Luslahng audepe kan

luslahng audepe kan

Patpenehn Pelien Lamalam kan​​—Ihme Koht Ketin Kupwurki?

Patpenehn Pelien Lamalam kan​​—Ihme Koht Ketin Kupwurki?

Ehu doaropwehn nuhs kihda peidek wet ong sounwadawad kan: “Pelien lamalam akan kin kaminiminpene de katohrepeseng aramas?” (The Sydney Morning Herald) Mpen persent 89 en irail kan me sapeng medewe me pelien lamalam kin katohrepeseng aramas.

AHPW madamadau en irail kan me kin utung patpenehn pelien lamalam kan weksang met. Emen ohl me ede Eboo Patel, me tepin wiahda pwihn me adaneki Interfaith Youth Core, peidengki: “Kasalehiong ie ma mie pelien lamalam ehu me sohte kin nsenohki kasalehda limpoak . . . , me sohte nsenohki apwalih arail wasahn kousoan . . . , me sohte nsenohki kadekpene.”

Mehlel, mie pak me towe kan en pelien lamalam en Buddha, Kadolik, Prohs, Hindu, Muslim oh pelien lamalam teikan kin sawaspene pwehn pelianda kahpwal en semwehmwe, uhki pwuhng en aramas, doadoahkpene pwehn katokehdi pakudang en dehr seridi nan pwehl, de kangoange aramas akan ren tehkada kahpwal kan nan arail wasahn kousoan. Soangsoangen pelien lamalam tohto kin iang pokonpene pwehn koasoiapene ia duwen arail pahn ahneki wehwepene ehu oh kangoange emenemen. Irail kin kasarawih wekpeseng en arail pelien lamalam kan ni arail isikada kandehla kan, wia kamadipw kan, koul, kapakap oh wiewia teikan.

Ia duwe, patpenehn pelien lamalam kan iei ahl me pahn kamwahwihala saminimin nanpwungarail? Ih ahl wet me Koht pahn ketin doadoahngki pwehn ketikihdo sampah ehu me mwahusang met?

DAHME IRAIL WIA PWEHN MINIMINPENE?

Ehu pwihn me keieu laud me iang utung patpenehn pelien lamalam kan kin suweiki me towe kan kohsang pwihn en pelien lamalam 200 oh wie kekehlail nan sahpw 76. Arail mehn akadei iei en kin rahn koaros kangoange patpenehn pelien lamalam kan en kak mihmi werei. Ahpw met mengei en nda sang arail en kapwaiada. Karasepe, nin duwen me arail kaun kan kasalehda, re anahne kanahieng oh doadoahngki lokaia mwahu ni arail ntingihada neirail doaropwe kesempwal me pid arail pwuhng, mehn akadei kan oh kaweid kan. Re wia met pwehn dehr kansensuwedihala pelien lamalam teikan me iang sainihala doaropweo. Dahme kahrehda? Ehu kahrepe iei re sohte kak pwungkihda ma Koht anahne pidada nan neirail doaropwe kesempwalo. Mwurin met, re kihsang ire koaros me pidada Koht.

Eri ma Koht sohte ketin pidada met, ia duwen arail kadehdehda arail pwoson? Patehng met, ia duwen mwekid kan en patpenehn pelien lamalam kan ar weksang pwihn teikan me kin kihda mwohni de sawas kan ong aramas akan? Ihme kahrehda, pwihn me kitail koasoiapene mwoweo sohte kin kahdaneki irail pwihn en pelien lamalam ehu, ahpw re kahdaneki irail “pwihn ehu me kin kangoange pelien lamalam kan en sawaspene nanpwungarail.”

E ITAR EN KANGOANGEHTE WIEWIA MWAHU?

Dalai Lama, emen lapalap me kin kangoange patpenehn pelien lamalam kan, nda: “Tiahk en pelien lamalam laud koaros kin pwungki ire tehieu, me iei en kasalehda limpoak, poakehla meteikan oh mahkpene.” E pil nda: “Me keieu kesempwal iei me irair kesempwal pwukat anahne wia kisehn atail mour ehuehu rahn.”

Ei mehlel, limpoak, poakehla meteikan oh mahkpene uhdahn kesempwal. Sises mahsanih: “Kumwail wiahiong meteikan me kumwail kin anahne aramas akan en kin wiahiong kumwail.” (Madiu 7:12) Ahpw ia duwe, pwoson mehlel kin pidadahte atail kangoange wiewia mwahu kan?

Wahnpoaron Pohl koasoiahki irail kan me kose me re kin papah Koht ni eh ahnsowo: “I kak kadehde duwen arail inenen poadidiong Koht, ahpw sohte kekeid ni pwungen marain mehlel.” Eri dahme sapwung? Pohl nda: “Pwe irail sohte ese ahl me aramas kin pwungkihla rehn Koht, re ahpw kin songosong weweidki pein arail elen pwungla reh.” (Rom 10:2, 3) Pwehki arail sohte ahneki loalokong pwung duwen dahme Koht ketin kupwurki ren wia, arail ngoang oh pwoson uhdahn sohte katepe.—Madiu 7:21-23.

DAHME PAIPEL MAHSANIHKI PATPENEHN PELIEN LAMALAM KAN

Sises mahsanih: “Meid pai me kin wia doadoahk en kamwahu nanpwungen aramas akan.” (Madiu 5:9) Sises kin ketin kapwaiada dahme e ketin padahngki sang ni eh sohte kin ketin utung tiahk lemei oh ni eh kin ketin kalohki duwen popohl ong aramas akan sang soangsoangen pelien lamalam kan. (Madiu 26:52) Irail me mwekidki met kin men ahneki soangen limpoak ehu me sohte kak ohla. (Kolose 3:14) Ahpw ia duwe, dahme Sises kupwurki wia iei en ihte kapatapene aramas sang soangsoangen wasa kan pwe irail en kak miniminpene ni popohl? E kin ketin patehng meteikan nan arail koasoandi en kaudok?

Kaunen pelien lamalam kan en Parisi kan oh Sadusi kan uhwong laud Sises, re pil men kemehla ih. Ia duwen Sises ketin mwekidki met? E mahsanihong sapwellime tohnpadahk ko: “Kumwail dehr nsenohkin irail; pwe sounkaweid maskun kei irail.” (Madiu 15:14) Sises sohte ketin kupwurki patehng pelien lamalam en soangen aramas pwuko.

Ehu ahnsou mwuhr, mwomwohdisohn Kristian ehu wiawihda nan kahnimw en Korint nan Krihs, me ndandki soangsoangen tiahk en kaudok tohto. Ia mwomwen wiewiahn Kristian ko nan soangen wasao? Wahnpoaron Pohl ntinglahng irail: “Kumwail dehr kapahrek kumwail ong me seupwoson akan.” Dahme kahrehda? Pohl kawehwehda: “Ia duwen Krais oh Tepil ara kak pwungkipene mehkot? Dahme souleng men [“me pwoson men,” NW] oh me seupwoson men ira ahnekipene?” Ih eri kaweidki: “Kumwail uhdahn pahn pweieksang rehrail, oh tohrohreweisang irail.”​—2 Korint 6:14, 15, 17.

Eri e sansal me Paipel kin uhwong patpenehn pelien lamalam kan. Ahpw ele ke pahn medewe, ‘Eri ia duwen miniminpene mehlel eh kak wiawi?

KAKAIRADA MINIMINPENE MEHLEL

Wasahn keseu ehu me kin pidapidahkih sampah me adaneki The International Space Station, iei lipwen doadoahk laud me wehi 15 miniminpene wiahda. Nna song medewehla ia duwen arail kak kanekehla doadoahk wet ma irail sohte kin pwungkipene soangen koasoandi de pilahn dah me ren kauwadahki wasao?

Iei met me kin pwarada nan patpenehn pelien lamalam kan rahnwet. Mendahki re kangoange sawaspene oh wahupene nanpwungarail, sohte koasoandi de pilahn ehu me re pwungkipene en doadoahngki pwehn kakairada arail pwoson. Imwilahn met, arail tiahk oh padahk kan kin kahrehda ren akamaipene nanpwungarail.

Paipel kin audaudki sapwellimen Koht koasoandi kan, me duwehte pilahn ehu. Kitail kak doadoahngki dahme Paipel mahsanih nan atail mour. Irail kan me kin doadoahngki Paipel powehdier kahpwal en lipilipilki aramas oh lipilipilki pelien lamalam oh re sukuhlki en doadoahkpene ni popohl oh minimin. Koht ketin kohpada met ni eh ketin mahsanih: “I pahn kihong aramas akan ehu lokaia min, pwe irail en kak likweriong mwaren Siohwa, pwe irail en miniminpene papah ih.” Miniminpene kin kohsang atail doadoahngki “lokaia min,” de idawehn sapwellimen Koht koasoandi en kaudok.​—Sepanaia 3:9, NW; Aiseia 2:2-4.

Sounkadehdehn Siohwa kan lukei komwi en menlau kohla ni arail Wasahn Kaudok me karanih iuk pwehn kilang duwen popohl oh minimin me kin sansalda nanpwungarail.​—Melkahka 133:1.