Go na content

Go na table of contents

Grontapu o pori gowe heri esi?

Grontapu o pori gowe heri esi?

Grontapu o pori gowe heri esi?

Fa yu ben o piki na aksi di e kon now?

Na ini a ten di e kon, a fasi fa sani e waka na grontapu

(a) o kon moro bun?

(b) o tan a srefi?

(c) o kon moro ogri?

YU ABI a howpu ete taki sani o waka bun na ini a ten di e kon? Yu kan kisi furu wini te yu abi a howpu dati. Ondrosuku e sori taki sma di abi a howpu taki sani o waka bun man leri moro bun èn a gosontu fu den de moro bun. Wan ondrosuku di sabiman ben du wan langa pisi ten, tyari kon na krin taki mansma di abi howpu na ini a libi, no e siki so esi na den ati leki mansma di no abi howpu. Den sani disi e kruderi nanga san Bijbel taki hondrohondro yari pasa: „Wan prisiri ati na bun dresi, ma den bonyo fu wan sma di brokosaka, e drei.”—Odo 17:22; The Holy Bible—New International Version.

Ma te wi e luku san sabiman taki fu a fasi fa sani o waka na grontapu na ini a ten di e kon, dan furu sma e feni en muilek fu tan de nanga prisiri èn fu abi howpu. Luku wan tu seryusu warskow di e kon na ini a nyunsu.

Grontapu de na ini bigi problema

Na ini 2002, wan lespeki organisâsi di nen Stockholm Environment Institute, ben gi wan warskow di abi fu du nanga a fasi fa sani e waka na grontapu. Na organisâsi disi taki dati fu di sma e meki nyun sani so taki na ekonomia go na fesi, èn fu di den no e hori na prakseri taki den sani dati kan abi takru bakapisi gi grontapu, meki taki „bigi kenki kan kon na ini a weer nanga a libi na grontapu”. A raportu e taki moro fara dati furu sma na grontapu pôti, kruktudu lai, èn libisma e tan pori grontapu. Leki bakapisi fu dati, sani o „kon moro ogri” na grontapu.

Na ini 2005, den Verenigde Naties tyari wan raportu kon na doro (Millennium Ecosystem Assessment Synthesis Report). A raportu disi kon leki bakapisi fu wan ondrosuku di moro leki 1360 sabiman fu 95 kondre ben du fo yari langa, èn pe den ben luku san libisma e du nanga grontapu. A raportu ben abi a seryusu warskow disi na ini: „Libisma e du so furu sani nanga a gron, den busi, nanga tra sani fu grontapu, taki wi no de seiker moro efu den bakapikin fu wi di musu kon ete, o abi den sani dati.” Fu sorgu taki grontapu no pori gowe moro fara, dan „prenspari kenki musu kon na ini den sani di sma abi na prakseri fu du, na ini den organisâsi, èn na a fasi fa sma e du sani. Ma den kenki disi no e pasa ete”, na so a raportu e taki.

Anna Tibaijuka, a driktoro fu wan organisâsi fu den Verenigde Naties (United Nations Human Settlements Programme) di e luku fa sani kan waka moro bun na ini a libimakandra, e taki san moro nanga moro sabiman e bribi. Na uma disi e taki: „Efu libisma e tan pori grontapu go doro èn efu den no e du muiti fu tyari kenki kon, dan sani no o waka bun srefisrefi na ini a ten di e kon.”

Howpu de

Yehovah Kotoigi, di tyari a tijdschrift disi kon na doro, e bribi tu taki heri esi bigi kenki o kon na grontapu. Ma den abi na overtoigi taki den sani di o pasa no sa abi takru bakapisi, ma den sani dati sa meki grontapu de wan heri moi presi fu tan. Fu san ede den abi a howpu disi? Fu di den e bribi taki den pramisi di skrifi na ini Gado Wortu, Bijbel, sa kon tru seiker. Luku wan fu den pramisi na ini Bijbel: „Ete wan syatu pisi ten èn na ogrisma no sa de moro; èn yu sa luku na a presi pe a ben de, èn a no sa de. Ma den safri-atisma srefi sa abi grontapu leki a gudu fu den, èn den sa prisiri srefisrefi fu di vrede sa de pasa marki.”—Psalm 37:10, 11.

A howpu disi na soso wan dren? Fosi wi gi piki tapu na aksi dati, meki wi poti seryusu prakseri na a sani disi: Dusundusun yari na fesi, Bijbel ben taki fu furu fu den bigi problema di e pasa now nanga grontapu èn problema di e miti libisma. Grantangi leisi den bijbeltekst di skrifi na ini na artikel di e kon now. Teki den tekst dati gersi nanga den sani di e pasa na grontapu. Te yu o du dati, dan yu o abi wan moro bigi frutrow taki Bijbel trutru e taki san o pasa na ini a ten di e kon.