Skip to content

Skip to table of contents

ESPERIÉNSIA

“Illa sira haksolok bá”

“Illa sira haksolok bá”

Loron 22 Maiu 2000. Haʼu sei nunka haluha loron ida-neʼe. Haʼu no irmaun balu husi rai seluk, ami hein hela iha Grupu Administradór nia sala enkontru nian. Iha semana hirak liubá ami koʼalia kona-ba problema balu neʼebé tradutór sira hasoru no agora ami presiza aprezenta solusaun mak saida. Ami-nia fuan tuku-tuku tebes tanba Komisaun Hakerek nian atu tama mai no husu ami atu bá aprezenta ami-nia knaar sira-neʼe. Maibé, tanbasá mak enkontru neʼe importante tebes? Antes haʼu hatán pergunta neʼe, haʼu hakarak fó-hatene uluk ba imi kona-ba haʼu-nia moris.

Hetan batizmu iha Queensland, haʼu haksolok bele pioneiru iha Tasmania no serbí nuʼudar misionáriu iha Tuvalu, Samoa, no Fijí

HAʼU moris iha Queensland, rai-Austrália, iha tinan 1955. Haʼu moris tiha lakleur, haʼu-nia amá, Estelle, hahú estuda Bíblia ho Testemuña ba Jeová. Tinan tuirmai, nia hetan batizmu, no haʼu-nia apá, Ron, tinan 13 liu tiha mak foin tama lia-loos. Haʼu rasik hetan batizmu iha Queensland iha tinan 1968.

Husi kiʼik kedas, haʼu gosta atu lee no aprende kona-ba língua oioin. Bainhira ami bá pasiar hamutuk, karik haʼu halo haʼu-nia apá-amá satiadu tebes ho haʼu tanba duké pasiar haree rai furak sira, haʼu gosta mak tuur iha kotuk no lee livru deʼit. Maibé gosta lee ajuda tebes haʼu iha eskola. Bainhira eskola sekundária iha Glenorchy, Tasmania, haʼu manán prémiu dala barak iha eskola.

Maibé, agora toʼo ona tempu ba haʼu atu halo desizaun. Haʼu hakarak simu bolsa-estudu ka lae atu bá eskola iha universidade? Maski haʼu hakarak tebes atu lee no aprende liután, maibé haʼu agradese tebes ba haʼu-nia amá, tanba nia hanorin haʼu tenke hadomi Jeová liu sasán hotu. (1 Korinto 3:18, 19) Tanba haʼu remata ona eskola sekundária, haʼu husu ba apá-amá atu lakohi eskola tan, maibé atu serbí deʼit nuʼudar pioneiru. Sira hatán no haʼu foti duni pioneiru iha Janeiru 1971 bainhira haʼu foin tinan 15 deʼit.

Haʼu pioneiru iha Tasmania ba tinan ualu no haʼu kaben ho irmán ida husi Tasmania naran Jenny Alcock, no ami naʼin-rua serbí hamutuk nuʼudar pioneiru tempu-tomak iha Smithton no Queenstown ba tinan haat.

BÁ RAI PASÍFIKU

Iha tinan 1978, ami bá tuir reuniaun boot internasionál ida iha Port Moresby, iha rai-Papua Giné Foun. Haʼu sei hanoin-hetan nafatin rona misionáriu ida hatoʼo diskursu iha lian Hiri Motu. Maski haʼu la komprende liafuan ida husi ninia diskursu, maibé ninia diskursu book haʼu atu sai misionáriu hodi haʼu bele aprende língua seluk tan, no hatoʼo diskursu hanesan irmaun neʼe. Haʼu kontente tanba neʼe fó dalan duni ba haʼu atu bele uza haʼu-nia domin ba língua hodi serbí Jeová.

Maibé bainhira fila fali bá Austrália, ami simu konvite ida atu bá illa-Funafuti, rai-Tuvalu, hodi serbí nuʼudar misionáriu. Ami toʼo iha neʼebá iha Janeiru 1979. Iha tempu neʼebá, iha deʼit haklaken-naʼin tolu mak hetan ona batizmu.

Ho Jenny, iha Tuvalu

Kusta tebes atu aprende lia-tuvaluanu. No livru neʼebé uza lian neʼe “Testamentu Foun” deʼit. Iha neʼebá disionáriu la iha, kursu língua mós la iha, entaun ami deside atu aprende rasik liuhusi aprende liafuan foun 10 toʼo 20 loroloron. Maibé ami hatene katak liafuan sira neʼebé ami aprende, barak mak ami la komprende. Porezemplu, duké hatete ba ema labele atu halaʼo matan-dook nia atividade, ami hatete fali labele uza dasin no ai-tonka! Maibé tanba ami iha estudante Bíblia barak neʼebé ami foin estuda ho sira, ami presiza duni uza sira-nia lian. Tan neʼe ami sempre hakaʼas an atu aprende. Liutiha tinan balu, estudante ida hatete ba ami: “Ami kontente tebes tanba agora imi bele koʼalia ami-nia lian ona. Foufoun, buat ida mós ami la komprende imi koʼalia saida!”

Iha buat ida mak ajuda tebes ami atu aprende koʼalia lalais língua foun neʼe. Iha tempu neʼebá laiha uma atu aluga, tan neʼe ami tenke hela ho família Testemuña ida iha vila ida. Iha fatin neʼe ema koʼalia tuvaluanu deʼit, tan neʼe ami tenke obriga an hodi koʼalia lian neʼe, inklui mós iha uma. Tinan hirak liutiha ami koʼalia língua neʼe deʼit, ami la uza Inglés, no ikusmai, língua neʼe sai hanesan ami-nia língua loroloron nian.

Lakleur ema barak komesa hakarak atu hatene lia-loos. Maibé ami atu uza saida hodi estuda ho sira? Livru iha sira-nia língua laiha. Sira uza saida atu halaʼo estuda mesak? Se sira mai tuir reuniaun, sira bele kanta knananuk saida, uza informasaun saida, no oinsá mak sira bele prepara ba reuniaun sira? Oinsá mak sira bele laʼo ba oin toʼo hetan batizmu? Ema sira-neʼe presiza duni livru iha sira rasik nia língua atu bele aprende liután kona-ba Jeová. (1 Korinto 14:9) Ami hanoin, ‘Loron ida, sira bele iha livru iha sira rasik nia lian ka lae, tanba sira la toʼo ema naʼin-15.000 mak koʼalia lia-tuvaluanu?’ Jeová hatán hotu pergunta sira-neʼe. Neʼe ajuda ami komprende kona-ba buat rua: (1) Nia hakarak ema hotu “husi illa dodook” mós rona kona-ba ninia Liafuan, no (2) nia hakarak ema sira neʼebé mundu la hafolin atu buka mahon husi nia.—Jeremias (Yeremia) 31:10; Sofonias (Zefanya) 3:12.

TRADÚS ATU HANORIN LIA-LOOS

Iha tinan 1980, sukursál fó knaar foun ba ami atu tradús livru sira ba lia-tuvaluanu. Ami sente ami la serve atu halo serbisu neʼe tanba ami seidauk hatene didiʼak língua neʼe, maibé ami halo deʼit. (1 Korinto 1:28, 29) Foufoun, ami sosa mákina tuan kiʼik ida husi governu hodi halo livru ba ita-nia reuniaun sira. Ikusmai ami mós konsege tradús livru ida ho títulu The Truth That Leads to Eternal Life ba lia-tuvaluanu, depois uza mákina neʼe mak halo barak. Haʼu sei hanoin-hetan iis tinta husi mákina neʼe forte tebes no tanba rai manas, neʼe halo susar liu atu halo serbisu neʼe ho liman. No iha tempu neʼebá, eletrisidade mós laiha!

Kusta tebes ba ami atu tradús ba tuvaluanu, tanba livru seluk, hanesan disionáriu laiha. Maibé, dala ruma ami hetan nafatin ajuda. Porezemplu, dadeer-saan ida haʼu tama sala uma ida hodi haklaken ba katuas ida neʼebé la gosta lia-loos. Nia mestre ida. Nia koʼalia kedas mai haʼu katak nia lakohi ema atu mai haklaken iha ninia uma. Maibé tuirmai nia hatete ba haʼu: “Haʼu atu koʼalia buat ida. Kona-ba imi-nia tradusaun, imi uza pasivu barak liu, imi ladún uza verbu. Iha tuvaluanu ladún koʼalia hanesan neʼe.” Haʼu husu ba ema seluk kona-ba ninia liafuan, no ema seluk mós konkorda. Entaun ami presiza halo mudansa ba buat neʼebé ami tradús. Maibé buat neʼe halo haʼu admira tebes tanba Jeová fó ajuda ami liuhusi ema neʼebé kontra lia-loos, tuir loloos sira mós lee hela ita-nia livru sira!

Liafuan Diʼak kona-ba Maromak nia Ukun No. 30 iha lia-tuvaluanu

Buat primeiru neʼebé ami tradús ba tuvaluanu hodi fahe ba ema mak konvite ba Memoriál. Tuirmai ami tradús Liafuan Diʼak kona-ba Maromak nia Ukun No. 30 neʼebé sai iha tempu neʼebé hanesan ho inglés nian. Bele ajuda ema lee iha sira rasik nia língua mak solok neʼebé boot tebes! Neineik-neineik, ami mós tradús broxura no livru balu ba tuvaluanu. Iha tinan 1983, sukursál Austrália komesa halo ka print Livru Haklaken iha lia-tuvaluanu. Livru Haklaken neʼe hamutuk pájina 24 no kada fulan tolu mak foin sai dala ida. Komunidade iha Tuvalu sente oinsá kona-ba ita-nia livru sira? Tanba ema Tuvalu gosta tebes lee livru, entaun ita-nia livru mós sai populár tebes. Bainhira ita-nia livru foun ida sai, ema sempre halo anúnsiu liuhusi estasaun rádiu governu nian, no dala ruma neʼe sai hanesan telejornál importante ida ba sira! *—Haree nota iha kraik.

Oinsá mak ami tradús? Primeiru, ami uza lapizeira ho surat-tahan hodi hakerek informasaun hotu. Tuirmai ami uza mákina hakerek fali ba dala hira kedas toʼo prontu ona mak foin haruka bá print iha sukursál Austrália. Iha sukursál, irmán naʼin-rua, maski sira la komprende tuvaluanu, sira ida-idak presiza hatama fali informasaun husi tuvaluanu iha komputadór. Tanba hatama dala rua hodi kompara iha sala ka lae, neʼe fó rezultadu neʼebé diʼak tebes. Depois, sira tau hamutuk informasaun neʼebé ami haruka ba sira hodi halo livru ida. Halo tiha, sira haruka fali mai ami liuhusi aviaun atu ami bele haree fila fali, haree diʼak tiha, ami haruka fali bá sukursál no prontu ona atu print.

Agora atu tradús la hanesan uluk ona. Agora grupu tradusaun ida-idak bele hakerek kedas informasaun hotu liuhusi komputadór deʼit. No iha fatin barak, sira rasik mak tau hamutuk informasaun sira atu sai livru ida. Tuirmai mak sira haruka informasaun neʼebé arruma diʼak ona ba sukursál sira liuhusi internét. Hanesan neʼe sira la presiza ansi atu halai bá-mai atu haruka informasaun neʼebé sira foin tradús ba rai seluk.

SIMU KNAAR SELUK

Iha tinan sira tuirmai, haʼu ho Jenny simu knaar oioin iha rai Pasífiku sira. Iha tinan 1985, ami simu knaar hodi muda husi Tuvalu bá sukursál iha Samoa. Iha neʼebá ami ajuda tradús ba língua Samoa, Tonga, no Tokelau nian, iha tempu neʼe, ami mós sei halo hela serbisu balu ba tuvaluanu. * (Haree nota iha kraik.) Tuirmai iha tinan 1996, ami simu fali knaar ida atu bá serbí iha sukursál rai-Fijí nian, iha neʼebá ami mós fó ajuda hodi tradús ba língua Fijí, Kiribati, Nauru, Rotuma, no Tuvalu nian.

Uza livru lia-tuvaluanu hodi ajuda ema

Serbisu atu tradús dala ruma halo ita kole tebes, maibé haʼu sempre admira irmaun-irmán neʼebé tradús tanba sira tradús ita-nia livru sira ho badinas. Sira halo tuir duni Jeová nia ezemplu atu hakarak “nasaun hotu, suku hotu, lian hotu no povu hotu” rona kona-ba liafuan diʼak husi Maromak. (Apokalipse 14:6) Porezemplu, bainhira atu tradús Livru Haklaken ba língua Tonga ba dala primeiru, haʼu bá hasoru katuas sira hotu iha Tonga atu husu sira sé mak ami bele fó treinu hodi sai tradutór. Katuas ida husi sira, ninia serbisu mak hadiʼa karreta. Nia dehan aban nia bele para kedas ninia serbisu atu sai tradutór ida. Neʼe book tebes ita-nia laran tanba irmaun neʼe ema neʼebé iha família no nia seidauk hatene osan atu tau matan ba ninia família mai husi neʼebé. Maibé, Jeová tau matan duni ba nia no ninia família, no nia tradús ba tinan barak duni.

Irmaun-irmán sira-neʼe haleno duni Grupu Administradór nia hanoin, sira iha interese tebes ba ema husi língua seluseluk, maski língua neʼe ema uitoan deʼit mak koʼalia. Porezemplu, loron ida, pergunta ida mai husu katak presiza ka lae atu soe tempu hodi tradús livru sira ba tuvaluanu. Grupu Administradór nia resposta ba pergunta neʼe halo haʼu sente kontente tebes, sira dehan: “Ita laiha razaun atu para la tradús tan ba tuvaluanu. Maski ema minoria mak koʼalia tuvaluanu se kompara ho língua seluk, maibé ema sira-neʼe presiza nafatin atu rona kona-ba lia-loos liuhusi sira rasik nia língua.”

Batizmu iha tasi

Iha tinan 2003, sira muda haʼu no Jenny husi Departamentu Tradusaun sukursál Fijí nian ba fali Departamentu Serbisu Tradusaun nian iha Patterson, Novaiorke. Neʼe hanesan mehi ida ba ami. Iha neʼebá ami serbisu ho grupu ida neʼebé ajuda hodi tradús ita-nia livru sira ba fali língua seluk tan. Maizumenus iha tinan rua nia laran ami simu knaar espesiál tebes hodi bá rai oioin atu fó treinu ba grupu tradusaun sira.

DESIZAUN NEʼEBÉ SEI NUNKA BELE HALUHA

Agora mai ita fila fali ba enkontru neʼebé ami halaʼo iha tinan 2000 ho Grupu Administradór neʼebé haʼu hakarak konta ba imi. Iha tinan 2000, Grupu Administradór sente katak grupu tradusaun hotu iha mundu tomak presiza simu treinu tan hodi ajuda sira halo didiʼak sira-nia serbisu, tanba toʼo tempu neʼebá, sira seidauk simu treinu. Bainhira ami aprezenta tiha ami-nia solusaun ba Komisaun Hakerek nian, Grupu Administradór aprova atu halaʼo programa ida hodi fó treinu ba tradutór hotu iha mundu tomak. Programa neʼe kona-ba oinsá atu komprende didiʼak inglés, oinsá atu rezolve problema sira neʼebé mosu bainhira tradús, no oinsá mak ema ida-idak bele serbisu hamutuk iha grupu tradusaun ida.

Treinu hanesan neʼe lori rezultadu saida deʼit? Buat ida ita bele haree mak kualidade tradusaun nian sai diʼak liu. Livru sira neʼebé ita tradús ba língua seluk mós aumenta barak liután. Bainhira ami foin simu knaar nuʼudar misionáriu iha tinan 1979, Livru Haklaken iha língua uitoan deʼit, 82 deʼit. Língua barak mak presiza hein toʼo Livru Haklaken iha lia-inglés sai tiha ona ba fulan balu mak foin bele tradús. Maibé agora la hanesan ona. Ohin loron Livru Haklaken tradús ona ba língua hamutuk 240, no bainhira edisaun inglés nian diʼak ona, língua seluk mós tradús prontu tiha ona. Ohin loron ita-nia livru sira tradús ona toʼo língua 700 liu, no ema bele lee kona-ba lia-loos husi Bíblia iha sira rasik nia lian. Iha tinan hirak liubá, ami hanoin karik ita sei nunka bele kumpre buat hanesan neʼe.

Iha tinan 2004, Grupu Administradór halo tan desizaun importante ida atu aselera dalan ba tradusaun Bíblia nian. Fulan hirak liutiha, grupu tradusaun balu komesa tradús Bíblia Tradusaun Mundu Foun nian ba sira-nia língua. Toʼo tiha tinan 2014, Bíblia tradús ona ba língua 128, inklui mós língua balu iha rai Pasífiku nian. Tradusaun Bíblia nian neʼe balu tradús ba Bíblia tomak, balu husi Mateus toʼo Apokalipse deʼit.

Fó sai Bíblia Tradusaun Mundu Foun husi livru Mateus toʼo Apokalipse iha lia-tuvaluanu

Buat ida tan neʼebé haʼu sei nunka haluha iha haʼu-nia moris mak bainhira haʼu simu knaar espesiál ida atu bá asiste reuniaun boot loron tolu iha Tuvalu iha tinan 2011. Iha tempu neʼebá udan la tun ba fulan hira ona, rai maran tebetebes. Tan neʼe irmaun sira hanoin atu kansela tiha reuniaun boot neʼe. Maibé iha kalan neʼebé haʼu toʼo iha neʼebá, udan boot ida tun derrepente, no reuniaun boot neʼe konsege halaʼo nafatin. Priviléjiu boot tebes ida mai haʼu mak iha reuniaun boot neʼe, haʼu fó sai Bíblia Tradusaun Mundu Foun husi livru Mateus toʼo Apokalipse iha lia-tuvaluanu nian. Maski ida-neʼe mak língua minoria, maibé irmaun-irmán sira simu prezente furak ida husi Jeová. Bainhira reuniaun boot neʼe remata, udan boot ida tun tan. Entaun ema hotu simu laʼós bee lia-loos nian deʼit, maibé mós udan-been!

Entrevista haʼu-nia inan-aman, Estelle no Ron, iha reuniaun boot ba loron tolu iha townsville, Autrália, iha tinan 2014

Buat triste mak Jenny, haʼu-nia pár moris nian ba tinan 35 ona la konsege haree loron neʼe. Nia mate iha tinan 2009 husi kankru hirus-matan neʼebé haterus nia ba tinan sanulu ona. Maibé bainhira nia moris-hiʼas, haʼu sente nia sei kontente atu rona katak ema Tuvalu mós iha Bíblia iha lia-tuvaluanu nian.

Haklaken ho Loraini iha Fiji

Komesa husi tempu neʼebá Jeová fó fali pár moris bonita ida nuʼudar bensaun furak mai haʼu, nia naran Loraini Sikivou. Loraini ho Jenny uluk serbisu hamutuk iha grupu tradusaun nian iha Fijí, Loraini mak tradutór ida. Agora haʼu hetan fali feen diʼak ida, ami naʼin-rua serbí Jeová hamutuk no ami naʼin-rua mós gosta aprende kona-ba língua.

Bainhira haʼu lembra fali tinan sira husi tempu uluk, haʼu sente haksolok tebes hodi haree ita-nia Aman domin lalehan nian, Jeová, kontinua tau matan ba ema neʼebé koʼalia língua oioin sira-nia presiza, nia la haree ba língua maioria ka minoria. (Salmo [Mazmur] 49:1-3) Haʼu haree ona ema nia solok bainhira sira lee ba dala primeiru ita-nia livru sira iha sira-nia língua rasik ka bainhira sira kanta atu hahiʼi Jeová ho sira-nia língua inan nian. (Apóstolu 2:8, 11) Haʼu sei hanoin-hetan irmaun Tuvalu ida nia liafuan, nia idade ona no nia naran Saulo Teasi. Bainhira nia kanta tiha knananuk hahiʼi Jeová ba dala primeiru iha ninia língua, nia hatete: “Haʼu sente Ita tenke fó-hatene ba Grupu Administradór katak knananuk sira-neʼe rona diʼak liu fali inglés bainhira ita kanta iha tuvaluanu.”

Hahú husi tinan 2005, haʼu simu priviléjiu boot tebes hodi serbí nuʼudar membru ida iha Grupu Administradór husi Testemuña ba Jeová. Maski haʼu la tradús tan ona, maibé haʼu fó agradese ba Jeová hodi fó oportunidade ba haʼu atu apoia serbisu tradusaun nian iha mundu tomak. Haʼu sente haksolok tebes atu hatene katak Jeová tau matan duni ba ninia povu hotu nia presiza, neʼe inklui mós ema sira neʼebé hela iha illa kiʼik-kiʼik sira iha Oseanu Pasífiku laran! Loos duni, neʼe mak ema neʼebé hakerek Salmo dehan: “Jeová sai ona Liurai! Rai haksolok bá. Illa sira haksolok bá.”—Salmo (Mazmur) 97:1.

^ par. 18 Atu lee kona-ba ema sente oinsá bainhira sira lee ita-nia livru sira, haree Menara Pengawal 15 Dezembru 2000, p. 32; The Watchtower, 1 Agostu 1988, p. 22; Sedarlah! 22 Dezembru 2000, p. 9.

^ par. 22 Atu hatene liután kona-ba serbisu tradusaun iha rai-Samoa, haree Buku Tahunan 2009, p. 120-121, 123-124.