Lutani apo pali nkhani

VYAKOVWIRA MABANJA | MABANJA

Kasi Tingachita Wuli Kuti Tigwiliskirenge Ntchito Makora Tekinoloje?

Kasi Tingachita Wuli Kuti Tigwiliskirenge Ntchito Makora Tekinoloje?

 Tekinoloje yingakhozga panji kutimbanizga nthengwa yinu. Kasi ivi vingachitika wuli?

 Ivyo mukwenera kumanya

  •   Tekinoloje yingawovwira nthengwa yinu usange mukuyigwiliskira ntchito makora. Mwachiyelezgero, mfumu na muwoli ŵangayowoyeskana usange munyake wali kutali.

     “Mfumu panji muwoli winu wangajipulika makora usange mungamulembera kameseji kakuti ‘nkhukutemwa’ panji ‘nkhughanaghana waka vya iwe.’”—Jonathan.

  •   Tekinoloje yingatimbanizga nthengwa yinu para mukuleka kuyigwiliskira ntchito mwakwenelera. Mwachiyelezgero, ŵakutorana ŵanyake ŵakumalira nyengo yinandi pa foni panji pa tabuleti, ndipo ivi vikupangiska kuti ŵaŵavye nyengo yakuchezgera na munyawo.

     “Nkhuwona kuti nyengo zinandi mfumu wane wakatondekanga kuchezga nane chifukwa nkhasuŵiliranga foni.”—Julissa.

  •   Ŵakutorana ŵanyake ŵakuti ŵangakwaniska kuchita vinthu viŵiri pa nyengo yimoza, kuchezga na mfumu panji muwoli wawo na kuchitaso vinyake pa foni. Kweni kaswiri munyake wakuwona umo ŵanthu ŵakukhalira, Sherry Turkle, wakuti “uwu mbutesi ukuru chomene!” Para munthu wakuchita vinthu viŵiri panyengo yimoza, vikulongosoka yayi. Sherry Turkle wakuyowoyaso kuti “para munthu wakuchita vinandi panyengo yimoza, pakuŵavya chamahara icho chikuchitika.” a

     “Nkhukondwa chomene para nkhuchezga na mfumu wane, kweni vikuniŵinya para wakuchitaso vinthu vinyake pa foni uku wakuchezga na ine. Ivi vikulongora kuti foni ndiyo njakuzirwa chomene kwa iyo kuluska ine.”—Sarah.

 Fundo yikuru: Tekinoloje yingakhozga panji kutimbanizga nthengwa yinu.

 Ivyo mungachita

 Chitani vinthu vyakuzirwa chomene. Baibolo likuti: “Musande ivyo ni vinthu vyakuzirwa chomene.” (Ŵafilipi 1:10) Jifumbani kuti, ‘Kasi foni panji tabuleti yane yikunimalira nyengo yakuchezgera na mfumu panji muwoli wane?’

 “Ntchachitima kuwona kuti ŵakutorana ŵanyake waliyose wakusuŵilira foni panyengo ya chakurya pa resitaranti. Tikukhumba yayi kuŵa ŵazga ŵa tekinoloje na kuluwa vinthu vyakuzirwa chomene, uwo mbubwezi withu.”—Matthew.

 Mujiŵikirenge mphaka. Baibolo likuti: “Muŵe maso chomene na umo mukwendera, nga mbambura vinjeru yayi, kweni nga mbanthu ŵavinjeru. Mugwiliskirenge ntchito makora nyengo yinu.” (Ŵaefeso 5:15, 16) Jifumbani kuti, ‘Kasi ningajiŵikira nyengo yakuzgolera mameseji agho ngakuzirwa viŵiri yayi m’malo mwa kuzgora waka yiliyose iyo napokera?’

 “Nkhuwona kuti ntchakuzirwa chomene kuchuna foni yane kuti yileke kulira, pamasinda na kuzgora mameseji agho napokera panyengo yiwemi. Ni nyengo zose yayi apo tikupokera mauthenga agho tikwenera kuzgora nyengo yeneyiyo.”—Jonathan.

 Para vingachitika lekani kuchita vya ntchito panyengo yakupumura. Baibolo likuti: “Kanthu kalikose kali na nyengo yake yakutemeka.” (Mupharazgi 3:1) Jifumbani kuti: ‘Kasi nkhusoŵa nyengo yakuchezga na banja lane chifukwa chakuti nkhuchita vya ku ntchito pa foni panji tabuleti uku nili kunyumba? Para ni nthena, kasi vingakhwaska wuli banja lane? Kasi mfumu panji muwoli wane wangajipulika wuli?’

 “Chifukwa cha tekinoloje tingagwira ntchito kulikose kweniso nyengo yiliyose. So nkhwenera kuŵikapo mtima kuti nileke kutangwanika na foni panji kugwira ntchito pa foni para nkhuchezga na muwoli wane.”—Matthew.

 Dumbiskanani umo mungagwiliskilira ntchito foni panji tabuleti. Baibolo likuti: “Waliyose waleke kupenja icho ntchachandulo kwa iyo, kweni icho ntchachandulo kwa munthu munyake.” (1 Ŵakorinte 10:24) Dumbiskanani umo waliyose wakugwiliskira ntchito tekinoloje, na kuwona apo mungakhumbikwira kusintha. Mungagwiliskira ntchito fundo izo zili pa kamutu kakuti Ivyo mungadumbiskana.

 “Ine na mfumu wane tikugomezgana chomene, nakuti tikufwatukirana, so tikuphalirana usange munyake wakumalira nyengo yinandi pa foni panji tabuleti. Tose tikumanya uheni uwo ukuŵapo para munyake wakumalira nyengo yinandi pa foni, ntheura tikupulikiskana na kulondezga sachizgo la munyake.”—Danielle.

 Fundo yikuru: Ŵani maso kuti muleke kuŵa ŵazga ŵa tekinoloje.

a Fundo izi zafuma mu buku la Reclaiming Conversation—The Power of Talk in a Digital Age.