Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

KUFUMA MU NTHAMBA YITHU

Umo Mbuto Zakwamba za Ufumu Zikaseŵekera ku Portugal

Umo Mbuto Zakwamba za Ufumu Zikaseŵekera ku Portugal

MUNTHU munyake, zina lake George Young, wakaŵa mu ngalaŵa kuluta ku Europe. Apo majigha gha mu Atlantic ghakatimbanga ngalaŵa iyi, wakaghanaghaniranga ivyo wachita pa mulimo wa Ufumu ku Brazil. * Kweni apo wakalutiliranga ulendo wake, Mubali Young wakamba kughanaghanira mulimo wake uphya, wa kupharazga mu vigaŵa vinandi vya ku Spain na Portugal uko uthenga ukaŵa kuti undafikeko. Wakaghanaghananga kuti para wakafika waka, wamunozga vyakuti Mubali J.F. Rutherford wazakayowoye nkhani za Baibolo kweniso kuti mathirakiti 300,000 ghagaŵirike.

George Young wakambukanga nyanja pa maulendo ghanandi gha upharazgi wake

Wakati wafika ku Lisbon mu 1925, Mubali Young wakasanga kuti kuli viwawa. Mu 1910, ŵanthu awo ŵakatenge vinthu visinthe ŵakapangiska kuti muwuso wakuti ŵanthu ŵa mu mbumba yimoza ndiwo ŵawusenge umare kweniso kuti Tchalitchi la Katolika lileke kuŵa na mazaza chomene. Ŵanthu ŵanandi ŵakaŵa na wanangwa pakuchita vinthu, kweni viwawa vikaŵa kuti vichali mu charu ichi.

Pa nyengo iyo Mubali Young wakanozganga kuti Mubali Rutherford wazakayowoye nkhani, boma likakhwimiska chivikiliro chifukwa likawopanga ŵanthu awo ŵakakhumbanga kupoka boma. Mulembi wa wupu wa British and Foreign Bible Society wakachenjezga Mubali Young kuti wakumanenge na masuzgo ghakuru. Nangauli vikaŵa nthena, kweni Mubali Young wakapempha holo ya sukulu ya sekondare ya Camões iyo ŵakachitirangamo maseŵero, ndipo ŵakamuzomerezga.

Pamanyuma, deti la Meyi 13 ilo ŵakaŵika kuti Mubali Rutherford wakayowoye nkhani likakwana. Ŵanthu ŵakanweka chomene. Ŵakakhoma vikhwangwani na kulemba mu nyuzipepara kupharazga nkhani iyo Mubali Rutherford wazamuyowoya ya mutu wakuti “Umo Tingakhalira Kwamuyirayira pa Charu Chapasi” (“How to Live on the Earth Forever”). Ŵanthu ŵakususka ŵa visopa mwaluŵiro ŵakalemba nkhani mu nyuzipepara yawo kuchenjezga ŵaŵazgi ŵawo za “ntchimi zitesi” izo zizako sono. Pa mulyango wa holo, ŵakususka ŵakapelekaso maburosha ghanandi ku ŵanthu, agho ghakaŵa na uthenga wakususka visambizgo vya Mubali Rutherford.

Nangauli vikaŵa nthena, holo yikazura na ŵanthu 2,000, ndipo ŵanyake pafupifupi 2,000 ŵakazomerezgeka yayi kunjira chifukwa holo yikachepa. Ŵanthu ŵanyake ŵakunweka awo ŵakakhumbanga kupulikizga ŵakakwera pa matanda (makwelero) mumphepete mwa holo; ŵanyake ŵakakwera pachanya pa vinthu ivyo ŵanthu ŵakachitirangapo maseŵero.

Kweni ni vyose yayi ivyo vikenda makora. Ŵakususka ŵakachemerezganga na kuphwanya mipando. Kweni Mubali Rutherford wakajikora ndipo mwapachokopachoko wakakwera pa thebulu kuti ŵanthu ŵapulikenge makora para wakuyowoya. Wakati wamalizga pafupifupi usiku pakati, ŵanthu ŵakunweka ŵakujumpha 1,200 ŵakalembeska mazina na maadiresi ghawo mwakuti ŵapokere buku lakulongosora Baibolo. Machero ghake, nyuzipepara ya O Século yikalemba nkhani yakukhwaskana na nkhani ya Mubali Rutherford.

Kufika Seputembala 1925, Gongwe la Mulinda la chiyowoyero cha Chiphwitikizi likamba kusindikizgika ku Portugal. (Pakwamba, Gongwe la Mulinda la chiyowoyero cha Chiphwitikizi likasindikizgikanga ku Brazil.) Panyengo iyi, Virgílio Ferguson, Msambiri wa Baibolo wa ku Brazil, wakamba kughanaghana kuti wasamire ku Portugal kuti wakawovwire pa mulimo wa Ufumu. Pakwambilira, wakateŵeterapo na Mubali Young pa ofesi yichoko ya munthavi ya Ŵasambiri ŵa Baibolo ku Brazil. Nyengo yichoko waka yikati yajumphapo, Virgílio na muwoli wake, Lizzie ŵakanyamuka ulendo, kuti ŵakateŵetereso lumoza na Mubali Young. Kwiza kwa Mubali Ferguson kukaŵa kwa pa nyengo yake chifukwa Mubali Young wakaŵa kuti wasamirenge ku vigaŵa vinyake kukapharazga, kusazgapo vigaŵa vya mu Soviet Union.

Vikalata vya Lizzie na Virgílio Ferguson, mu 1928, vyakuŵazomerazga kuti ŵakhale mu charu

Ŵasilikari ŵakati ŵapoka boma na kwamba kuwusa mwankhaza ku Portugal, masuzgo ghakasazgikira. Mwachikanga, Mubali Ferguson wakakhala kwenekuku ndipo wakachitapo kanthu kuti wavikilire gulu lichoko la Ŵasambiri ŵa Baibolo kweniso kuŵakhukiska kuti ŵalutilire kuchita milimo yawo. Wakapempha kuti nyumba yake ŵachitirengemo maungano gha mpingo. Pa Okutobala 1927, wakazomerezgeka.

Mu chaka chakwamba cha muwuso wankhaza uwu, ŵanthu pafupifupi 450 ku Portugal ŵakalembeska kuti ŵapokerenge Gongwe la Mulinda. Kweniso, kwizira mu mathirakiti na tumabuku, mazgu gha unenesko ghakathandazgika mu vyaru ivyo vikawusikanga na charu cha Portugal, nga ni Angola, Azores, Cape Verde, East Timor, Goa, Madeira, na Mozambique.

Mu 1929, munthu munyake wa ku Portugal uyo wakagwiranga ntchito ya kupwelelera maluŵa pa nyumba, Manuel da Silva Jordão, wakiza ku Lisbon. Apo wakaŵa ku Brazil, wakapulika nkhani iyo wakayowoya Mubali Young. Wakamanya kuti uwo wakapulika ni unenesko ndipo wakaŵa wakukhumbisiska kovwira Mubali Ferguson kuti mulimo wa kupharazga uthandazgike. Kuti wawovwirepo, Manuel wakamba ukopotara. Ili ndilo likaŵa zina la ŵapayiniya pa nyengo iyo. Pakuti mulimo wa kusindikizga na kugaŵira mabuku ghakulongosora Baibolo ukendanga makora, mpingo uphya ku Lisbon ukapangika.

Mu 1934, Mubali na Mudumbu Ferguson ŵakeneranga kuwelera ku Brazil. Kweni mbuto zaunenesko zikaŵa kuti zaseŵeka. Mukatikati mwa vivulupi vya ku Europe panyengo ya nkhondo ya ku Spain ndiposo Nkhondo Yachiŵiri ya pa Charu Chose, ŵabali ŵanandi ku Portugal ŵakalutilira kuŵa ŵakugomezgeka kwa Yehova. Kwa kanyengo ŵakaŵa ŵakugolera mwauzimu, kweni kufika mu 1947, chaka icho mishonale wakwamba uyo wakasambira Sukulu ya Giliyadi, John Cooke wakafikira, ŵakaŵa kuti ŵalopwa. Kweni kufuma pa nyengo iyi, chiŵelengero cha ŵapharazgi ŵa Ufumu chikalutilira kukura chomene. Nanga ni apo boma likakanizga milimo ya Ŵakaboni ŵa Yehova mu 1962, ŵapharazgi ŵakalutilira kusazgikira. Mu Disembala 1974 Ŵakaboni ŵa Yehova ŵakati ŵazomerezgeka kuchitaso milimo yawo, mu charu ichi mukaŵa ŵapharazgi ŵakujumpha 13,000.

Mazuŵa ghano, ŵapharazgi ŵa Ufumu ŵakujumpha 50,000 ŵakupharazga makani ghawemi gha Ufumu wa Chiuta ku Portugal na ku vilumba vinandi uko kukuyowoyeka Chiphwitikizi, kusazgapo ku Azores na Madeira. Ŵanyake mwa ŵapharazgi aŵa mbazukuru ŵa awo ŵakategherezga nkhani ya Mubali Rutherford mu 1925.

Tikuwonga chomene Yehova kweniso ŵabali na ŵadumbu ŵakwambilira awo mwachikanga ŵakadangilira pa mulimo wa kupharazga pakuŵa ‘ŵateŵeti ŵa Khristu Yesu ku mitundu.’—Rom. 15:15, 16.Kufuma mu nthamba yithu ku Portugal.

^ ndime 3 Wonani nkhani yakuti “Pachali Ntchito Yinandi ya Vuna Yakuti Yichitike” mu Gongwe la Mulinda la Meyi 15, 2014, peji 31-32.