Go na content

Go na table of contents

Na ini 1881 legre-edeman Gordon taki dati a feni a dyari fu Eden na Praslin, Seisyel-èilanti

Wan paradijs na grontapu​—Na wan dren noso wan sani di o pasa trutru?

Wan paradijs na grontapu​—Na wan dren noso wan sani di o pasa trutru?

Paradijs! Te wi e si moi presi na ini buku noso na tapu telefisi, dan wi e angri fu go na den presi dati fu di den de leki wan paradijs. Wi wani go blo wi ede pikinso èn frigiti den broko-ede fu wi. Ma wi sabi taki solanga wi drai kon baka na oso, den problema fu wi no gowe. Noti no kenki.

Toku furu sma e angri fu go na wan presi di de leki wan paradijs. Dati meki wan sma kan aksi ensrefi: ’A paradijs na wan dren nomo? Efu dati de so, dan fu san ede a tori disi e hari so furu sma? Oiti grontapu o tron wan paradijs?’

TORI DI SMA FRUTERI FU A PARADIJS

Na ini den hondrohondro yari di pasa, a denki taki wan paradijs ben de, hari a prakseri fu sma. Furu sma ben wani sabi moro fu a paradijs di den leisi na ini Bijbel taki ’wan dyari ben de na ini Eden, na owstusei’. Fu san ede a dyari disi ben moi so? Bijbel e taki: „Yehovah Gado meki ala sortu bon gro komoto na ini a gron. Den bon ben moi fu si èn den ben e gi froktu di bun fu nyan.” A dyari dati ben de wan moi switi presi. A moro moi sani fu a dyari dati, na taki ’wan bon ben de na mindrisei fu a dyari’ èn a ben nen „Libi”.​—Genesis 2:8, 9.

Boiti dati, a tori na ini Genesis e taki tu fu fo liba di ben e komoto na ini a dyari. Tu fu den liba disi de ete na ini a ten disi. Dati na Tigris-liba (noso Hidekel-liba) nanga Eufraat-liba (Genesis 2:10-14). Den tu liba disi e lon go na ini a Se na Persia. Den e pasa a kondre Irak, di ben de wan pisi fu Persia fu owruten.

Wi kan frustan taki den Persiasma fu owruten ben e bribi tu taki wan paradijs ben de na grontapu. Na ini a Philadelphia Museum of Art na Pennsylvania, Amerkankondre, wan mata fu Persia de fu a di fu 16 yarihondro. Na tapu a mata yu kan si wan dyari di abi wan skotu na en lontu. A dyari abi bon nanga moi bromki na ini. A Persia wortu di vertaal nanga „dyari di abi skotu” wani taki tu „paradijs” èn a prenki na tapu a mata gersi a moi dyari fu Eden di kari na ini Bijbel.

Na ini furu tongo nanga kulturu na heri grontapu tori de fu a paradijs. Di libisma froisi go tan na difrenti presi fu grontapu, den fruteri a tori disi go doro. Baka hondrohondro yari den tori dati kon moksi nanga a bribi fu den èn nanga anansitori. Srefi na ini a ten disi, te sma si wan presi pe moi bon nanga bromki e gro, dan wantewante den e kari en wan paradijs, sondro fu denki srefi.

SMA SUKU PE A PARADIJS BEN DE

Son sma ben taki dati den feni a dyari fu Eden. Fu eksempre, di Charles Gordon, wan legre-edeman fu Ingrisikondre, ben go na Seisyel-èilanti na ini 1881, a si a moi a presi Vallée de Mai. * Wantewante a kari a presi a dyari fu Eden. Na ini 1492 Christopher Columbus fu Italiakondre ben aksi ensrefi efu a ben de krosibei fu a dyari fu Eden di a doro na tapu na èilanti Hispaniola. Now na èilanti disi nen Dominikan Republiek nanga Haiti.

Wan historia buku (Mapping Paradise) fu a ten disi abi moro leki 190 owru karta èn tapu furu fu den yu kan si Adam nanga Eva na ini Eden. Wan fu den karta disi owru sowan 800 yari èn a komoto fu wan kopi fu wan owru dokumenti (Beatus of Liébana). Na tapusei fu a karta wan fokanti de di abi wan paradijs na mindrisei. Fo liba e komoto na ini a paradijs. Den liba disi na „Tigris-liba”, „Eufraat-liba”, „Pison-liba” nanga „Geon-liba” èn den e lon go na den fo uku fu a fokanti. Kande disi e prenki fa a Kresten bribi panya go na den fo uku fu grontapu. Den sortu prenki disi e sori taki aladi sma no sabi moro pe a fosi paradijs ben de, toku sma fruteri furu tori fu a paradijs èn den tori dati hari a prakseri fu sma na ini ala den yari di pasa.

John Milton, wan Ingrisi puwema skrifiman di ben gebore moro leki 400 yari pasa, ben skrifi wan puwema di nen Paradise Lost (A paradijs di lasi gowe). A puwema disi abi fu du nanga a tori na ini Genesis pe Gado yagi Adam komoto na ini a dyari fu Eden baka di a sondu. Na ini a puwema disi Milton e taki fa libisma ben o libi fu têgo baka na grontapu. A taki: „Na a ten dati heri grontapu o de wan paradijs.” Baka dati Milton skrifi wan tra puwema di nen Paradise Regained (A paradijs di seti kon bun baka).

FU SAN EDE SMA NO E TAKI SO FURU MORO FU A PARADIJS?

A de krin taki na ini ala den hondrohondro yari di pasa, sma taki fu wan paradijs na grontapu. Sobun, fu san ede sma no e taki so furu moro fu a tori? Soleki fa wan buku e sori, dan disi kon fu di „sabiman fu kerkileri . . . no wani poti prakseri moro na a paradijs èn pe a ben de” (Mapping Paradise).

Furu sma di e go na kerki, leri taki te den libi bun, den no o libi na ini wan paradijs na grontapu, ma den o go na hemel. Toku Bijbel e taki na Psalm 37:29: „Na den reti-ati sma o kisi grontapu èn fu têgo den o tan libi drape.” Ma grontapu no gersi wan paradijs now. Dan fa wi kan de seiker taki a pramisi disi o kon tru? *

WI KAN DE SEIKER TAKI GRONTAPU O TRON WAN PARADIJS

Yehovah Gado, a sma di meki a paradijs na ini a bigin, pramisi taki a o seti en baka. Fa a o du dati? Memre taki Yesus leri wi fu begi: „Meki yu Kownukondre kon. Meki yu wani pasa na grontapu soleki fa a e pasa na hemel” (Mateyus 6:10). A Kownukondre dati na wan regering di abi Yesus Krestes leki Kownu. A o puru ala libisma regering, dan a o tiri heri grontapu (Danièl 2:44). Te a Kownukondre dati o tiri, dan a wani fu Gado o „pasa”. Heri grontapu o tron wan paradijs.

A profeiti Yesaya skrifi tu fa sani o de na ini a paradijs di Gado pramisi. Ala den problema nanga broko-ede di libisma abi na ini a ten disi, no o de moro (Yesaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23). Wi e gi yu deki-ati fu teki pikinso ten fu leisi den tekst disi na ini yu eigi Bijbel. Disi o tranga yu bribi taki Gado o blesi den libisma di e gi yesi na en. Den sma di o libi na a ten dati o kisi san Adam lasi. Den o de na ini wan paradijs èn Gado o feni den bun.​—Openbaring 21:3.

Fu san ede wi kan de seiker taki a paradijs a no wan dren, ma taki a o kon trutru? Fu di Bijbel e taigi wi: „Hemel na fu Yehovah, ma grontapu a gi na libisma.” Na Gado „pramisi wi langa ten pasa kaba” taki grontapu o tron wan paradijs èn Bijbel e sori taki ’Gado no man lei’ (Psalm 115:16; Titus 1:2). Têgo libi na ini Paradijs! Dati na wan moi howpu di Bijbel e gi wi.

^ paragraaf 10 Now a presi disi de na tapu a Werelderfgoedlijst.

^ paragraaf 15 A moi fu si taki a Koran e taki na vers 105 fu sura 21, Al-Anbiya’ [Den Profeiti] e taki: „Den reti-ati futuboi fu mi o kisi grontapu.”