Ndokoni pa mphangwa

Pitani pa tsamba ya Pyankati

CIPHEDZO KUNA ALE ADAFERWA NA WAKUFUNIKA WAWO

Pakuthimbana na Kutsukwala—Pinafunika Imwe Kucita Lero

Pakuthimbana na Kutsukwala—Pinafunika Imwe Kucita Lero

Mungasaka ciphedzo toera kuthimbana na kutsukwala, munadzagumana maonero akusiyana-siyana—maonero anango ndi adidi kupiringana anango. Ninga pidalongwa pakutoma, pyenepi pisacitika thangwi anthu asatsukwala munjira yakusiyana. Pinaphata basa kuna munthu m’bodzi nee pinaphata basa kuna unango.

Ngakhale tenepo, pana pitsogolero pidaoniwa kuti pisaphata basa kuna anthu azinji. Pitsogolero pyenepi pisalongwa kazinji kene na ale anapereka ciphedzo kuna anthu akutsukwala, iwo asalonga midida yadidi yakuti isagumanika m’bukhu ya udziwisi yakuti yalembwa kale kakamwe, Bhibhlya.

1: TAWIRANI CIPHEDZO CA ACIBALE NA AXAMWALI

  • Anyakufufudza anango asaona pyenepi ninga cinthu cakufunika kakamwe toera kuthimbana na kutsukwala kunabwera thangwi yakuferwa. Mbwenye midzidzi inango munafuna kukhala mwekhene. Panango munaipirwa na ale anayesera kukuphedzani. Pyenepi pisacitika.

  • Nee musakakamizwa kukhala cifupi na anthu ndzidzi onsene, mbwenye lekani kuasiyiratu. Kusiyapo pyenepi, imwe munadzafuna ciphedzo cawo kutsogolo. Mwakukoma ntima pangani anango pinafuna imwe mu ndzidzi unoyu na pinakhonda imwe funa.

  • Mwakubverana na pyakufuna pyanu, khazikisani ndzidzi unafuna imwe kukhala na anango na ndzidzi unafuna imwe kukhala mwekhene.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Mphyadidi kukhala anthu awiri, thangwi m’bodzi angagwa, ndzace anamulamusa.’—Koelete 4:9, 10.

2: DYANI NINGA PIKHACITA IMWE KALE, PONTHO KHALANI NA NDZIDZI TOERA KUSENDZEKA

  • Kudya ninga pikhacita imwe kale, kunakuphedzani toera kuthimbana na kutsukwala kuli na imwe thangwi yakuferwa. Yeserani kudya misapo yakusiyana-siyana, masamba na proteína magra.

  • Mwani madzi mazinji na pyakumwa pinango pinabweresa ungumi.

  • Mungasowa cifuno cakudya, wangisirani kudya pang’ono. Panango musafunikambo kubvundza dotoro wanu thangwi ya pyakudya pinango pyakupasa ungumi. *

  • Kufamba peno masendzekero anango anakuphedzani toera kupungula manyerezero akuipa, pontho anakuphedzani toera kuduwala pidacitika.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Nkhabepo munthu anaida manungo ace, mbwenye iye asaadyesa mbaatsalakana mwadidi.’—Aefesi 5:29.

3: GONANI MWAKUKWANA

  • Kugona ndi kwakufunika kuna onsene, mbwenye makamaka ndi kwakufunika kwa ale anatsukwala, thangwi asakhala akuneta kakamwe.

  • Calirani kumwa café na pyakumwa pyakuledzeresa, thangwi pinagwanda citulo.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Kupuma pang’ono mphyadidi kupita kuphata basa mwakuwanga na kuthamangira mphepo.’—Koelete 4:6.

4: LEKANI KULANDANISA PINACITA IMWE NA PINACITA ANANGO

  • Kumbukani kuti anthu asatsukwala munjira yakusiyana. Natenepa, musafunika kucita pinthu pyakuti pinakuphedzani.

  • Anthu azinji asaona kuti kulonga mabvero awo akutsukwala kuna anango kusaaphedza toera kuthimbana na pyenepi, mbwenye anango asaona kuti mphyadidi kumatama. Anyakufufudza ali na maonero akusiyana-siyana thangwi ya pyenepi. Khala imwe musafuna kulonga mabvero anu, mbwenye musanyinyirika kucita pyenepi, yeserani kulonga na xamwali wanu wapantima.

  • Anthu anango asaona kuti kulira kusaaphedza kuthimbana na kutsukwala kwawo, mbwenye anango asakwanisa kuthimbana na kutsukwala kwawo maseze alire pang’ono.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Ntima ubodzi na ubodzi usadziwa kuthabuka kwace.’—Misangani 14:10.

5: CALIRANI MISAMBO YAKUTI INAKUPHEKESANI

  • Anyakuferwa anango asayesera kupungula kutsukwala kwawo mukuphatisira mwakuipa pyakumwa pyakuledzeresa peno mitombwe yakuledzeresa. “Njira” zenezi ndi zakuphekesa. Anthu anacita pyenepi asakwanisa pungula kutsukwala kwawo, mbwenye basi ene ndi mu ndzidzi wakucepa, pontho pinakwanisa kubweresa ngozwi. Yeserani njira zadidi zakuti zinakuphedzani kupungula kutsukwala kwanu.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Tisafunika kuceneseka, mbatisiya pinthu pyonsene pinapswipisa.’—2 Akorinto 7:1.

6: GAWANI MWADIDI NDZIDZI WANU

  • Anango asaona kuti pisaphedza kakamwe kukhala na ndzidzi wakutsukwala (ndzidzi wakuthimbana na mabvero awo) na ndzidzi wakupuma (mabasa akuti asaaphedza kuduwala pang’ono kutsukwala kwawo).

  • Munakwanisa kupungula kutsukwala kwanu mukucita uxamwali peno kucedza na axamwali anu, kupfundza pinthu pipswa peno kucita masendzekero.

  • Mukupita kwa ndzidzi, munakwanisa kukhala na mabvero adidi. Panango munakwanisa kuona kuti midzidzi inapibva imwe mwadidi inakhala mizinji kupiringana midzidzi yakutsukwala —pyenepi pisapangiza kuti muli kupungula kutsukwala kwanu.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Pinthu pyonsene pina midzidzi yapyo, ulipo ndzidzi wakulira na ndzidzi wakuseka; ulipo ndzidzi wakubulira na ndzidzi wakubvina.’— Koelete 3:1, 4.

7: KHAZIKISANI NDANDANDA

  • Mwakukhonda dembuka citani pontho pinthu pikhacita imwe kale.

  • Mungacita pontho pinthu pikhacita imwe kale ninga kugona, kuphata basa na pinthu pinango pinadzakuphedzani kakamwe.

  • Khalani wakuphatika na mabasa akuti anakuphedzani kupungula mabvero anu akutsukwala.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Nee anadzanyerezerabve umaso wace wakale, thangwi Mulungu wandimomwene asacitisa kuti ntima wace ukhale wakutsandzaya.’—Koelete 5:20.

8: CALIRANI KUCITA PISANKHULO MWAKUCIMBIZA KAKAMWE

  • Azinji anacita pisankhulo mwakucimbiza kakamwe pakumala kuferwa na wakufunika wawo, mukupita kwa ndzidzi asatsumbikika.

  • Pingakwanisika, dikhirani ndzidzi uzinji mbamudzati kucinja basa peno kutaya pinthu pya wakufunika wanu.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Pinanyerezera munthu waphinga, pisafamba mwadidi. Mbwenye pinanyerezera munthu wakupolola pisantcerengesa.’—Misangani 21:5.

9: KUMBUKANI WAKUFUNIKA WANU

  • Anyakuferwa azinji asaona kuti pisakhala pyadidi kucita pinthu pyakuti pinaaphedza kukumbuka munthu adalowa.

  • Munaonambo kuti pinakubalangazani kakamwe kugumanya mafoto peno pinthu pinango pyakuti pinakuphedzani kukumbuka wakufunika wanu.

  • Koyani pinthu pinafuna kuona imwe ntsogolo toera pikuphedzeni kukumbuka midzidzi yadidi.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Kumbukani ntsiku zakale.’—Deuteronomyo 32:7.

10: CITANI ULENDO

  • Khalani na ndzidzi wakupuma peno kubulusa ferya.

  • Khala ndzidzi wanu wakupuma ndi wakucepa, panango yeserani kucita cinthu cinango cakutsandzayisa ntsiku ibodzi peno ziwiri, ninga kufamba, kuona muzeu, kuenda mbuto zipswa peno kuenda ku bara.

  • Kucita mabasa anango kunakuphedzani toera kuthimbana na kutsukwala kwanu.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Bwerani imwe basi, tendeni ku mbuto ya pathu tekha toera mupume pang’ono.’—Marko 6:31.

11: PHEDZANI ANANGO

  • Kumbukani kuti ndzidzi onsene unaphedza imwe anango pinakuphedzanimbo toera kupungula kutsukwala kwanu.

  • Tomani kuphedza ale adakhuyiwa na kulowa kwa wakufunika wanu, ninga axamwali peno acibale anafuna cibalangazo.

  • Kuphedza na kubalangaza anango kunakucitisani kukhala wakutsandzaya mbamukhala pontho na cifuniro cikhali na imwe mu umaso.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Kupasa kusatsandzayisa kakamwe kupiringana kutambira.’—Machitiro 20:35.

12: CITANI NDANDANDA YA PINTHU PINAFUNIKA KUTSALAKANWA PAKUTOMA

  • Kutsukwala kunakwanisa kukuphedzani toera kuona pinthu pyakufunika kakamwe.

  • Bandzani ndzidzi unoyu toera kunyerezera njira inaphatisira imwe umaso wanu.

  • Pingafunika, citani macinjo mu pinthu pinaikha imwe pa mbuto yakutoma.

BHIBHLYA ISALONGANJI: ‘Mphyadidi kuenda kunyumba ya nyakuferwa kusiyapo kuenda kunyumba inacitwa phwando, thangwi kufa kusacitika kuna anthu onsene, pontho onsene ali maso asafunika kunyerezera pyenepi.’—Koelete 7:2.

Kulonga undimomwene, pinacimwanika kumalisa mabvero anu onsene akutsukwala. Mbwenye kubulukira mu pinthu pidathimbana na ale onsene adaferwa na wakufunika wawo, anakwanisa kutawira kuti kuphatisira njira zadidi ninga zidalongwa mu nsolo uno, zaabalangaza. Mwandimomwene, pana njira zinango zakuti tinakwanisa kuziphatisira toera kupungula kutsukwala kwathu thangwi yakuferwa. Mbwenye mungayesera kuphatisira maonero adadinga ife, munaona kuti anakuphedzani kakamwe toera kupungula kutsukwala kwanu.

^ ndima 13 Lamukani! nkhabe kupereka maonero a ukondzi.