Skip to content

Skip to table of contents

Ngaahi Lotu Fakatahatahá​—Ko e Founga Ia ʻa e ʻOtuá?

Ngaahi Lotu Fakatahatahá​—Ko e Founga Ia ʻa e ʻOtuá?

“ʻOku fakafāʻūtahaʻi pe fakamavahevaheʻi kitautolu ʻe he lotu?” Naʻe ʻoatu ʻa e fehuʻi ko iá ki he kau lautohi ʻo e The Sydney Morning Herald. Ko e tokolahi taha ʻo e faʻahinga naʻe tali ki aí —ko e pēseti ʻe 89 nai—naʻa nau ongoʻi ko e lotú ʻokú ne fakamavahevaheʻi kitautolu.

KAE KEHE, ko e kau poupou ʻo e ngaahi lotu fakatahatahá ʻoku kehe ʻaupito ʻenau vakai ki he meʻá ni. “Fakahaaʻi mai ʻa e lotu ʻoku ʻikai te nau fakahāhā ʻa e manavaʻofá . . . , ʻikai tokangaʻi ʻa e ʻātakaí . . . , ʻikai fakahāhā ʻa e anga-talitali kakaí,” naʻe fehuʻi ia ʻe Eboo Patel, ko e tokotaha naʻá ne fokotuʻu ʻa e kulupu Lotu Fakatahataha ʻa e Toʻutupú.

Ko e moʻoni, ko e kau lotu-Puta, kau Katolika, kau Palotisani, kau Hinitū, kau Mosilemi, mo e ngaahi lotu kehekehe lahi kuo nau kau fakataha ʻi hono tauʻi ʻa e masivá, feinga ki he totonu ʻa e tangatá, ngāue ke taʻofi ʻa e tanu ʻo e ngaahi mainá, pe tohoakiʻi ʻa e tokangá ki he ngaahi ʻīsiu ki he ʻātakaí. Kuo fakatahataha ʻa e ngaahi tui kehekehe ke talanoaʻi ʻa e founga ke maʻu ai ʻa e ngaahi ʻilo mo e fakakaukau ko ia te nau fāʻūtaha aí. Ko e ngaahi moʻoniʻi meʻa ne nau fefaikehekeheʻaki aí, naʻa nau kātoangaʻi ia ʻaki ʻa e ouau ʻo e tutu teʻelango, fakafiefia, hiva, lotu, mo e alā meʻa pehē.

Ko e fakatahatahaʻi ʻo e ngaahi lotú ko e founga nai ia ke fakaleleiʻiʻaki ʻa e fepakipaki ʻo e ngaahi tuí? Ko e ngaahi lotu fakatahatahá ko e founga ia ʻa e ʻOtuá ki hono ʻomai ha māmani lelei ange?

FĀʻŪTAHA—KO E HĀ ʻA E OLÁ?

Ko e taha ʻi he ngaahi kautaha lahi taha ʻo e lotu fakatahatahá naʻa nau pōlepole ʻi hono kau mēmipa ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e ngaahi tui kehekehe laka hake ʻi he 200 pea toe lele lelei ʻi he ngaahi fonua ʻe 76. Naʻe talaki ʻenau taumuʻá “ke pouaki ʻa e kātakí mo fengāueʻaki fakaʻaho ʻa e lotu fakatahatahá.” Kae kehe, kuo fakamoʻoniʻi ʻa e faingofua ange ke leaʻaki ʻi hono faí. Ko e fakatātā, fakatatau ki he faʻahinga naʻa nau fokotuʻutuʻu ʻa e tohi aleapaú naʻe pau ke nau tokanga ki hono fakaleá koeʻuhí ke ʻoua ʻe fakaʻitaʻi ʻa e ngaahi lotu lahi mo e ngaahi kulupu tuʻufonua ʻa ia ne nau fakamoʻoni ʻi he tohi aleapaú. Ko e hā hono ʻuhingá? Ko e tafaʻaki ʻe taha naʻe ʻi ai ha taʻefelotoi pe ʻoku totonu ke fakakau ʻa e ʻOtuá ʻi he tohi aleapaú. Ki mui aí, ko ha faʻahinga maʻuʻanga fakamatala pe ko ha lāulea fekauʻaki mo e ʻOtuá naʻe taʻofi ia.

Kapau ʻoku ʻikai fakakau ʻa e ʻOtuá ʻi he ngaahi meʻá, ko e hā leva ʻa e ʻaonga ʻo e lotú? Tānaki atu ki ai, ʻoku anga-fēfē ʻa e kehekehe ʻa e kautaha lotu fakatahatahá mei he ngaahi kautaha tokoni ʻofa pe tokoni ki he faingataʻaʻia? ʻI he ʻuhinga lelei, ko e kulupu lotu fakatahataha naʻe lave ki ai ki muʻá ʻoku hā mahino ai ʻa e ʻikai ko ha kautaha fakalotu ia, ka ko ha kautaha ʻoku pouaki ʻa e fengāueʻaki fakatahá.

POUAKI ʻA E LELEÍ—ʻOKU FEʻUNGA PĒ IA?

ʻOku pehē ʻe he Dalai Lama, ko ha tokotaha poupou tuʻu-ki-muʻa ia ʻi he lotu fakatahatahá: “Ko e ngaahi lotu kotoa pē ʻoku nau maʻu tefito ʻa e pōpoaki tatau: ʻa e ʻofa, manavaʻofa mo e fakamolemole.” Naʻá ne toe pehē: “Ko e meʻa mahuʻingá ʻoku totonu ke hoko ia ko e konga ʻo ʻetau moʻui fakaʻahó.”

ʻI heʻene peheé, ko e mahuʻinga ʻo e ngaahi ʻulungaanga lelei hangē ko e ʻofá, manavaʻofá, mo e fakamolemolé ʻoku mātuʻaki mahuʻinga ʻaupito. ʻI he meʻa naʻe ui ko e Lao Koulá, naʻe pehē ʻe Sīsū: “Ko ia ai, ko e ngaahi meʻa kotoa pē ʻoku mou loto ke fai atu ʻe he kakaí kiate kimoutolú, kuo pau foki ke mou fai ia kiate kinautolu.” (Mātiu 7:12) Ka ʻoku pouaki ʻe he lotu moʻoní ʻa e meʻa pē ʻoku leleí?

Ko e tokolahi naʻa nau taukaveʻi ʻoku nau tauhi ʻa e ʻOtuá ʻi he taimi ʻo e ʻapositolo ko Paulá ka naʻá ne pehē: “ʻOku ou fakamoʻoni ko kinautolú ʻoku ʻi ai haʻanau faivelenga ki he ʻOtuá; ka ʻoku ʻikai fai ʻo fakatatau ki he ʻilo totonú.” Ko e hā ʻa e palopalemá? “Koeʻuhi ko e ʻikai ke nau ʻiloʻi ʻa e tuʻunga māʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá,” naʻe pehē ʻe Paula, naʻa nau “feinga ke fokotuʻu pē haʻanautolú.” (Loma 10:2, 3) ʻI he ʻikai maʻu ʻa e ʻilo totonu ki he meʻa naʻe fiemaʻu ʻe he ʻOtuá ke nau faí, ko ʻenau faivelengá—mo e tuí—naʻe taʻeʻaonga moʻoni.—Mātiu 7:21-23.

VAKAI ʻA E TOHI TAPÚ KI HE NGAAHI LOTU FAKATAHATAHÁ

Naʻe pehē ʻe Sīsū: “Fiefia ē ka ko kinautolu ʻoku manako ki he melinó.” (Mātiu 5:9) Naʻe fai ʻe Sīsū ʻa e meʻa naʻá ne malanga ʻakí ʻi hono pouaki mo ʻoatu ʻa e pōpoaki ʻo e melinó ki he kakai ʻo e ngaahi puipuituʻa fakalotu kehekehe. (Mātiu 26:52) Ko e faʻahinga naʻa nau tali iá naʻe tohoakiʻi kinautolu ki he haʻi taʻemamotu ʻo e ʻofá. (Kolose 3:14) Ka naʻe taumuʻa nai ʻa Sīsū ke fakafāʻūtahaʻi pē ʻa e kakai ʻo e ngaahi puipuituʻa kehekehe koeʻuhí ke nau lava ʻo nofo melino? Naʻá ne kau fakataha mo e niʻihi kehé ʻi heʻenau ngaahi meʻa fakalotu?

Ko e kau taki lotu ʻi he kulupu lotu ʻo e kau Fālesí mo e kau Sātusí naʻa nau fakafepakiʻi anga-kakaha ʻa Sīsū—naʻa mo hono kumi ke tāmateʻi ia. Naʻe anga-fēfē ʻene fakafeangaí? Naʻe ekinaki ʻa Sīsū ki heʻene kau ākongá: “Tuku ai pē ʻa kinautolu ia. Ko e kau takimuʻa kui kinautolu.” (Mātiu 15:14) Naʻe fakafisi ʻa Sīsū ke kau fakataha mo kinautolu ʻi he ngaahi meʻa fakalotú.

ʻI ha taimi ki mui ai, naʻe fokotuʻu ha fakatahaʻanga Kalisitiane ʻi Kolinitō, Kalisi—ko ha kolo naʻe ʻiloa ʻi he lahi ʻo e ngaahi lotu kehekehe tuʻufonuá. Naʻe anga-fēfē fakafeangai ʻa e kau Kalisitiane ʻi aí ki he ʻātakai ko iá? Naʻe tohi ʻa e ʻapositolo ko Paulá kiate kinautolu: “ʻOua te mou hoko ʻo haʻi hōhoatamaki fakataha mo e kau taʻetuí.” Ko e hā hono ʻuhingá? Naʻe fakaʻuhinga ʻa Paula: “ʻE anga-fēfē ha fāitaha ʻa Kalaisi mo Pileali? Pe, ʻe anga-fēfē ha faitatau ha tokotaha faitōnunga mo ha tokotaha taʻetui?” Naʻá ne ʻoatu leva ʻa e akonaki ko ení: “Ko ia ai, hiki mei honau lotolotongá.”—2 Kolinitō 6:14, 15, 17.

ʻOku hā mahino ʻa hono fakafepakiʻi fefeka ʻe he Tohi Tapú ʻa e fengāueʻaki fakataha ʻa e ngaahi lotu fakatahatahá. Ka te ke fifili nai, ‘ʻE lava fēfē leva ke aʻusia ʻa e fāʻūtaha moʻoní?’

LANGA HAKE ʻA E FĀʻŪTAHA MOʻONÍ

Ko e Tuʻuʻanga Fakavahaʻapuleʻanga ʻi he Vavaá—ko ha meʻangāue fakatekinolosia ʻoku vilo takai ki he māmaní—ko e ola ia ʻo e ngaahi ngāue fāʻūtaha ʻo e ngaahi fonua nai ʻe 15. ʻE lava ke ke sioloto atu pe ʻe lavaʻi nai ʻa e foʻi ngāue ko ení kapau naʻe ʻikai loto tatau ʻa e ngaahi puleʻanga ko iá ki he palani ngāue ke ngāueʻaki?

ʻOku mahuʻinga ʻaupito ia, ʻi he tuʻunga fekauʻaki mo e ngaahi kulupu lotu fakatahataha ʻi onopōní. Neongo hono maʻu ʻa e fengāueʻaki fakataha mo e fakaʻapaʻapá, ʻoku ʻikai pē ha felotoi ʻi he palani ngāue ki hono langa hake ʻa e tuí. Ko e olá, ko e ʻīsiu fakaeʻulungaanga mo fakatokāteliné ʻoku kei hoko pē ʻo mavahevahe.

ʻOku ʻi he Tohi Tapú ʻa e ngaahi tuʻunga ʻa e ʻOtuá, ʻa ia ʻoku hangē ia ha foʻi palani ngāué. ʻOku lava ke langa hake ʻetau moʻuí ʻi he meʻa ʻoku leaʻaki ʻe he Tohi Tapú. Ko e faʻahinga kuo nau koloaʻaki iá kuo nau ikuʻi ai ʻa e tomuʻa fehiʻa fakamatakali mo fakalotú, pea kuo nau ako ke ngāue fakataha ʻi he melino mo e fāʻūtaha. Hangē ko ia naʻe tomuʻa tala ʻe he ʻOtuá: “Teu omi ae lea maa ki he kakai, koeuhi ke nau ui kotoabe ki he huafa o Jihova, ke tauhi kiate ia i he uouagataha.” Ko e fāʻūtahá ʻoku maʻu ia mei he “lea maa,” ʻa ia ko e ngaahi tuʻunga ia ʻa e ʻOtuá ʻi he fekauʻaki mo e lotú.—Sēfanaia 3:9PM; ʻAisea 2:2-4.

ʻOku fakaafeʻi loto-māfana koe ʻe he Kau Fakamoʻoni ʻa Sihová ke ke ʻaʻahi ki he Fale Fakatahaʻanga ʻoku ofi atu kia koé, ke ke sio tonu ʻi he melino mo e fāʻūtaha fakaofo ʻoku fakahāhā ʻi honau haʻohaʻongá.—Saame 133:1.