Skip to content

Skip to table of contents

AMWIIYE LUSYOMO LWABO | ENOKI

“Wakakkomanisya Leza”

“Wakakkomanisya Leza”

ENOKI wakapona myaka minji. Ambweni tulakonzya kujana buyumuyumu kuciyeeyela, pele myaka njaakapona mwaalumi ooyu yakasika kumyaka iibalilwa ku 365—ciindi cilamfwu kapati kwiinda myaka njobapona bantu mazuba aano! Pele tanaakacembeede kapati, kweelana amyaka njobakali kupona bantu kaindi. Kaindi, myaanda yamyaka iinda ku 50 yainda, bantu bakali kupona myaka minji kapati kwiinda mazuba aano. Adamu mwaalumi wakusaanguna, wakaliponede kale myaka iinda ku 600 ciindi Enoki naakazyalwa, mpoonya alimwi Adamu wakazumanana kupona kwamyaanda yamyaka yotatwe! Bana bambi ba Adamu bakapona kwiinda amyaka eeyi. Aboobo amyaka iili 365, kulangilwa kuti Enoki wakacili kulibonya kuti wakacijisi nguzu mbuli mwaalumi wakali kulangilwa kupona myaka minji kumbele. Pele mubwini, tanaakazumanana kupona.

Kulangilwa kuti Enoki wakali muntenda yalufwu. Amweezeezye katija, katakonzyi kuluba ncobakacita bantu mbakaambila mulumbe wa Leza. Busyu bwabo bwakalicincide akaambo kabukali. Bantu aaba tiibakali kumuyanda. Bakausampaula mulumbe wakwe, alimwi akusulaika Leza wakamutumide. Tiibakali kukonzya kumulwana Leza wa Enoki, Jehova, pele bakali kukonzya kulwana mwaalumi ooyu! Ambweni Enoki wakali kulibilika kuti naa kuli nayakuubona alimwi mukwasyi wakwe. Sena wakali kuyeeya mukaintu wakwe abana bakwe basimbi naa mwanaakwe musankwa Metusela naa muzyukulu wakwe Lameki? (Matalikilo 5:21-23, 25) Sena aaya ngaakali mamanino?

Kulibonya kuti Enoki muntu uukatazya kumvwisya uulembedwe mu Bbaibbele. Zibalo zyotatwe buyo izyamu Bbaibbele nzezyaamba makani mubulamfwu kujatikizya nguwe. (Matalikilo 5:21-24; Bahebrayo 11:5; Juda 14, 15) Nokuba boobo, tupango ootu tulizulide kupandulula mwaalumi ooyu iwakajisi lusyomo luyumu. Sena mujisi mukuli wakulanganya mukwasyi? Sena kuli nomwakalijanide kale mubukkale bukatazya bwakwiiminina cintu ncomuzyi kuti cililuzi? Ikuti kacili boobo, inga mwaiya zinji kulusyomo lwa Enoki.

“ENOKI WAKAZUMANANA KWEENDA A LEZA MWINI-MWINI”

Bantu bakali mubukkale bubyaabi ciindi Enoki naakazyalwa. Lyakali zyalani lyaciloba mumulongo wa Adamu. Mubwini, bantu bakali afwaafwi akulondoka kwalo ba Adamu a Eva nkobakajisi kumatalikilo ooko ikwakasweeka. Nkakaambo kaako bantu ncobakacili kupona kwaciindi cilamfwu. Nokuba boobo, bakali mubukkale bubyaabi mumakani aakulilemeka alimwi akumuuya. Nkondo yakalidumide kapati. Bukkale oobu bwakatalikila muzyalani lyabili ciindi Kaini naakajaya munyina, Abelo. Kulibonya kuti umwi wabana ba Kaini wakali kukukkomanina kapati kuba sinkondo alimwi akupilusya cibi kwiinda Kaini! Muzyalani lyatatu, kwakabuka bukkale abumbi bubyaabi kapati. Bantu bakatalika kwiita zina lya Jehova, pele kutali munzila yabulemu yakukomba. Bakali kubelesya zina lya Leza lisetekene munzila yakumusampaula alimwi iitali yabulemu.—Matalikilo 4:8, 23-26.

Kulangilwa kuti bukombi oobu bubyaabi bwakalidumide kapati muciindi ca Enoki. Aboobo ciindi Enoki naakali kukomena, wakeelede kusala. Sena wakali kuyoobasangana bantu bamumazuba aakwe? Naa sena wakali kuyooyandaula Leza mwini-mwni, Jehova, iwakalenga julu alimwi anyika? Kweelede kuti wakakulwaizyigwa kapati kwiiya kujatikizya Abelo, walo iwakajaigwa akaambo kakukomba Jehova munzila njakkomanina. Enoki wakasala kutobela nzila njiyonya eeyi. Lugwalo lwa Matalikilo 5:22 lutwaambila kuti: “Enoki wakazumanana kweenda a Leza mwini-mwini.” Majwi aaya atondezya kuti Enoki wakali muntu wakali kuyoowa Leza munyika yabantu ibatakali kukomba Leza. Ngomwaalumi wakusaanguna Bbaibbele ngolyaamba munzila eeyi.

Kapango nkamunya kamu Bbaibbele kaamba kuti Enoki wakazumanana kweenda a Jehova ciindi naakaba amwana musankwa Metusela. Aboobo tulakonzya kubona kuti Enoki wakaba amukwasyi naakajisi myaka iibalilwa ku 65. Wakalijisi mukaintu uutaambidwe zina mu Magwalo, alimwi ‘abana basankwa abasimbi’ bataambidwe mweelwe. Kutegwa muzyali mwaalumi ayende a Leza kumwi kakomezya alimwi akulanganya mukwasyi, weelede kusolekesya kuubikkila maano mukwasyi wakwe munzila njayanda Leza. Enoki wakalizyi kuti Jehova wakali kulangila kuti akakatile kumukaintu wakwe cakusyomeka. (Matalikilo 2:24) Alimwi wakacita ncaakali kukonzya kutegwa ayiisye bana bakwe kujatikizya Jehova Leza. Ino ncinzi cakatobela?

Bbaibbele talyaambi zinji kujatikizya cakatobela. Kunyina ncolyaamba kujatikizya lusyomo lwamwana wa Enoki, Metusela, walo iwakapona myaka minji kapati iilembedwe mu Bbaibbele, iwakafwa ciindi camwaka Zambangulwe nilyakaboola. Nokuba boobo, Metusela wakazyala mwana musankwa uutegwa Lameki. Lameki wakapona antoomwe abasyaanyinakulu ba Enoki kwamyaka iinda ku 100. Mpoonya Lameki wakakomena kajisi lusyomo luyumu kapati. Jehova wakamusololela kwaamba businsimi kujatikizya Nowa, mwana wa Lameki, alimwi businsimi oobu bwakazikucitika ciindi Zambangulwe nolyakainda. Mbubwenya mbuli sinsiku Enoki, awalo Nowa wakaambwa kuti mwaalumi wakali kweenda a Leza. Nowa kunyina naakabonana a Enoki. Pele Enoki wakasiya cikozyanyo cibotu. Kulangilwa kuti Nowa wakaiya cikozyanyo eeco kuzwa kuli bausyi ba Lameki, naa kuli bakaapanyina ba Metusela naa ambweni kuli ba Jaredi, bausyi ba Enoki ibakafwa ciindi Nowa naakajisi myaka iili 366.—Matalikilo 5:25-29; 6:9; 9:1.

Amweezeezye kwiindana kuliko akati ka Enoki a Adamu. Nokuba kuti Adamu wakalilondokede, wakabisyila Jehova alimwi akusiila bana bakwe cikozyanyo cabuzangi alimwi amapenzi. Enoki nokuba kuti tanaakalondokede, wakeenda a Leza alimwi akusiila bana bakwe cikozyanyo cibotu calusyomo. Adamu wakafwa ciindi Enoki naakajisi myaka iili 308. Sena bamukwasyi wa Adamu bakamulila usyi wabo ooyu iwakali kuliyanda? Tatuzyi pe. Kufwumbwa naa cakali buti, Enoki “wakazumanana kweenda a Leza mwini-mwini.”—Matalikilo 5:24.

Ikuti naa mujisi mukuli wakulanganya mukwasyi, amubone ncomukonzya kwiiya kulusyomo lwa Enoki. Nokuba kuti cilayandika kapati kulanganya mukwasyi wanu kumubili, kunyina cintu ciyandika kapati kwiinda zintu zyakumuuya. (1 Timoteyo 5:8) Lubazu oolu mulaluzuzikizya kutali buyo kwiinda muzintu nzyomwaamba, pele amuzintu nzyomucita. Ikuti mwasala kweenda a Leza mbubwenya mbuli Enoki mbwaakacita, kulekela zyeelelo zya Leza zyakasololelwa amuuya kuti zimusololele mubuumi bwanu, andinywe muyooba cikozyanyo cibotu kumukwasyi wanu—cikozyanyo cibotu cakuti batobele.

ENOKI “WAKASINSIMA KUJATIKIZYA MBABO”

Kulangilwa kuti Enoki wakali kulimvwa kulendelelwa mbwaakali mwaalumi iwakajisi lusyomo munyika eeyo iyatakajisi lusyomo. Pele sena Leza wakwe Jehova wakamulanganya? Inzya. Bwakasika buzuba ciindi Jehova naakaambaula amubelesi wakwe ooyu uusyomeka. Leza wakaambila Enoki mulumbe ngwaakeelede kwaambila bantu bamumazuba aakwe. Aboobo wakapa kuti Enoki abe musinsimi, imusinsimi wakusaanguna kuba amulumbe uulembedwe mu Bbaibbele. Tulizyi oobo nkaambo Juda, imunyina a Jesu, wakasololelwa amuuya kulemba kujatikizya majwi aabusinsimi aa Enoki kakwiindide kale myaanda yamyaka minji. *

Ino Enoki wakasinsima nzi? Wakasinsima kuti: “Amubone! Jehova wakaboola amakumi-makumi aazyuulu zyabangelo bakwe basalala, kuti abeteke bantu boonse, akubazula boonse basampaula Leza mumicito yabo iisampaula Leza njobakacita munzila iisampaula Leza, alimwi akujatikizya zintu zyoonse ziyumya mate nzyobakali kumwaamba basizibi basampaula Leza.” (Juda 14, 15) Lino cintu cakusaanguna ncomukonzya kubona ncakuti, Enoki wakali kwaamba zintu mbuli kuti zyakacitikide kale, mbuli kuti Leza wakazizuzikizyide kale izyakaambidwe mubusinsimi. Eeyi nenzila businsimi bunji ibwakatobela mbobwakali kulembwa. Kaambo nkakuti: Musinsimi waamba cintu cimwi cisinizyide kuti cilacitika calo cikonzya kwaambwa mbuli kuti cacitika kale!—Isaya 46:10.

Cakutayoowa Enoki wakaambilizya mulumbe wa Leza kunyika iisofweede

Ino cakali buti kuli Enoki kwaambilizya mulumbe ooyu, ambweni kwiinda mukukambaukila baabo boonse ibakali kuyoomvwa? Amubone kucenjezya mbokwakajisi nguzu—ziindi zyone kwakabelesya mabala aakuti ‘kusampaula Leza’ ikutondezya kusulaika bantu, micito yabo, alimwi anzila mbobakali kucita micito eeyo. Aboobo, businsimi bwakacenjezya bantu boonse kuti nyika mboyakazooba kuzwa ciindi cakutandwa mu Edeni yakalisofweede cakumaninina. Nyika eeyo yakali kuyoonyonyoonwa ciindi Jehova naakali kuyooboola “amakumi-makumi aazyuulu zyabangelo bakwe basalala”—makamu-makamu aabangelo basinguzu ibali munkondo kutegwa balete lunyonyooko. Cakutayoowa Enoki wakakwaambilizya kucenjezya kwa Leza ooku, alimwi wakacita oobo alikke! Ambweni mukubusi Lameki wakali kulangilila, kagambidwe akaambo kabusicamba bwabakaapanyina. Kuti kakuli boobo, andiswe tulakonzya kukamvwisya kaambo.

Lusyomo lwa Enoki lulakonzya kutupa kuti tulibuzye naa ambweni nyika eeyi motukkala twiibona mbuli mbwaibona Leza. Lubeta Enoki ndwaakali kwaambilizya cabusicamba nkolucili; lulayandika kunyika yamazuba aano mbubwenya mbolwakali kuyandika kunyika yakumazuba aa Enoki. Kweelana akucenjezya kwa Enoki, Jehova wakaleta Zambangulwe kubantu ibakali kusampaula Leza mumazuba aa Nowa. Pele lunyonyooko oolo lwakapa cikozyanyo calunyonyooko lupati iluboola. (Matayo 24:38, 39; 2 Petro 2:4-6) Mbubwenya mbuli kaindi, mazuba aano Leza ulilibambilide amakumi-makumi aazyuulu zyabangelo bakwe basalala kuleta lubeta lwabululami munyika yabantu batakombi Leza. Umwi aumwi wandiswe weelede kukubikkila maano kucenjezya kwa Enoki alimwi akwaambila bamwi. Bamukwasyi wesu alimwi abalongwe besu balakonzya kututantamuka. Aboobo zimwi ziindi tulakonzya kulimvwa kulendelelwa. Pele Jehova kunyina naakamulekelezya Enoki; ncimwi buyo amazuba aano kunyina nakonzya kubalekelezya babelesi bakwe basyomeka!

“WAKALONZYEGWA IKUTEGWA ATALUBONI LUFWU”

Ino mamanino aa Enoki akali buti? Munzila imwi, lufwu lwakwe lulakatazya kumvwisya alimwi akukkomanisya kwiinda buumi bwakwe. Lugwalo lwa Matalikilo lwaamba buyo kuti: “Enoki wakazumanana kweenda a Leza mwini-mwini. Eelyo tanaakaciliko nkaambo Leza wakamutola.” (Matalikilo 5:24) Ino muunzila nzi Leza mwaakamutola Enoki? Nokwakainda ciindi mwaapostolo Paulo wakapandulula kuti: “Akaambo kalusyomo Enoki wakalonzyegwa ikutegwa ataluboni lufwu, alimwi tanaakajanwa kuli koonse pe akaambo kakuti Leza wakalimulonzyede; nkaambo katanalonzyegwa wakacitilwa bumboni bwakuti wakakkomanisya Leza.” (Bahebrayo 11:5) Ino Paulo wakali kupandulula nzi ciindi naakaamba majwi aakuti “wakalonzyegwa ikutegwa ataluboni lufwu”? Busanduluzi bumwi bwama Bbaibbele bwaamba kuti Leza wakatola Enoki kujulu. Pele eeci tacikonzyeki. Bbaibbele litondezya kuti Jesu Kristo ngowakali wakusaanguna kubusyigwa akuunka kujulu.—Johane 3:13.

Aboobo, ino muunzila nzi Enoki ‘mwaakalonzyegwa’ kutegwa “ataluboni lufwu”? Kulangilwa kuti Jehova wakamulonzya Enoki kabotu-kabotu kuzwa kubuumi akuya kulufwu, kutegwa amukwabilile kumacise aalufwu. Pele cakusaanguna, Enoki wakacitilwa “bumboni bwakuti wakakkomanisya Leza.” Muunzila nzi? Kakusyeede buyo ciindi cisyoonto kuti afwe, kulangilwa kuti Enoki wakabona cilengaano kuzwa kuli Leza, ambweni icakali kumutondezya nyika kaili paradaiso. Akaambo kacitondezyo eeci cisalede cakuti wakali kukkomaninwa a Jehova, Enoki wakoona mulufwu. Kalemba kujatikizya Enoki alimwi abamaalumi abamakaintu bamwi basyomeka, mwaapostolo Paulo wakati: “Boonse aaba bakafwa kabajisi lusyomo.” (Bahebrayo 11:13) Kumane, ambweni basinkondonyina bakauyandaula mubili wakwe pele “tanaakajanwa kuli koonse pe,” ambweni akaambo kakuti Jehova wakausisa kutegwa bantu bataunyonyooni naa kuubelesya kusumpula bukombi bwakubeja. *

Katujisi muzeezo ooyu wamu Magwalo, lino atusole kweezeezya buumi bwa Enoki mbobwakagola. Amweezeezye bukkale oobu, katuyeeyede kuti kuli buyo nzila yomwe. Enoki wakali kuyaabutija, kali afwaafwi kukatala kapati. Basikumupezya bakali kuyabumutandaanya, kabanyemede kapati akaambo kamulumbe wakwe walubeta. Enoki wakajana busena bwakuyubila akulyookezya kwakaindi kasyoonto, pele wakalizyi kuti tanaakali kukonzya kutija kwaciindi cilamfwu. Lino lufwu lubyaabi lwakali kununkila. Ciindi naakali kulyookezya, wakapaila kuli Leza wakwe. Mpoonya wakalimvwa kuba aluumuno lutaambiki. Cilengaano cakamutola kubusena kule kapati, calo icakamupa kulimvwa mbuli kuti Enoki wakaliko ncobeni kubusena ooko.

Kulangilwa kuti Enoki wakali muntenda yalufwu lubyaabi ciindi Jehova naakamutola

Amweezeezye Enoki katondezyegwa busena bumbi, nyika iindene kapati anjaakazyi. Wakaibona kuti mbusena bubotu kapati mbuli muunda wa Edeni, pele kwakanyina bakerubi ibakali kulinda kutegwa bantu batanjili. Kwakali bamaalumi abamakaintu banji—boonse bakali kulibonya kuba abuumi buli kabotu alimwi ibakajisi nguzu. Bakajisi luumuno akati kabo. Kwakanyina kusulaikana alimwi akupenzyegwa akaambo kabukombi kwalo Enoki nkwaakazyi kabotu. Pele walo Enoki wakalimvwa kuyandwa, alimwi akukkomaninwa a Jehova. Wakalisinizyide kuti kubusena oobu nkokubusena nkwaakali kuzulilwa; bwakali kuyooba munzi wakwe. Mbwaakali kuyaabulimvwa kuba muluumuno kapati, Enoki wakajala meso aakwe akufwa.

Mane kusikila sunu nkwacibede ooko—uloona mulufwu, kayeeyedwe kabotu-kabotu a Jehova Leza uutalubi! Mbubwenya mbuli Jesu mbwaakasyomezya nokwakainda ciindi, buzuba buyoosika ciindi aabo boonse mbayeeyede Leza nobayoomvwa jwi lya Kristo akuzwa muzyuumbwe, akubona nyika mbotu mpya alimwi yaluumuno.—Johane 5:28, 29.

Sena mulayanda kuyoojanika? Amweezeezye buyo mbocinookkomanisya kubonana a Enoki. Amuyeeye buyo zintu zibotu nzyotukonzya kuyakwiiya kulinguwe! Uyakutwaambila naa kweezeezya kwesu kujatikizya mamanino abuumi bwakwe naa kuli afwaafwi akasimpe. Pele kuli cimwi ciyandika kapati ncotweelede kwiiya kujatikizya nguwe lino. Naakamana kwaamba zya Enoki, Paulo wakazumanana akwaamba kuti: “Ikuti kakunyina lusyomo tacikonzyeki pe kumukkomanisya Leza.” (Bahebrayo 11:6) Eelo kaka aaka nkaambo kabotu iikeelede kutupa kwiiya lusyomo luyumu lwa Enoki!

^ munc. 14 Basikwiiya Bbaibbele bamwi baamba kuti Juda wakazubulula mubbuku litali lyamasimpe iliitwa kuti Book of Enoch, pele bbuku eelyo ndibbuku lyatwaano litazyibidwe nkolyakazwa, libejekezyegwa kuti ndilya Enoki. Lilaamba munzila iiluzi businsimi bwa Enoki, pele businsimi oobo bweelede kuti bwakazwa mumalembe aakaindi lino aataciwo—kufwumbwa naa akalembedwe buya naa akaambwa buya. Kulangilwa kuti Juda wakabelesya malembe ngamunya aayo aakaindi, naa ambweni wakaiya kujatikizya Enoki kuzwa kuli Jesu, walo iwakalibonena buumi bwa Enoki naakali kujulu.

^ munc. 20 Mbubwenya buyo, kulangilwa kuti Leza wakabona masimpe kuti mubili wa Musa alimwi awa Jesu kunyina wakali kukonzya kuubelesya munzila eeyi iitali kabotu.—Deuteronomo 34:5, 6; Luka 24:3-6; Juda 9.