Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

IVYO VIKUCHITIKA MU CHARU

Ivyo Vikuchitika Mu Charu—Middle East

Ivyo Vikuchitika Mu Charu—Middle East

Chitukuko chikambira ku Middle East. Ku malo agha ŵasayansi ŵafukurako vinthu vinandi ivyo vikawundika pasi.

Ŵakenani Ŵakapanganga Vinyo

Mu 2013, ŵasayansi ŵakabowozga chipinda chikuru icho Ŵakenani ŵakasungamo vinyo vyaka 3,700 ivyo vyajumpha. Mu chipinda ichi mukaŵa viŵiya 40 vikuruvikuru, ndipo mu viŵiya ivi munganjira vinyo lakukwana mabotolo 3,000. Wasayansi uyo wakasambiranga za viŵiya ivi wakayowoya kuti Ŵakenani ŵakapweleleranga chomene pakupanga vinyo. Iyo wakati: “Ŵakawoneseskanga kuti pakupanga vinyo ŵalondezga vyose vyakukhumbikwa.”

KASI MUKUMANYA? Baibolo likuyowoya kuti kale mu Israyeli ŵakaŵanga na “vinyo liwemi kwakuluska” kweniso kuti ŵakalisunganga mu viŵiya vikuruvikuru.—Sumu ya Solomoni 7:9; Yeremiya 13:12.

Ŵanthu Ŵandana Chomene

Mu 2012 ku Egypt chiŵelengero cha ŵana awo ŵakubabika chaka na chaka chikasazgikira na 560,000. Ŵakamba kupenda kwambira mu 2010, ndipo lipoti ili likaŵa mu nyuzipepara ya Guardian. Magued Osman, uyo wakugwira ntchito ku kampani yakafukufuku ya Baseera, wakati: “Aka nkhakwamba kuti ŵanthu ŵandane nthena mu mbiri yose ya Egypt.” Ŵanthu ŵanyake ŵakuti usange ŵanthu ŵalutilirenge kubabana nthena, mbwenu paŵenge suzgo la maji, magesi, na chakurya.

KASI MUKUMANYA? Baibolo likuti Chiuta wakukhumba kuti ŵanthu ‘ŵazuzge charu chapasi,’ kweniso wose ŵazakaŵe na vinthu vyakukwana.—Genesis 1:28; Salmo 72:16.

Ŵakafukura Ndalama Zanjawala

Ŵasayansi ŵakafukura ndalama zanjawala 100 pafupi na msewu ukuru ku Israel. Pa ndalama izi pali kulembeka kuti “Chaka Chachinayi.” Ichi chikaŵa chaka chachinayi kufuma apo Ŵayuda ŵakagalukira Ŵaroma (69-70 C.E.). Paumaliro Yerusalemu wakaparanyika chifukwa cha kugaluka uku. Pablo Betzer, uyo wakadangiliranga pa kufukura ndalama izi, wakati: “Munthu munyake wakwenera kuti wakawona kuti umaliro uli pafupi, panyake wakawonanga kuti Ŵaroma ŵakwiza. Ntheura wakabisa vinthu vyake kuti wazakatoreso para suzgo lajumphapo.”

KASI MUKUMANYA? Mu 33 C.E., Yesu wakayowoya kuti ŵalwani ŵazamuwukira Yerusalemu. Wakaphalira Ŵakhristu kuti ŵazakachimbilire ku mapiri.—Luka 21:20-24.