Lutani apo pali nkhani

Lutani apo pali mitu ya nkhani

MUTU 22

“Khumbo la Yehova Lichitike”

“Khumbo la Yehova Lichitike”

Paulosi wakaluta ku Yerusalemu chifukwa chakuti wakaŵikapo mtima kuchita khumbo la Chiuta

Nkhani iyi yili pa Milimo 21:1-17

1-4. Chifukwa wuli Paulosi wakaluta ku Yerusalemu, ndipo ni vinthu wuli ivyo vikamulindiliranga?

 APO Paulosi na Luka ŵakafumangako ku Mileto, ŵabali wose ŵakaŵa na chitima. Chikaŵa chakusuzga chomene kuti Paulosi na Luka ŵalekane na ŵalara ŵa mu Efeso, awo ŵakaŵatemwanga chomene. Ŵamishonale ŵaŵiri aŵa ŵakimilira mu boti. Vikwama vyawo vikazura na vinthu vyakukhumbikwa pa ulendo uwu. Ŵakayeghaso ndalama za Ŵakhristu ŵakusoŵerwa ŵa mu Yudeya, ndipo chilato chawo chikaŵa chakuti ŵawoneseske kuti vyawanangwa ivi vyapelekeka.

2 Mphepo yikaputanga pachokopachoko na kutimba visalu vya ngalaŵa, ndipo yikamba kwenda na kulekana na chongo cha pa dowoko. Ŵanalume ŵaŵiri aŵa na ŵanyawo awo ŵakendanga nawo ŵakalaŵiska ŵabali ŵawo awo ŵakaŵa na chitima pa mlima. (Mil. 20:4, 14, 15) Awo ŵakaŵa pa ulendo, ŵakalutilira kuŵabayibiska ŵabwezi ŵawo mpaka ŵakaleka kuwoneka.

3 Paulosi wakateŵetera na ŵalara ŵa mu Efeso kwa vyaka pafupifupi vitatu. Kweni apa wakalutanga ku Yerusalemu, ndipo wakalongozgekanga na mzimu utuŵa. Wakaŵa na chithuzithuzi cha ivyo vikaŵa pafupi kumuchitikira mu Yerusalemu. Pambere wandanyamuke, wakaphalira ŵalara aŵa kuti: “Mzimu ukunikoserezga kuti nilute ku Yerusalemu, nangauli nkhumanya yayi ivyo vyamunichitikira. Icho nkhumanya ntchakuti mu msumba na msumba mzimu utuŵa ukunichitira ukaboni mwakuwerezgawerezga, ukuti kukakika na visuzgo vikunilindilira.” (Mil. 20:22, 23) Apo mzimu ukamukoserezganga Paulosi kuti walute ku Yerusalemu, iyo wakazomera na kulondezga ulongozgi, nangauli wakamanyanga kuti vinthu vyamumumalira makora yayi. Wakazirwiskanga umoyo wake, kweni kuchita khumbo la Chiuta ndicho chikaŵa chakuzirwa chomene kwa iyo.

4 Kasi ndimo namwe mukuchitira? Para tikujipeleka kwa Yehova, tikumulayizga kuti chinthu chakuzirwa chomene pa umoyo withu nkhuchita khumbo lake. Titumbikikenge chomene para tingaghanaghanira umo mpositole Paulosi, munthu wakugomezgeka, wakachitira.

Kujumphilira “Chirwa cha Kipro” (Milimo 21:1-3)

5. Kasi Paulosi na awo wakaŵa nawo ŵakenda wuli pakuluta ku Ture?

5 Boti ilo Paulosi na ŵanyake ŵakakwera ‘likajumphilira waka.’ Chifukwa chakuti likatutuzgikanga makora na mphepo, likenda kwambura kuzgombazgomba mpaka likafika pa Kosi zuŵa lenelira. (Mil. 21:1) Vikulongora kuti boti ili likagona pa malo agha. Kufuma apo, ndipo likalutanga ku Rode na Patara. Ku Patara, kumwera kwa Asia Minor, ŵabali ŵakakwera ngalaŵa yikuru ya katundu, iyo yikaŵakhizgira ku Ture, mu Fonike. Apo ŵakendanga, ŵakaleka “chirwa cha Kipro . . . chadera kumazere.” (Mil. 21:3)Chifukwa wuli Luka, uyo wakalemba buku la Milimo, wakayowoya kuti ŵakajumphilira pa Kipro?

6. (a) Chifukwa wuli Paulosi wakwenera kuti wakakhozgeka wati wawona chirwa cha Kipro? (b)  Kasi mukujipulika wuli para mukughanaghanira umo Yehova wamutumbikirani na kumovwirani?

6 Panyake Paulosi wakaŵalongora chirwa ichi na kuŵaphalira ivyo vikachitika pa malo agha. Pa ulendo wake wakwamba wa umishonale, pafupifupi vyaka 9 kumasinda, Paulosi, pamoza na Baranaba na Yohane Mariko, ŵakasangana na Elimasi wamayere, uyo wakasuska mulimo wawo wakupharazga. (Mil. 13:4-12) Wati wawona chirwa ichi na kukumbuka ivyo vikachitika, Paulosi wakwenera kuti wakakhozgeka na kukhwima mtima mwakuti wakaŵa wakunozgeka kulimbana na ivyo vikaŵa pafupi kumuwira. Nase tingasanga chandulo usange tikughanaghanira umo Chiuta watitumbikira kweniso umo watovwilira kuzizipizga viyezgo. Para tikuchita nthena nase tiyowoyenge nga Davide, uyo wakalemba kuti: “Masoka gha murunji nganandi, Kweni Yehova wakumuthaska ku ghose.”—Sal. 34:19.

‘Tikasanga Ŵasambiri’ (Milimo 21:4-9)

7. Kasi Paulosi na awo wakaŵa nawo ŵakachita vichi ŵati ŵafika ku Ture?

7 Paulosi wakamanyanga kuti ntchakuzirwa kuŵa pamoza na Ŵakhristu ŵanyake ndipo wakaŵa wakunozgeka kuchezga nawo. Ŵati ŵafika pa Ture, Luka wakalemba kuti, “tikafumbilira ŵasambiri na kuŵasanga.” (Mil. 21:4) Iwo ŵakamanya kuti mu Ture mukaŵa Ŵakhristu ŵanyawo, ntheura ŵakaŵapenja na kuŵasanga ndipo ŵakakhala nawo. Uwemi umoza wa kusopa Yehova ngwakuti kulikose uko tingaluta, tingasanga ŵabali na ŵadumbu awo ŵangatipokelera makora. Awo ŵakutemwa Chiuta na kukoleska chisopa chaunenesko ŵali na ŵabwezi pa charu chose chapasi.

8. Kasi tikwenera kughapulikiska wuli mazgu gha pa Milimo 21:4?

8 Pakulongosora vya mazuŵa 7 agho ŵakakhalira pa Ture, Luka wakalemba chinthu chinyake icho pakwamba chingawoneka chakuzizwiska, wakati: “Pakukhuŵilizgika na mzimu [ŵabali ŵa ku Ture] ŵakaphalira Paulosi mwakuwerezgawerezga kuti waleke kuluta ku Yerusalemu.” (Mil. 21:4) Kasi Yehova wakasintha maghanoghano? Kasi apa wakakhumbanga kuti Paulosi waleke kuluta ku Yerusalemu? Yayi. Mzimu ukalongora kuti Paulosi wamusuzgika mu Yerusalemu, ukamukanizga yayi kuyako. Vikuwoneka kuti mzimu utuŵa, ukawovwira ŵabali ŵa ku Ture kumanya kuti Paulosi wamusuzgika mu Yerusalemu. Ntheura, chifukwa chakuti ŵakamufipiranga mtima, ŵakamuchiska kuti waleke kuluta ku msumba uwu. Chikaŵa chakupulikikwa kuti ŵakakhumbanga kuvikilira Paulosi ku ulwani. Ndipouli, pakuti Paulosi wakakhumbanga kuchita khumbo la Yehova, wakalutilira na ulendo wake wa ku Yerusalemu.—Mil. 21:12.

9, 10. (a) Kasi Paulosi wakwenera kuti wakakumbuka vichi wati wapulika maghanoghano gha ŵabali ŵa ku Ture? (b) Kasi ni fundo wuli iyo yazara mazuŵa ghano, ndipo yikupambana wuli na mazgu gha Yesu?

9 Wati wapulika maghanoghano gha ŵabali, panyake Paulosi wakakumbuka kuti ndimo ŵasambiri ŵa Yesu ŵakachitira wati waŵaphalira kuti wakuluta ku Yerusalemu, uko wamusuzgika chomene na kukomeka. Petrosi wakafipiranga mtima Yesu ndipo wakamuphalira kuti: “Mujilengere lusungu Fumu. Mungazomerezganga na pachoko chara kuti ichi chimuchitikirani.” Yesu wakazgora kuti: “Luta kumanyuma kwane Satana! Ndiwe chikhuŵazgo kwa ine, chifukwa uli na maghanoghano gha Chiuta chara, kweni gha ŵanthu.” (Mat. 16:21-23) Yesu wakaŵikapo mtima kuchita mulimo uwo Chiuta wakamupa. Ndimo Paulosi nayo wakachitira. Ŵabali ŵa ku Ture nawo ŵakaŵa na maghanoghano ghawemi, nga agho ghakaŵa na mpositole Petrosi, kweni ŵakamanya yayi kuti ili likaŵa khumbo la Chiuta.

Tikwenera kuŵa na mzimu wakujipeleka kuti tilondezge Yesu

10 Ŵanthu ŵanandi mazuŵa ghano ŵakutemwa kuchita icho ntchipusu nanga chingaŵa chiwemi viŵi yayi. Ŵanthu ŵanandi ŵakutemwa kusankha chisopa icho chikuzomerezga vilivyose ndipo chikukhumba kuti ŵanthu ŵake ŵangachitanga vinandi yayi. Kweni Yesu wakachiska ŵasambiri ŵake kuti ŵaŵe na mtima wakujipata. Wakaphalira ŵasambiri ŵake kuti: “Usange munthu wakukhumba kunilondezga, wajipate na kunyamura khuni lake lakusuzgikirapo ndipo walutilire kunilondezga.” (Mat. 16:24) Ntchinthu chamahara kweniso chiwemi chomene kulondezga Yesu, kweni ntchipusu yayi.

11. Kasi ŵasambiri mu Ture ŵakalongora wuli kuti ŵakamutemwanga Paulosi na kukhozgera uteŵeti wake?

11 Nyengo yakuti Paulosi, Luka na ŵanjyake awo ŵakaŵa nawo ŵalutilire na ulendo wawo yikakwana. Umo Luka wali kulongosolera umo ŵakanyamukira, vikulongora kuti ŵabali ŵa ku Ture ŵakamutemwanga Paulosi kweniso ŵakakhozgeranga chomene uteŵeti wake. Ŵanalume, ŵanakazi, na ŵana, ŵakapelekezga Paulosi na ŵanyake ku nyanja. Wose ŵakajikama mumphepete mwa nyanja na kulombera lumoza, kufuma apo ŵakalayirana. Pamanyuma, Paulosi, Luka, na ŵanyawo awo ŵakaŵira lumoza ŵakakwera boti linyake ndipo ŵakafika ku Pitolemayi, uko ŵakasanga ŵabali na kukhala nawo zuŵa limoza.—Mil. 21:5-7.

12, 13. (a) Kasi Filipu wakateŵetera wuli mwakugomezgeka? (b) Kasi Filipu ntchiyelezgero wuli chiwemi ku ŵanalume awo ŵali na ŵana mazuŵa ghano?

12 Luka wakutiphalira kuti zuŵa lakulondezgapo, Paulosi na awo wakaŵa nawo ŵakanyamuka kuluta ku Kesareya. Ŵati ŵafika kura, ŵakanjira “mu nyumba ya Filipu mupharazgi.” a (Mil. 21:8) Ŵakwenera kuti ŵakakondwa chomene ŵati ŵawona Filipu. Vyaka 20 kumasinda, ŵapositole mu Yerusalemu ŵakimika Filipu kuti wawovwire pa mulimo wa kugaŵa vyakurya mu mpingo Wachikhristu uwo ukambanga waka. Filipu wakapharazga mwamwamphu kwa vyaka vinandi. Kumbukani kuti ŵasambiri ŵati ŵambininika chifukwa cha nthambuzgo, Filipu wakaluta ku Samariya na kwamba kupharazga. Kufuma apo, wakapharazgira nduna ya ku Etiyopiya na kuyibatiza. (Mil. 6:2-6; 8:4-13, 26-38) Wakaŵa chiyelezgero chiwemi chomene pa nkhani ya kuteŵetera mwakugomezgeka.

13 Filipu wakaleka yayi kuŵa na mwamphu mu uteŵeti. Wakati wakhazikika mu Kesareya, wakalutilira kutangwanika na mulimo wa kupharazga, lekani Luka wakamuchema kuti “mupharazgi.” Tikuŵazgaso kuti wakaŵa na ŵana ŵasungwana ŵanayi awo ŵakachimanga, icho chikulongora kuti ŵakatolera wiskewo. b (Mil. 21:9) Filipu wakachita vinandi kuti wakhozge umoyo wauzimu wa mbumba yake. Ŵanalume Ŵachikhristu awo ŵali na ŵana ŵangachita makora kuyezga Filipu. Ŵakwenera kudangilira mu uteŵeti kweniso kovwira ŵana ŵawo kuti ŵatemwenge chomene kupharazga.

14. Ntchivichi chikwenera kuti chikachitika apo Paulosi wakenderanga ŵabali, ndipo tili na mwaŵi wuli mazuŵa ghano?

14 Mu malo ghalighose agho ŵakafikangamo, Paulosi wakapenjanga na kusanga Ŵakhristu ŵanyake na kukhalapo nawo. Tikukayika yayi kuti ŵabali mu malo agha ŵakaŵa ŵakunozgeka kupokelera mishonale wakwendakwenda uyu na ŵanyake awo wakaŵa nawo. Maulendo agha ghakwenera kuti ghakawovwira kuti ŵakhwimiskanenge. (Rom. 1:11, 12) Mazuŵa ghano napo tili nawo mwaŵi wanthena uwu. Usange tapokelera mulaŵiliri wa dera na muwoli wake mu nyumba yithu, nanga yingaŵa yambura yakuwoneka makora, tikutumbikika chomene.—Rom. 12:13.

‘Nili Wakunozgeka Kufwa’ (Milimo 21:10-14)

15, 16. Kasi Agabu wakiza na uthenga wuli, ndipo ukaŵakhwaska wuli awo ŵakawupulika?

15 Apo Paulosi wakaŵa ku nyumba ya Filipu, kukiza mulendo munyake wakuchindikika, zina lake Agabu. Awo ŵakawungana pa nyumba ya Filipu ŵakamanyanga kuti Agabu wakaŵa ntchimi; wakachima vya njara yikuru mu muwuso wa Kilaudiyo. (Mil. 11:27, 28) Panyake ŵakajifumbanga kuti: ‘Kasi Agabu wapukwachi? Kasi wiza na uthenga wuli?’ Apo ŵakadodoliskanga, Agabu wakatora salu yitali ya Paulosi iyo yikaŵa nga ni lamba, ndipo ŵakaŵikangamo ndalama na vinthu vinyake na kuyivwara mu chiwuno. Agabu wakatora lamba uyu na kujikaka nayo malundi na mawoko. Kufuma apo wakayowoya mazgu. Uthenga wake ukaŵa wakofya, wakati: “Ntheura mzimu utuŵa ukuti: ‘Mweneko wa lamba uyu, Ŵayuda ŵamumukaka mu Yerusalemu na kumupeleka mu mawoko gha ŵanthu ŵamitundu.’”—Mil. 21:11.

16 Uchimi uwu ukakhozgera kuti Paulosi walutenge ku Yerusalemu. Kweniso ukalongora kuti ivyo wamuchita pakupharazgira Ŵayuda ku Yerusalemu ŵamumukakirapo na kumupeleka “mu mawoko gha ŵanthu ŵa mitundu.” Uchimi uwu ukaŵagulura nkhongono awo ŵakaŵapo. Luka wakalemba kuti: “Sono tikati tapulika ichi, ise na ŵa ku malo ghara tikamba kumuŵeyelera kuti waleke kuluta ku Yerusalemu. Paulosi wakazgora kuti: ‘Chifukwa wuli mukulira na kunigongoweska? Manyani kuti ine nili wakunozgeka kukakika pera chara kweniso kufwira mu Yerusalemu chifukwa cha zina la Fumu Yesu.’”—Mil. 21:12, 13.

17, 18. Kasi Paulosi wakalongora wuli kuti wakaŵikapo mtima kuchita khumbo la Yehova, ndipo ŵabali ŵakachita wuli?

17 Muŵe nga mukuwona ivyo vikachitika. Ŵabali, na Luka wuwo, ŵakaŵeyeleranga Paulosi kuti waleke kulutilira na ulendo. Ŵanthu ŵakamufipira chomene mtima ndipo ŵakamba kulira. Paulosi wakaŵaphalira ŵanthu aŵa kuti ‘ŵakulopweska mtima’ wake. Ndipo Mabaibolo ghanyake ghakuti ‘ŵakaswa mtima wake.’ Ndipouli, iyo wakalutilira kuŵa wakukhora, ndipo nga umo wakachitira apo wakaŵa na ŵabali ŵa ku Ture, wakaleka yayi kuluta ku Yerusalemu nangauli ŵabali ŵakamuŵeyeleranga na kulira. M’malo mwake, wakaŵalongosolera chifukwa icho wakenera kulutira ku Yerusalemu. Apa wakalongora kuti wakaŵa na chikanga kweniso kuti wakaŵikapo mtima chomene. Nga ni Yesu, Paulosi wakaŵikapo mtima kuluta ku Yerusalemu. (Heb. 12:2) Paulosi wakakhumbanga kuti wakafwire chipulikano chake yayi, kweni usange vyakachitika, wakawonanga kuti ni mwaŵi kufwa chifukwa cha kulondezga Khristu Yesu.

18 Kasi ŵabali ŵakachita wuli? Ŵakachindika ivyo mweneko wakasankha. Tikuŵazga kuti: “Tikati tatondeka kumugongoweska, tikaleka kumukanizga, tikati: ‘Khumbo la Yehova lichitike.’” (Mil. 21:14) Awo ŵakayezganga kumugongoweska Paulosi kuti waleke kuluta ku Yerusalemu, ŵakakoseranga waka maghanoghano ghawo yayi. Ŵakamupulikizga Paulosi ndipo ŵakapulikiska. Ŵakamanya na kuzomerezga kuti likaŵa khumbo la Yehova, nangauli chikaŵa chakusuzga kwa iwo. Paulosi wakaŵa pa ulendo uwo ukamulongozgeranga ku nyifwa. Awo ŵakamutemwanga ŵalekenge kuyezga kumugongoweska mphanyi chikaŵa chipusu chomene kwa Paulosi kuzizipizga.

19. Kasi tikusambirako sambiro wuli lakuzirwa kwa Paulosi?

19 Tikusambirapo sambiro lakuzirwa chomene pa ivyo vikachitikira Paulosi. Tikusambirapo kuti: Tikukhumba yayi kugongoweska ŵanthu awo ŵakujipata pakuteŵetera Chiuta. Sambiro ili lingagwira ntchito pa vinthu vinandi, pa nkhani ya umoyo na nyifwa pera yayi. Mwachiyelezgero, nangauli ŵapapi ŵanandi awo Mbakhristu vikuŵasuzga kuwona ŵana ŵawo ŵakufumapo pa nyumba kukateŵetera Yehova ku vyaru vyakutali, iwo ŵakukhumba yayi kuŵagongoweska. Phyllis, uyo wakukhala ku England, wakukumbuka umo wakajipulikira apo mwana wake msungwana yekha na yekha wakaluta ku uteŵeti wa umishonale ku Africa. Phyllis wakati: “Chitima chikanikora pa nyengo iyi. Chikaŵa chakusuzga chomene kuzomerezga kuti mwana wane wamukhala kutali chomene na ine. Nkhaŵa na chitima kweniso wakunotha pa nyengo yimoza. Nkhalomba chomene pa nkhani iyi. Kweni ndivyo mweneko wakasankha, ndipo nkhakhumba yayi kusintha ivyo wakasankha. Nakuti ndine nkhamusambizganga nyengo zose kuti waŵikenge vinthu vya Ufumu pakwamba mu umoyo wake. Pasono wateŵetera mu charu chinyake kwa vyaka 30, ndipo nkhuwonga Yehova zuŵa lililose chifukwa mwana wane ngwakugomezgeka.” Ntchiwemi chomene kuchiska Ŵakhristu ŵanyithu awo ŵali na mtima wakujipeleka.

Ntchiwemi kukhozga Ŵakhristu ŵanyithu awo ŵali na mtima wakujipeleka

“Ŵabali Ŵakatipokelera Mwakukondwa” (Milimo 21:15-17)

20, 21. Ntchivichi chikulongora kuti Paulosi wakakhumbanga kuŵa pamoza na ŵabali, ndipo chifukwa wuli wakakhumbanga kuŵa pamoza na ŵanthu ŵa chipulikano chakuyana na chake?

20 Ŵakanozgekera ulendo, ndipo Paulosi na ŵanyake awo ŵakendanga nayo, ŵakanyamuka. Ntheura, ŵabali awo ŵakendanga nayo ŵakalongora kuti ŵakakhozgeranga uteŵeti wake na mtima wawo wose. Palipose apo ŵakayimanga pa ulendo wawo wa ku Yerusalemu, Paulosi na awo wakendanga nawo ŵakakhumbanga kuŵa pamoza na ŵabali na ŵadumbu. Pa Ture ŵakasanga ŵasambiri ndipo ŵakakhala nawo mazuŵa 7. Mu Pitolemayi ŵakatawuzga ŵabali na ŵadumbu ŵawo ndipo ŵakakhala nawo zuŵa limoza. Ku Kesareya ŵakakhalako mazuŵa ghachoko waka mu nyumba ya Filipu. Kufuma apa, ŵasambiri ŵanyake mu Kesareya ŵakapelekezga Paulosi na awo wakendanga nawo ku Yerusalemu, uko ŵakapokelereka na Mnasoni, msambiri wakwambilira. Paumaliro ŵanthu aŵa ŵakafika ku Yerusalemu, ndipo Luka wakalemba kuti: “Ŵabali ŵakatipokelera mwakukondwa.”—Mil. 21:17.

21 Apa chikulongora kuti Paulosi wakatemwanga kukhala na ŵanthu ŵa chipulikano chakuyana na chake. Mpositole uyu wakakhozgeka chomene na ŵabali na ŵadumbu ŵake, nga umo nase tikuchitira mazuŵa ghano. Tikukayika yayi kuti ivi vikawovwira chomene Paulosi kuti waŵe na chikanga kukumana na ŵalwani ŵake ŵakali awo ŵakakhumbanga kumukoma.

b Wonani bokosi lakuti “ Kasi Ŵanakazi Ŵangaŵa Ŵateŵeti?