Kutsal Kitap kayıtlarını destekleyen arkeolojik bulgular var mı? 2014’te Biblical Archaeology Review dergisinde çıkan bir makale şu soruyu ele aldı: “İbranice Kutsal Yazılarda adı geçen kişilerden kaçıyla ilgili arkeolojik bulgular var?” Cevap şöyleydi: “En az 50!” Ama bu makaledeki listede adı geçmeyen biri vardı: Tattenay. O kimdi? Şimdi Kutsal Kitapta kısaca bahsedilen bu adamı biraz tanıyalım.

Yeruşalim bir dönem büyük Pers İmparatorluğu’nun hâkimiyetindeydi. Şehir Perslilerin Irmak Ötesi dedikleri bölgede, yani Fırat’ın batısında kalıyordu. Persliler Babil’i fethettikten sonra Yahudi esirleri serbest bırakmış ve Yeruşalim’e dönüp Yehova’nın mabedini yeniden inşa etmelerine izin vermişlerdi (Ezra 1:1-4). Ancak Yahudilerin düşmanları projeyi durdurmaya çalıştı. İnşa işini öne sürerek Yahudileri Pers İmparatorluğu’na başkaldırmakla suçladılar (Ezra 4:4-16). I. Darius’un (MÖ 522-486) yönetimi sırasında Tattenay isimli Pers yetkilisi bu konuda bir araştırma yaptı. Kutsal Kitap ondan “Irmak ötesinin valisi Tattenay” diye söz eder (Ezra 5:3-7).

Bir aileye ait olduğu düşünülen bir arşivde Tattenay isminin geçtiği, çiviyazısıyla yazılmış birkaç tablet bulunuyor. Bunlardan biri bir senet. I. Darius’un 20. yılına, yani MÖ 502’ye tarihlendirilen bu senet, bu ailenin fertlerinden biriyle Kutsal Kitapta değinilen Tattenay arasında bağlantı olduğunu gösteriyor. “Irmak Ötesi valisi Tattannu’nun” hizmetkârının ticari bir işleme tanıklık ettiğinden bahsediyor. Anlaşılan Tattannu Kutsal Yazılardaki Ezra kitabında adı geçen Tattenay’dır.

Tattenay’ın görevi neydi? Büyük Koreş MÖ 535’te hâkimiyeti altındaki toprakları eyaletlere ayırdı. Eyaletlerden biri Babil ve Irmak Ötesi olarak adlandırılmıştı. Sonra o da ikiye bölündü ve birine Irmak Ötesi adı verildi. Bu eyalet Koele-Suriye’yi, Fenike’yi, Samiriye’yi ve Yahuda’yı içine alıyor ve muhtemelen Şam’dan yönetiliyordu. Tattenay MÖ 520’den 502’ye kadar bu bölgenin valisiydi.

Tattenay isyan suçlamaları hakkında soruşturma yapmak için Yeruşalim’e gitti. Darius’a gönderdiği raporda Yahudilerin iddiasını iletti: Koreş Yehova’nın mabedinin yeniden inşa edilmesi için bir ferman çıkarmıştı. Kayıtların bulunduğu hazine dairesinde yapılan araştırmalar Yahudilerin iddiasını doğruladı (Ezra 5:6, 7, 11-13; 6:1-3). Bunun üzerine Tattenay’a inşa işine karışmaması emredildi, o da emre uydu (Ezra 6:6, 7, 13).

“Irmak ötesinin valisi Tattenay” tarihe damgasını vurmuş biri olmayabilir. Yine de Kutsal Yazıların ondan bahsetmesi ve bunu yaparken doğru unvanı kullanması dikkate değer. Bu bulgu, arkeolojinin Kutsal Kitabın tarihsel doğruluğunu desteklediğini gösteren küçük ama anlamlı ipuçlarından sadece biridir.