga, mu kukanda thope na mu njerwa, na mu milimo yose ya mu minda; milimo yawo yose iyo ŵakaŵateŵetiska yikaŵa ya suzgo.’—Ex. 1:8, 9, 13, 14.

6 Kweniso Faro wakalangura kuti ŵabonda ŵanalume wose Ŵachihebere ŵakomekenge para ŵababika waka. (Ex. 1:15, 16) Pa nyengo iyi ndipo Mozesi wakababikira. Apo wakaŵa na myezi yitatu, anyina ŵakamubisa mu matete mu Mlonga wa Nile. Mwana msungwana wa Faro wakamusanga na kumutora kuŵa mwana wake. Wakazomerezga kuti Mozesi wakalereke na anyina a Yokebedi. Vyaka vikati vyajumphapo, Mozesi wakaŵa muteŵeti wakugomezgeka wa Yehova. (Ex. 2:1-10; Heb. 11:23-25) Yehova “wakamanya” masuzgo gha ŵanthu ŵake ndipo wakatuma Mozesi kuti wakaŵawombore. (Ex. 2:24, 25; 3:9, 10) Ntheura ŵakaŵa ŵanthu awo ‘ŵakawomboleka’ na Yehova.—Ex. 15:13; ŵazgani Duteronome 15:15.

ŴANTHU ŴA CHIUTA ŴAKAZGOKA MTUNDU

7, 8. Kasi vikenda wuli kuti ŵanthu ŵa Yehova ŵaŵe mtundu wakupatulika?

7 Nangauli Yehova wakaŵa kuti wandapange Ŵaisrayeli kuŵa mtundu, kweni wakaŵasora kuti ŵaŵe ŵanthu ŵake. Lekani Mozesi na Aroni ŵakatumika kuti ŵakaphalire Faro kuti: ‘Ntheura wakuti Yehova, Chiuta wa Ŵaisrayeli, Zomerezga ŵanthu ŵane ŵalute, kuti ŵakandichitire chiphikiro mu mapopa.’—Ex. 5:1.

8 Kuti wawombore Ŵaisrayeli ku wuzga ku Eguputo, Yehova wakatuma vilengo 10 kweniso Faro na ŵankhondo ŵake ŵakakomeka pa Nyanja Yiswesi. (Ex. 15:1-4) Pakati pajumpha myezi yitatu, Yehova wakachita phangano na Ŵaisrayeli pa Lupiri lwa Sinayi, wakati: ‘Usange timupulikire mazgu ghane nadi na kusunga phangano lane, apo timuŵenge usambazi wane wapadera pachanya pa ŵanthu wose; . . . mtundu wakupatulika.’—Ex. 19:5, 6.

9, 10. (a) Kuyana na Duteronome 4:5-8, kasi Dango likawovwira wuli kuti Ŵaisrayeli ŵaŵe ŵakupambana na mitundu yinyake? (b) Kasi Ŵaisrayeli ŵakeneranga kuchita wuli kuti ŵaŵe ‘ŵanthu ŵatuŵa kwa Chiuta’?

9 Kwa vyaka vinandi ŵateŵeti ŵa Yehova ŵakalongozgekanga na mitu ya mbumba. Mitu ya mbumba iyi yikalongozganga, kweruzga, na kuchita mulimo wa usofi. Apo ŵakaŵa mu Eguputo pambere ŵandazgoke ŵazga, Ŵaisrayeli ŵakalondezganga ndondomeko iyi. (Gen. 8:20; 18:19; Job 1:4, 5) Kwizira mwa Mozesi, Yehova wakapa Ŵaisrayeli malango agho ghakaŵapambaniskanga na mitundu yinyake. (Ŵazgani Duteronome 4:5-8; Sal. 147:19, 20.) Dango likaŵa na ndondomeko yakuti paŵenge ŵasofi, kweniso kuti ‘ŵalara’ ŵakumanya tunthu ndiposo ŵavinjeru ŵaŵenge ŵeruzgi. (Dute. 25:7, 8) Dango likaŵa na ulongozgi pa nkhani ya kasopero na kakhaliro.

10 Pambere ŵandanjire mu Charu cha Layizgano, Yehova wakayowoyaso malango ghake ku Ŵaisrayeli. Mozesi wakati: ‘Yehova wapangana namwe chomene muhanya uno kuti muŵenge ŵanthu ŵake ŵapadera, nga ndi umo wakanenera kwa imwe, na kuti musungenge malango ghake ghose; na kumuwuskani kuŵa pachanya pa mitundu yose iyo wali kuyichita, mu ntchindi, na mu ulemu; na kuti muŵenge ŵanthu ŵatuŵa kwa Chiuta winu.’—Dute. 26:18, 19.

ŴALENDO ŴAKAZOMEREZGEKANGA KUSOPA NA ŴANTHU ŴA CHIUTA

11-13. (a) Kasi mbanjani awo ŵakamba kusopa na ŵanthu ŵakusoleka ŵa Chiuta? (b) Kasi Wamitundu wakeneranga kuchita vichi usange wakukhumba kusopa Yehova?

11 Nangauli Yehova wakaŵa kuti wasora mtundu wakupatulika pa charu chapasi, kweni wakakanizga yayi ŵanthu ŵa mitundu yinyake kuti ŵamusopenge pamoza na ŵanthu ŵake. Wakazomerezga “ŵanthu ŵanandi ŵakusazgikana” awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli yayi, kusazgapo Ŵaeguputo kuti ŵalongozgane na ŵanthu ŵake wakati waŵawombora ku Eguputo. (Ex. 12:38) Chilengo cha nambara 7 chikati chachitika, ŵanthu ŵanyake “mukati mwa ŵateŵeti ŵa Faro” ŵakawopa mazgu gha Yehova. Tikukayika yayi kuti ŵakalongozgana na Ŵaisrayeli apo ŵakafumanga mu Eguputo.—Ex. 9:20.

12 Pambere ŵandambuke Yorodani na kupoka charu cha Kenani, Mozesi wakaŵaphalira kuti ‘ŵatemwenge mulendo’ uyo wali mukati mwawo. (Dute. 10:17-19) Ŵanthu ŵakusoleka ŵa Chiuta ŵakeneranga kupokelera mu vikaya vyawo ŵalendo awo ŵakakhumbanga kulondezga malango ghakupelekeka na Mozesi. (Lev. 24:22) Ŵalendo ŵanyake ŵakamba kusopa Yehova. Nawo ŵakaŵa na maghanoghano gha Rute, m’Moabu, uyo wakaphalira Naomi kuti: ‘Ŵanthu ŵanyinu nane mbanthu ŵanyane, ndipo Chiuta winu ndi Chiuta wane.’ (Ruth 1:16) Ŵalendo aŵa ŵakang’anamukira ku Chiyuda, ndipo ŵanalume ŵakakotolekanga. (Ex. 12:48, 49) Yehova wakaŵapokelera ndipo ŵakazgoka ŵanthu ŵake.—Maŵa. 15:14, 15.

Ŵaisrayeli ŵakatemwanga ŵalendo (Wonani ndime 11-13)

13 Apo tempile la Solomoni likapelekekanga kwa Yehova, pakaŵa mwaŵi ku ŵateŵeti ŵa Chiuta awo ŵakaŵa Ŵaisrayeli yayi nga umo lurombo lwa Solomoni lukuyowoyera. Iyo wakati: ‘Mulendo, uyo kuti ngwa ŵanthu ŵinu Ŵaisrayeli chara, kweni wafumira ku charu cha kutali chifukwa cha zina linu likuru, na woko linu lankhongono na mkono winu wakunyoloskeka; usange wiza na kulomba kulazga ku nyumba yino, penepapo mupulike imwe kuchanya mu malo ghinu ghakukhalamo, mumuchitire mulendo uyo kwakuyana na vyose ivyo wakuchemera kwa imwe, mwakuti ŵanthu wose ŵa mu charu ŵamanye zina linu, ŵamopeni imwe, umo ŵakuchitira ŵanthu ŵinu Israyeli, mwakuti ŵamanye kuti nyumba iyi ndayizenga yikuchemeka na zina linu.’ (2 Mid. 6:32, 33) Ndimoso vikaŵira mu nyengo ya Yesu. Wamitundu waliyose uyo wakakhumbanga kusopa Yehova, wakeneranga kukolerana na ŵanthu ŵake.—Yoh. 12:20; Mil. 8:27.

MTUNDU UWO UKAŴA ŴAKABONI

14-16. (a) Kasi Ŵaisrayeli ŵakeneranga kuchita vichi kuti ŵaŵe ŵakaboni ŵa Yehova? (b) Kasi ŵanthu ŵa Yehova mazuŵa ghano ŵakwenera kuchita vichi?

14 Ŵaisrayeli ŵakasopanga Chiuta wawo, Yehova, apo mitundu yinyake yikasopanga ŵachiuta ŵawo. Ntheura pakaŵa fumbo lakuzirwa lakuti: Kasi Chiuta waunenesko ni nju? Mu nyengo ya ntchimi Yesaya, Yehova wakati fumbo ili likwenera kuzgoreka nga umo mulandu wa ku khoti ukuzgolekera. Wakati usange ŵachiuta ŵa mitundu ŵakaŵa ŵaunenesko, ipo ŵapeleke ŵakaboni ŵawo pa mulandu uwu. Yehova wakati: ‘Lekani ŵafumye ŵakaboni ŵawo mwakuti ŵarunjiskike, ŵapulike, ndipo ŵanene, kuti, Ndi unenesko.’—Yes. 43:9.

15 Ŵachiuta ŵa mitundu ŵakatondeka kupeleka ukaboni wakuti mbachiuta nadi. Vikaŵa vikozgo, vikayowoyanga yayi, ndiposo vikakhumbikwiranga kuti munthu wachite kuviyegha. (Yes. 46:5-7) Mwakupambana na ŵachiuta aŵa, Yehova wakaphalira ŵanthu ŵake Ŵaisrayeli kuti: ‘Ndimwe ŵakaboni ŵane, . . . na ŵateŵeti ŵane awo nkhaŵasankha, mwakuti mumanye na kupulikana nane na kumanyiska nadi kuti Ine ndine mweneuyo. Ndindaŵeko Ine ntha kukaŵako Chiuta ndipo kunyuma kwane Chiuta yunji kulije. Ine, Ndine Yehova, ndipo pamo na Ine palije Muponoski. . . . Imwe ndimwe ŵakaboni ŵane.’—Yes. 43:10-12.

16 Nga mbakaboni mu khoti, ŵanthu ŵa Yehova ŵakapika udindo wa kuchitira ukaboni kuti Yehova ndiyo pera Chiuta waunenesko. Wakaŵachema kuti “[Ŵanthu] awo nkhajiwumbira ndamwene kuti ŵalongore pakweru malumbo ghane.” (Yes. 43:21) Ŵakamanyikwanga na zina lake. Yehova wakati waŵawombora ku Eguputo ŵakaŵa na udindo wa kukhozgera muwuso wake pa charu chapasi. Ŵakeneranga kuchita ivyo ntchimi Mika yikayowoya kuti ŵanthu ŵa Chiuta ŵa mu mazuŵa ghithu ghano ŵachitenge. Mika wakati: ‘Mitundu yose ya ŵanthu yikwenda wose mu zina la chiuta wake na wake, kweni ise tendenge mu zina la Yehova Chiuta withu muyaya na muyaya.’—Mika 4:5.

ŴANTHU ŴAKUGALUKA

17. Chifukwa wuli Yehova wakamba kuwona Ŵaisrayeli kuŵa ‘mpheska ya mu thondo yawaka’?

17 Chachitima ntchakuti Ŵaisrayeli ŵakamusida Yehova Chiuta wawo. Ŵakapuluskika na mitundu yinyake iyo yikasopanga ŵachiuta ŵamakuni ndiposo ŵamalibwe. Pafupifupi vyaka 2,800 ivyo vyajumpha, ntchimi Hoseya yikalemba kuti: ‘Mtima wawo ngwautesi; sono ŵasangike na chifukwa.’ (Hos. 10:2) Pakati pajumpha vyaka pafupifupi 150 kufuma apo ntchimi Hoseya yikalembera mazgu agha, kwizira mwa Yeremiya Yehova wakati: ‘Nanga nkhakupanda iwe mpheska yakuzirwa, mbuto yakukongora nadi. Kasi wazgokerachi kuŵa khuni liheni mpheska ya mu thondo yawaka? Ŵalinkhu ŵachiuta awo wajichitira wekha? Ŵawuke, usange ŵakumanya kukuponoska mu nyengo yako ya visuzgo . . . Ŵanthu ŵane ŵandiluwa.’—Yer. 2:21, 28, 32.

18, 19. (a) Kasi Yehova wakayowoyerathu vichi vyakukhwaskana na ŵanthu ŵaphya ŵakusoleka pa charu chapasi? (b) Kasi nkhani yakulondezgapo yizgorenge mafumbo wuli?

18 Ŵaisrayeli ŵakamba kupambika vipambi viheni chifukwa ŵakaleka kusopa Yehova. Ŵakaleka kuŵa ŵakaboni ŵake chifukwa ŵakamba kusopa vikozgo. Ntheura Yesu wakaphalira ŵalongozgi ŵapusikizgi Ŵachiyuda kuti: ‘Ufumu wa Chiuta utolekengeko kwa imwe ndipo upelekekenge ku mtundu wakupambika vipambi vyake.’ (Mat. 21:43) Ŵekha awo ŵali mu “phangano liphya” ilo Yehova wakayowoyerathu kwizira mwa ntchimi Yeremiya, ndiwo ŵakeneranga kuŵa mu mtundu uphya, Israyeli wauzimu. Yehova wakachima za Israyeli wauzimu uyo waŵenge mu phangano liphya kuti: ‘Ine ndiŵenge Chiuta wawo, iwo tiŵaŵenge ŵanthu ŵane.’—Yer. 31:31-33.

19 Nga umo tayowoyera kale, Ŵaisrayeli ŵakuthupi ŵakati ŵaleka kugomezgeka, Yehova wakapanga mtundu wa Israyeli wauzimu kuti uŵe ŵanthu ŵake mu nyengo ya Ŵakhristu ŵakwambilira. Kweni kasi ŵanthu ŵake mazuŵa ghano mbanjani? Kasi ŵanthu awo ŵakukhumba kuteŵetera Chiuta ŵangaŵamanya wuli ŵateŵeti ŵake ŵaunenesko? Nkhani yakulondezgapo yikuzgora mafumbo agha.