Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

Kodi Imwe Mukhapidziwa?

Kodi Imwe Mukhapidziwa?

Kodi Ayuda adabwera ku Yerusalemu pa Pentekoste ya 33 N.W., akhadabulukadi “ku madziko onsene a pantsi”?

Njira ya mu yerusalemu yakudzala na mwinji wa anthu pa pentekoste ya 33 N.W.

Mukuthimizira mbiri ya m’Bhibhlya inagumanika pa Machitiro 2:5-11, nyakulemba Waciyuda Philo, afokotoza pya mbiri ya mwinji wa anthu udabwera ku Yerusalemu pa Pentekoste ya 33 N.W.

Thangwi ya alendo akhabwera mu Yerusalemu, Philo alemba: “Anthu akukhonda lengeseka akubulukira m’mizinda yakukhonda lengeseka akhabwera pa phwando pyaka pyonsene, anango akhabwera na m’madzi, anango na njira za pa ntunda, anango abulukira kumadokero a dzuwa, kumabulukiro a dzuwa na kubangwe.” Iye alongambo mwakubverana na mafala a tsamba ya Agripa I, ndzukulu wa Herode Wankulu, idalembera iye Mambo Waciroma Caligula. Mu tsamba ineyi, Agripa I alonga tenepa thangwi ya Yerusalemu: “Nzinda Wakucena . . . ndi nzinda ukulu, tayu wa Ayuda basi mbwenyembo wa madziko anango mazinji, thangwi madziko akuendekana asapita mwenemu mwakubwereza-bwereza.”

Agripa alemba ndandanda wa mizinda idakhazikiswa na Ayuda, kuphatanizambo mbuto zakutali mu Mesopotamya, Afrika wa Kunkwiriro, Azya Menor, Gresya na ntsuwa za Mediteraniya. Nyakulemba mbiri Joachim Jeremias alonga: “Maseze ndandanda ineyi nee isalonga mwakupambulika maulendo a kuenda ku Yerusalemu, iwo asapangizika mwakubisala, thangwi ukhali ninga ntemo kwa Ayuda onsene kusiyapo anapiana toera kucita maulendo kuenda ku m’mbuto zakucena mwenemu.”​—Deuteronomyo 16:16.

Kodi pikwi pya anthu akhaenda ku Yerusalemu m’maphwando Aciyuda akhafikira kupi?

Mbuto za maserimonya a kusamba idagumanika mu yerusalemu

Mu Yerusalemu mukhacitwa maphwando matatu pa caka​—Paskwa, Pentekoste na Phwando ya Misasa. Mu dzana yakutoma, anthu azinji a mu Israele na a m’madziko onsene mukakhala Ayuda akhacita maulendo kuenda ku Yerusalemu kacita maphwando anewa. (Luka 2:41, 42; Machitiro 2:1, 5-11) Anyakucita ulendo onsene akhafunika kusakirwa mbuto toera kufikira.

Anango akhaenda kagona kwa axamwali awo; anango n’nyumba zakutambirira alendo. Azinji akhacita matenti nkati peno cifupi na mafufu a nzinda. Paulendo wace wakumalisa mu Yerusalemu, Yezu afikira mu nzinda wa Betanya wakuti ukhali cifupi na Yerusalemu.​—Mateo 21:17.

Nyumba zakuti zikhali na mbuto zizinji zakusambira zikhagumanika cifupi na templo. Nyumba zenezi zisanyerezerwa kukhala mbuto zakufikira alendo zakuti mbadakwanisa kusamba mbadzati kupita mu templo. Mafala adagumanika mu ibodzi mwa nyumba zenezi asapangiza kuti Theodotus, nyantsembe na ntsogoleri wa pa sinagoga, “amanga sinagoga toera kukhala mbuto yakuleriri Tora na . . . amangambo mbuto zakufikira, makwartu na mbuto ya kuikha madzi toera kutambira alendo akusowa pakufikira a madziko anango.”