Jakim językiem mówił Jezus?

Zdania uczonych są w tej sprawie podzielone. Wydaje się jednak prawdopodobne, że w czasie pobytu na ziemi Jezus posługiwał się odmianą hebrajszczyzny oraz jakimś dialektem aramejskim. Kiedy przybył do Nazaretu w Galilei i wszedł do synagogi, odczytał fragment proroctwa Izajasza, niewątpliwie po hebrajsku. Nic nie wskazuje na to, by tłumaczył czytane wersety na aramejski (Łukasza 4:16-21).

Profesor Ernest Wright tak napisał o językach używanych wówczas w Palestynie: „Z pewnością najczęściej mówiono po grecku i aramejsku (...). Rzymscy żołnierze i urzędnicy zapewne rozmawiali ze sobą po łacinie, a prawowierni Żydzi posługiwali się późną odmianą hebrajszczyzny”. Nie dziwi zatem fakt, że napis, który Piłat kazał umieścić na palu męki Jezusa, sporządzono w trzech językach — hebrajskim, łacińskim i greckim (Jana 19:20).

Alan Millard w swej książce zatytułowanej Discoveries From the Time of Jesus (Odkrycia z czasów Jezusa) napisał: „Wykonując codzienne obowiązki, rzymscy namiestnicy z pewnością mówili po grecku i być może w tym języku Jezus odpowiadał na pytania zadawane w trakcie przesłuchania przez Piłata”. Chociaż Biblia nie wskazuje, czy tak właśnie było, warto zwrócić uwagę, że nie wspomina o obecności tłumacza (Jana 18:28-40).

Zdaniem profesora Wrighta „nie da się jednoznacznie ustalić, czy [Jezus] mówił po grecku bądź po łacinie, ale swe nauki zazwyczaj głosił albo po aramejsku, albo w wysoce zarameizowanej, ludowej hebrajszczyźnie” (Biblical Archaeology, 1962, strona 243).

Jak duże były kamienie świątyni w Jerozolimie?

Rozmawiając z Jezusem o świątyni w Jerozolimie, jeden z uczniów rzekł: „Nauczycielu, spójrz, jakie to kamienie i jakie budowle!” (Marka 13:1). Ale właściwie jak duże były te kamienie?

Przed przyjściem Jezusa na ziemię król Herod dwukrotnie powiększył teren świątyni w porównaniu z czasami Salomona. Była to największa platforma zbudowana przez człowieka w starożytności, o wymiarach 480 na 280 metrów. Niektóre ciosane bloki kamienne miały podobno 11 metrów długości, 5 metrów szerokości i 3 metry wysokości. Kilka ważyło ponad 50 ton, a jeden prawie 400 ton i zdaniem pewnego uczonego „w całym starożytnym świecie nie miał sobie równych wielkością”.

Odpowiadając uczniowi, Jezus oznajmił: „Czy widzisz te wielkie budowle? Na pewno nie pozostanie tu kamień na kamieniu, który by nie był zwalony” (Marka 13:2). Wiele z tych olbrzymich kamieni można nadal oglądać w miejscach, gdzie runęły, zepchnięte przez rzymskich żołnierzy w 70 roku n.e.

[Ilustracja na stronie 26]

Kamienie zrzucone ze wzgórza świątynnego w Jerozolimie