1, 2. ¿Imaynan kanku Abrahampa tiemponpi runakuna? ¿Imaynan Abraham sientekurqan chayta rikuspa?

ABRAHAMQA qhawarinmi Zigurat sutiyoq templota, chayqa pata-pata ruwasqan kashan sut’itataq rikukun karumantaraq. * Rikunmi chaymanta q’osñi hanaqman wichashaqta. Killata yupaychaq sacerdotekunachus hina yapamanta diosninkuman ofrendata haywashanku. Qaparqachasqankuqa callemanraqmi uyarikun. Abrahamqa umanta chhaphchirispan wasinman ripun. Ñanta purispaqa sonqonpichá yuyaykun, “imaynapitaq ídolo yupaychaypas pantasqa religionpas Ur llaqtapiri hunt’aykapun” nispa. Noepa tiemponmantapachaqa manañan kaqñachu runakunaqa kapunku.

² Noepa wañupusqanmanta iskay wata qhepallamanmi Abrahamqa nacerqan. Millp’uq para qhepamanmi Noeqa familianwan arcamanta uraymuspa hina huk sacrificiota Diosman haywarqan, Diostaq chay sacrificio chaskisqanta rikuchimurqan k’uychita rikhurichimuspa (Gén. 8:20; 9:12-14). Chay tiempopiqa huk religionllan karqan, Jehová Diostataq yupaycharqankupas. Noepa tiemponmantapacha Abrahampa tiemponkamaqa ñan chunka mirayña pasarqon, kay kutipin ichaqa pisi runakunalla Jehová Diosta servishanku. Maypipas rikukushallanmi idolokunata yupaychayqa. Abrahampa taytan Tarepas idolokunata ruwaspapaschá huk dioskuna yupaychaypi chhaqrukun (Jos. 24:2).

3. ¿Imayna runan Abraham karqan, imatan yachasunman paymanta?

 ³ Abrahammi ichaqa mana chay runakuna hinachu karqan, payqa Jehová Diospin allinta iñirqan, watakunaq pasasqanman hinataqmi astawanraq iñirqan. Chayraykun Pablopas Diospa yuyaychasqan Abrahammanta nirqan: “Llapa iñiqkunaq taytan”, nispa (leey Romanos 4:11). ¿Imaynapin Abraham yacharqan Diospi confiayta? ¿Imaynapin ñoqanchispas pay hina kasunman? Yachasun chaykunamanta.

4, 5. ¿Pin Abrahamman Diosmanta yachachinman karqan, imaraykun chayta ninchis?

⁴ ¿Pin Abrahamman yachachirqan Jehová Diosmanta? Chay tiempokunapiqa karqanmi hunt’aq sonqowan Diosta serviq runakuna. Hukninmi karqan Sem. Noepa churinkunamanta Biblia rimaspaqa ñawpaqtan Semmanta riman manaña phiwi churichu karqan chaypas, yaqapaschá aswan allin iñiyniyoq kasqanrayku. * Millp’uq para kasqan qhepamanpas Noeqa Jehová Diostan nirqan “Sempa Diosnin” nispa (Gén. 9:26). Chaykunawanmi sut’ita reparanchis Semqa Jehová Diosta cheqaq yupaychaytapas anchata respetasqanta.

⁵ Ichaqa, ¿reqsirqanchu Semta Abraham? Reqsinmanmi karqan. Kurakña Sem kashaqtinqa Abrahamqa wawallaraqmi karqan, chhaynaqa makillachá uyarirqan yachaywan rimasqankunata. Semqa tawa pachak wata masniyoqñan karqan, ¿imakunatan chay tiempopi rikurqan? Rikurqanmi mana chanin kawsay sinchita yapakusqanta chay hawa millp’uq para kay pachata hunt’aykusqantapas. Qhepamanmi rikullarqantaq runakuna miraspa llaqtakunata paqarichisqankuta. Payqa rikullarqantaqmi Babel torreta perqasqankutapas, chaytan Nimrod sutiyoq runa Diospa contranpi sayarispa ruwachirqan, chayraykun Diosqa chay perqaypi yanapakuqkunaq rimayninta cambiarqan. Semmi ichaqa mana yanapakurqanchu chay perqaypi, chayraykun paypas familianpas ñawpaqmantapacha runakunapaq Diospa qosqan simita rimashallarqanku, Abrahampas familianmi karqan. Chaykunataqa admirasqachá Abrahamqa uyariq, allin iñiyniyoqtataqchá Semtaqa qhawariq. Abrahammanqa Semmi yachachinman karqan Jehová Diosmanta unay watakuna kuska kawsasqankurayku.

6. a) ¿Imatan Abraham ruwarqan millay runakunata Diospa castigasqanta yachaspa? b) ¿Imaynatan Abrahamwan Sarawan kawsarqanku?

 ⁶ Abrahamqa entienderqanmi imaraykus millp’uq parawan Jehová Dios runakunata castigasqanta chaymi kallpachakurqan tukuy tiempo kasukuq kananpaq imaynan Noepas ruwarqan hinata. Chayraykun huk dioskunata mana yupaycharqanchu wakin familiankunaña chayta ruwarqan chaypas, payqa manan chay tiempopi runakuna hinachu karqan. Hinaspapas Abrahamqa allin warmiwanmi casarakurqan, paymi karqan Sara. * Payqa Diospin tukuy sonqonwan iñirqan sumaq rikch’ayniyoqtaqmi karqanpas. Manaña wawakunayoqchu karqanku chaypas Jehová Diosta servispan kusisqa kawsarqanku. Hinaspapas Lotpa tayta-maman wañupusqankurayku Abrahamqa payta uywakapurqan.

7. ¿Imaraykun Jesusta qatikuqkuna Abraham hina kananku?

⁷ Abrahamqa Jehová Diospaqmi hunt’aq sonqo karqan, manan hayk’aqpas payqa Ur llaqtapi idolokunata yupaycharqanchu. Esposanwan kuskan chay tiempopi runakunamanta huknirayta kawsarqanku. Ñoqanchispas chaytan ruwananchis allin iniyniyoq kanapaqqa. Jesusmi qatikuqninkunata nirqan ‘mana kay pachaqchu kasqankuta’ chayrayku runakunaq cheqnisqan kanankuta (leey Juan 15:19). Sichus hayk’aqllapas Diosta servisqaykirayku familiayki otaq huk runakunapas cheqnirqasunkiku chayqa, manan qanllachu chhaynapi tarikurqanki. Chhaynapi tarikuspapas Diosta servishallanki chayqa Abrahamwan Sarawan ruwasqankuta hinan ruwashanki.

8, 9. a) ¿Iman Abrahamta huk p’unchay sucederqan? b) ¿Imatan Jehová Dios willarqan?

⁸ Huk p’unchaymi Abrahamqa uyarirqan Diospa willachisqanta, chaytaqa manachá hayk’aqpas qonqarqanchu, Bibliaqa manan ninchu imaynatachus willasqanta, aswanpas nillanmi  “Atiyniyoq Dios” payman rikhurisqanta (leey Hechos 7:2, 3). Yaqapaschá Abrahammanqa huk ángel rikhurirqan may hatunchus Diospa atiynin kasqanta rikuchinanpaq. Chay rikusqanqa anchatachá Abrahamtaqa kallpacharqan, sut’itachá entienderqan yupaychasqan kawsaq Diosqa mana valeq idolokunamanta hukniray kasqanta.

⁹ ¿Imatan Jehová Dios willarqan? “Ripuy hallp’aykimanta aylluykimantawan rikuchisqayki chay hallp’aman” nispan willarqan. Chaypi nisqan hina manan willarqanchu mayman rinanta. Maypi tiyasqantapas familiantapas Abraham saqeqtinñan Diosqa rikuchinan karqan mayman rinanta. Abrahampa tiemponpiqa llapa familiawan kuska kayqa ancha allinpunin karqan. Runakunapaqqa sinchi llakikuymi kaq familiankuta saqespa huk ladoman ripuyqa, wakinqa wañuymantapas aswan mana allinpaqraqmi chay ruwaytaqa qhawariqku.

10. ¿Imaraykun Abrahampaqpas Sarapaqpas mana facilchu karqan Ur llaqtankuta saqey?

¹⁰ Abrahampaqqa manan facilchu karqan tiyasqan llaqtanta saqeyqa. Yachakunmi Ur llaqtaqa qhapaq llaqta kasqanta (qhaway  “Abrahamwan Sarawan saqesqanku llaqta” nisqa recuadrota). Imayna chay llaqta kasqanta tarispankun yachakurqan wakin familiakunaqa hatun wasikunapi tiyasqankuta, askha kamachikunayoq kasqankuta. Wakin wasikunapiqa chunka iskayniyoq otaq aswan askharaqmi cuartokuna karqan, pationkutaq rumiwan ruwasqa. Chay llaqtapiqa sapanka wasin unuyoq karqan, karqantaqmi bañakunankupaq sapaq cuarto, kallarqantaqmi desagüepas. Hinaspapas Abrahamqa 70 watayoq hinañan karqan Sarataq 60 watayoq hinaña. Abrahamqa allin qosan karqan chhaynaqa llakikurqanchá esposan Sara allin kananmantaqa. ¿Maymanña risqankupipas atinmanchu cuidayta? Hayk’a kutitachá rimarqanku imakunamanta llakikusqankuta manchakusqankutapas. Imakunataraqchá yuyaykurqanku mayman risqankumantapas. Chaywanpas Saraqa munarqanmi qosanwan kuska riyta, chayqa anchatachá Abrahamtaqa kusichirqan. Sarapas Abraham hinan llaqtanpi tukuy kaqkunata saqepurqan.

11, 12. a) ¿Imakunatan qhawarinanku karqan Abrahampas Sarapas Ur llaqtamanta ripunankupaq? b) ¿Imaynan kanman karqan Ur llaqtamanta lloqsimusqanku?

¹¹ Ur llaqtankumanta ripunankupaq decidisqanku qhepamanqa imaymanatan alistanku, paykunaqa manan yachankuchu  mayman rinankuta, chhaynaqa, ¿imakunatan apankuman, imakunatataqmi mana? ¿Iman kanqa familiankumanta kamachinkunamantapas? Abrahampa taytan Tarepas kurakñan, ¿allinchu kanman payta pusay? Abrahamwan Sarawanqa allinpaqmi chayta qhawarinku, paykunaqa wañukapunankaman cuidayta munanku. Tarepas yaqachus hina paykunawan riyta munan, chay kutipaqqa ídolo yupaychaytaqa saqepunñan. Chaymi Bibliaqa willan Ur llaqtamanta familianta Taré pusasqanta. Abrahampa sobrinon Lotpas paykunawan kuskan rillantaq (Gén. 11:31).

¹² Ur llaqtamanta ripunanku p’unchaymi chayamunña, chay llaqtaqa hatun perqawan muyuchisqan, Abrahampa familianpas kamachinkunapas hawapiñan kashanku puririyta qallarinankupaq. Uywakunapas huñusqañan, asnokunapas camellokunapas q’epiwan allin t’eqesqañan kashan, listoñan kashanku lloqsinankupaq. * Chay p’unchaytaqa manachá qonqanqakuchu. Yaqapaschá chaypi kaqkunaqa Abrahamta qhawashanku, hinan payqa kamachin puririnankupaq. Chaypi llapa kaqkunaqa Ur llaqtatan saqepunku mana hayk’aq kutimunankupaq.

13. ¿Imaynapin kay tiempopi Diosta serviqkuna Abraham Sara hina kanku?

¹³ Kunan tiempopipas Diosta askha serviqkunan huk ladoman ripunku astawan predicanankupaq. Wakintaq kallpachakunku huk hinamanta predicanankupaq, hukkunataq huk simi rimayta yachanku astawan predicanankupaq. Chayta ruwayqa manan facilchu, mayninpiqa imaymanatan saqenanku imaynan Abrahampas Sarapas ruwarqanku hinata. Sichus rikuchisun chhayna iñiyniyoq kasqanchista chayqa Jehová Diosqa bendeciwasunpunin, payta servinapaq imaymana ruwasqanchismantapas aswan askhataraqmi qowasunchis (Heb. 6:10; 11:6). Chhaynaqa, ¿imaynatan Jehová Dios Abrahamta bendecirqan allin iñiyniyoq kasqanrayku?

14, 15. ¿Imaynan karqan Ur llaqtamanta Harán llaqtaman risqanku? ¿Imaraykun Abraham Harán llaqtapi qhepakunman karqan?

¹⁴ Abrahamwan llapa riqkunaqa manan qatirisqachu purinku, llapankupas yachanasqañan kapunku chay risqankupi  imakuna ruwayman. Mayninpiqa chakipin rinku mayninpitaq uywa patapi, uywakunaqa chilin-chilinkunawan churasqan kanku chaymi Abrahamwan Sarawan rimasqankuqa mana uyarikunpaschu. Sapa sayasqankupiqa llapa q’epikunatan uraychinku, sapa puririspataq llapanta q’epichanku, chay ruway sasaña chaypas llapankun yachakapunkuña chay ruwayman. Tareqa kurakñan kashan chaymi sapa puririspanku tukuyta ruwanku asno patapi otaq camello patapi allinta rinanpaq. Eufrates mayuq risqan ladomanmi purinku inti chinkaypuy ladoman hina. P’unchay-p’unchay, killan-killanmi purinku allillamanta.

¹⁵ Hinan 960 kilómetro hina purisqanku qhepaman chayanku Harán llaqtaman, chaypi wasikunaqa rump’u techoyoqmi, negocio ruwaqkunaq purinanku ñanpin chay llaqtaqa tarikunpas. Abrahamqa chay llaqtapin huk tiempo qhepakun,  yaqapaschá taytan kurakña kaspa manaña viajayta atisqanrayku.

16, 17. a) ¿Imatan Dios rimanakurqan Abrahamwan? b) ¿Imaynatan Abrahamta Dios bendecirqan Harán llaqtapi?

¹⁶ Chay qhepamanmi Tareqa 205 watayoq wañupun (Gén. 11:32). Abrahamqa maytachá llakikun. Jehová Diosmi ichaqa hukmanta Abrahamwan riman, ¿imatan kay kutipi nin? Ur llaqtapi nisqantan hukmanta nillantaq, willantaqmi ima bendicionkuna chaskinanta. Willanmi ‘mirayninta ancha hatun suyuman tukuchinanta’, chhaynapin pachantinpi llapa familiakuna bendecisqa kanqaku (leey Génesis 12:2, 3). Chayta uyariyqa anchatachá Abrahamta kallpacharqan. Chay rimanakuyta ruwasqanku qhepamanmi wakmanta puririllantaq.

¹⁷ Harán llaqtapi kashaqtinmi Jehová Diosqa bendecirqan, aswan askhan kaqninkunaqa kapun chaymi kay kutipiqa aswan askhataraq alistakunan yapamanta puririnanpaq. Biblian willan Haranpi imaymanakuna tarisqanmanta, runakunata rantisqanmantapas (Gén. 12:5). Abrahampa miraynin hatun llaqtaman tukupunanpaqqa necesitarqanmi askha kamachikunayoq kayta imaymana kaqnikunayoq kaytapas. Manan chayraykuchu ninanchis Diosqa serviqninkunata qhapaq kaykunawan bendecinanta, ichaqa necesitasqankutan qonqa munayninta ruwaq serviqninkunaman. Abrahamqa manan yachanchu mayman rishasqanta ichaqa kunanqa aswan kallpachasqaraqmi hukmanta puririn.

18. a) ¿Hayk’aqmi Abrahamwan Diospa rimanakusqan hunt’akuyta qallarirqan? b) ¿Imakunapiwanmi sucederqan qhepa watakunaman 14 nisán p’unchaypi? (Qhaway  “Mana qonqanapaq p’unchay” nisqa recuadrota.)

¹⁸ Askha p’unchay puriypin kasharqan Carquemis llaqta, chaynintan askha  puriqkuna pasaqku Eufrates mayuta chimpanankupaq. 1943 watapi manaraq Jesús naceshaqtin, yaqapas 14 nisán killapin Abrahamqa chay mayuta chimparqan (Éx. 12:40-43). Uray ladopin Jehová Diospa prometesqan hallp’aqa kasharqan. Chay p’unchaymantapachan Abrahamwan Jehová Diospa rimanakusqanqa hunt’akuyta qallarirqan. Chay p’unchayqa mana qonqanapaq hinachá Diospa llaqtanpaq karqan.

19. ¿Imatan Jehová Dios prometerqan Abrahamman, imatan yuyarinman karqan chayta prometeqtin?

¹⁹ Uray ladoman purispankun samanku More hallp’api hatun sach’akunaq qayllanpi, chayqa Shehem llaqtapin karqan. Chaypin Jehová Diosqa yapamanta Abrahamwan rimallantaq. Kunanqa prometenmi paypa miraynin chay hallp’ata hap’ikapunankuta, yaqapaschá Abrahamqa yuyarirqan Edén huertapi prometesqa miraymanta, chay miraymi runakunata salvanan karqan (Gén. 3:15; 12:7). Abrahamqa entienderqanpaschá kay pachapaq Jehová Dios munayninta hunt’ananpi yanapakushasqanta.

20. ¿Imaynatan Abraham rikuchirqan Diospa prometesqanta ancha chaninpaq qhawarisqanta?

²⁰ Abrahampaqqa ancha chaniyoqmi karqan Diospa prometesqanqa. Abrahamqa cuidakuspan purirqan Canaán runakunaq tiyasqanku hallp’anta, chaykunapin payqa Jehová Diospaq altarkunata perqarqan, ñawpaqtan chayta ruwarqan More hallp’api hatun sach’akunaq qayllanpi, chay qhepamantaq Betel hallp’aq qayllanpi. Biblian willan chaykunapi Jehová Diospa sutinta hatunchasqanta. ¿Imaynatan chayta ruwarqan? Jehová Diostachá agradecekurqan miraynin tiyananpaq hallp’ata rikuchisqanmanta. Hinaspapas chaypi tiyaq runakunamanchá Jehová Diosmanta willarqan (leey Génesis 12:7, 8). Ichaqa Abrahamqa imaymanakunapiraqmi rikukurqan, chaypin rikuchirqan imayna iñiyniyoq kasqanta. Payqa manan hayk’aqpas munapayarqanchu Ur llaqtapi tukuy kaqninkuna saqemusqantaqa. Aswanpas payqa yuyaykurqanmi qhepaman imakunachus chaskinanpi. Hebreos 11:10 texton nin: “Abrahamqa suyasharqan Diospa wakichispa sayarichisqan allin teqsiyoq llaqtatan”, nispa.

21. ¿Imakunatan yachanchis Diospa Gobiernonmanta kay tiempopi Diosta serviqkuna? ¿Imata ruwanapaqmi decidisqa kashanchis?

²¹ Hebreos 11:10 textopi allin teqsiyoq llaqtaqa Diospa  Gobiernonmi, Abrahamqa manan llapantachu entienderqan chay llaqta suyakusqanmanta, kay tiempopi Diosta serviqkunan ichaqa astawanña entiendenchis. Yachanchismi chay Gobiernoqa hanaq pachapi kamachikushasqantaña, pisi tiempomantataqmi kay pachapi millay kawsayta tukuchinqa. Chaymantapas yachanchismi chay Gobiernopi kamachikuqqa Jesucristo kasqanta, paymi Abrahamman prometesqa Mirayqa. Abrahamqa kawsarimuspan rikunqa imaynata Diospa munaynin hunt’akusqanta, chaywanqa anchatachá kusikunqa. Jehová Diosqa hunt’anqapunin llapa prometewasqanchista, ¿munawaqchu chay rikuyta? Chhayna kaqtinqa Abraham hina kawsay. Jehová Diosta servinaykirayku imakunatapas saqey, Diosta kasukuy, ancha chaninpaqtaq qhawariy Diosmanta llank’aykuna chaskisqaykita. Chhaynapin Abrahamqa ñoqanchispaqpas ‘iñiyninchispi taytanchis’ kallanqataq.