Fondo Mundial para la Naturaleza nisqan institucionmi willakurqa 1997-2011 kaq watakama Gran Mekong nisqan mayupa risqan sitiokunapi tukuy rikchaq animalkunata chaynataq plantakunata tarisqankumanta. Chay mayuqa pasan Camboya, Laos, Myanmar, Tailandia, Vietnam nacionninkunata hinaspa Yunnan (China) llaqtanta. 2011 kaq watallapim 82 tukuy rikchaq animalkunata tarirunku, qasqonpa puriq 21 animalkunata (rubí nisqanku alhaja rumi hina ñawiyoq culebrata), 13 tukuy rikchaq challwakunata, yakupi kaq 5 animalkunata (anfibios), chaynataq ñuñuq animalkunatapas (mamíferos).

Huk periodicom (The Moscow Times) willakun Europa lawpi runakunata rantikusqankuwan hatun problema kasqanmanta. Runakunatam rantikunku chuchumika kanankupaq, devaldella llamkanankupaq, corazonninta, higadonta otaq riñonninta horqonankupaq. Chaypaqmi engañanku wakchakunata, mana llamkayniyoqkunata chaynataq huk castamanta otaq huklaw nacionmanta kaqkunata.

Yachayniyoq runakunam willakunku television qawayllamanña qokuruq warmachakuna otaq mozo-sipasyaq warmakunaqa “yuyayniyoq kaspanku runamasinwan mana juntakuq otaq amistadta mana armaq kasqankumanta”. Chaymi nirqaku huk otaq iskay horalla allin kaqkunallata warmachanku qawananpaq kasqanta.

Chay lawpi yaqa llapan campesino runakunam tiyanku otaq yachanku mayukunapa patanpi, lamar qochapa hichpanpi. Paykunamanta yaqa llapankum (86%) sasachakuypi tarikunku mayumanta, yaku lloqsisqanwan otaq allpa raqraspa sullmarisqanwan. Willakunkum astawan rupay kasqanwan riti mana ancha kasqanmanta otaq wayrayoq parawan ñakarisqankumanta.

Corriente kananpaqmi achka qollqepaq chanin aparatokunata ruwanku. Chaypaqmi servichikunku Intita (paneles solares), wayrata (molino de viento). Ichaqa astawanmi chaykunaqa hinalla tukuyta qachachachkan. Chaytam willakurqa Agencia Internacional de Energía nisqanpi dirigiq Maria van der Hoeven sutiyoq warmi.