Ima tiyashcata ricui

Ima tiyashcata ricui

¿Bibliaca pandarinchu?

¿Bibliaca pandarinchu?

CIENCIA

BIBLIACA CIENCIAMANTA MANA PARLANCHU. PERO ÑUCANCHIJ IMATAPISH MANARAJ YACHAJPIMI TUCUITA HUILLAN. HUAQUIN EJEMPLOCUNATA RICUSHUN.

¿Jahua pachapish, cai Allpatapish ima shinataj tiyai callarirca?

Ñaupaca achca cientificocunami jahua pachatapish, cai Allpatapish pi mana rurashcachu nircacuna. Pero cunanca achca cientificocunami cai Allpatapish, jahua pachatapish shuj rurajmi rurashca canga nincunami. Bibliapica cai Allpata pi rurashcatami cientificocuna manaraj yachajpimi ña huillarca (Génesis 1:1).

¿Yacucunaca maimantataj shamun?

Cientificocuna manaraj yachajpimi Bibliaca yacucuna maimanta shamujta ima shina chaillamantaj tigrajta ña huillarca. Eclesiastés 1:7-pica: “Tucui jatun yacucunami mama cuchaman chayan. Chashna cajpipish yacuca manataj jundanchu. Yacucunaca llujshimushca ñanllatataj tigrashpa muyucunllami” ninmi.

¿Luzerocunapish, shujtaj planetacunapish tucurishpachu rin?

Aristóteles yachaj runaca Allpallami maucayashpa tucuringa nircami. Cutin luzerocunapish, shuj planetacunapish mana tucuringachu nishpami yachachij carca. Cai yachachishcacunataca gentecunaca achca huatacunatami crircacuna. Pero siglo 19-pimi cientificocunaca cai Allpapish, luzerocunapish, shujtaj planetacunapish tucurij cashcata yacharcacuna. Lord Kelvin cientificomi Salmos 102:25, 26-pi nishcata crirca. Chaipica: “Callaripica quiquinmi cai pachataca rurarcangui. Jahua pachapish quiquinpaj maquihuan rurashcamari. Tucui chaicunaca chingaringallami. Ashtahuanpish quiquinca causacunguillami. Tucui chaicunaca churana shina maucayangallami. Shujtaj churanata churachij shinami rurangui. Chaipimi paicunaca mushujyashca canga” ninmi. Shinallataj Kelvin cientificoca Yaya Dioslla Allpa maucayashcata allichina cashcatami cuenta japirca (Eclesiastés 1:4).

¿Planetacunaca imapi huarcurishcachu can?

Aristóteles yachaj runaca siglo 4-pi Jesús manaraj huacharijpimi cada planetami shuj esfera ucupi can. Chai tucui esferacunapaj chaupipimi Allpaca tiyacun nishpami yachachirca. Shinapish Jesús huacharishca qꞌuipami siglo 18-pi cientificocunaca cai Allpa imapi mana huarcuricushcata yacharcacuna. Pero cientificocuna manaraj yachajpimi Bibliaca Allpa imapi mana huarcuricushcataca ña huillarca. Chaimantami Bibliapica: “Cai pachatapish imapi mana huarcurcachu” ninmi (Job 26:7).

SALUD

BIBLIACA JAMBICUNAMANTACA MANA PARLANCHU. PERO HUAQUIN UNGÜICUNAMANTA IMA SHINA CUIDARINATAMI ÑUCANCHIJ MANARAJ YACHAJPI ÑA HUILLARCA.

Ungushcacunata separanamanta.

Moisespaj leypi mandashca shinaca  israelitacunaca lepra ungüihuan cajcunataca sano gentecunahuanca mana tandanacunachu carca (Levítico capítulo 13 y 14). 700 huatacuna huashamanca achca ungüicunami tiyai callarirca. Chaipimi gentecunaca ungushcacunata separana cashcata cuentata curcacuna.

Huañushcacunata tuparishpa qꞌuipa maillarinamanta.

Doctorcunaca siglo 19-camami huañushcacunata tuparishpaca mana maquicunata maillanata yachajcunaca carca. Chashna maquihuanmi examencunata rurajcuna carca. Chaimantami achca gentecunaca ungushpa huañurcacuna. Shinapish Moisesman cushca leypica huañushcacunata tuparishpaca cancunapaj maquicunatami maillarina canguichij nircami. Israeitacunaca chai mandashcacunata uyashpami sano causaita charircacuna (Números 19:11, 19).

Bañota rurangapaj maipipish tiyarinamanta.

Bañota mana charishcamantami huaquin gentecunaca bañota rurangapajca maipipish tiyarincuna. Chaimantami allpapish, yacupish achcata contaminarishca. Shina contaminación tiyajpimi cada huata achca huahuacunaca diarrea ungüihuan huañuncuna. Pero Jehová Dios mandashcata cazushpami israelitacunaca bañota rurangapaj, caruta rishpa, jutcushpa bañota rurana carca (Deuteronomio 23:13).

Ima punlla circuncisionta ruranamanta.

Israelitacunataca cancunapaj huahuacuna pusaj punllacunata charijpimi circuncisionta rurana canguichij nishpami Jehová Diosca mandarca (Levítico 12:3). Shuj huahua huacharishca horasmanta canchis punllacunata manaraj charijpi, paimanta imata pꞌitijpica yallitaj sangre llujshishpami huañui tucun. Ñaupa tiempo manaraj doctorcuna caita yachajpimi Israelitacunaca huahuacunata circunsicionta rurasha nishpaca shuj semanata shuyana carcacuna. Shina rurashpami huahuacunata alli cuidacushcata ricuchircacuna.

Alli saludta charingapaj cushilla causanamanta.

Doctorcuna, cientificocunapish ñucanchijcuna cushilla, sumajta causashpaca alli saludtami charishun nincunami. Chaimantami Bibliapish caita nin: “Cushijlla shunguhuan causanaca, aichapajpish alli jambimi. Ashtahuanpish llaqui shungullahuan causajpica, tullucamami chaquichin” (Proverbios 17:22).