Nen ugaw ni amin iistoryaen to, balet nen tinedyer la andi la. No salien moy mitongtong ed sikato, ngalngali ag-onesel odino aliway kakaebat to kanian panlapuan la laingen itan na kolkolan.

Naaralan mo no panon so pitongtong ed tinedyer mo. Balet pantongtongan tayo nin unona so duaran rason no akin ya mairap itan.

Labay day magmaliw ya independente. Say pagmaliw a responsablin adulto et kalkalnan naaralan na tinedyer yo anggad sarag to lan arapen iray subok ed bilay. Siempre, wala ray tinedyer a labay dan bulos ira a nagawaay labay da; balet wala ray atateng ya sobran istrikto. Say resulta na ontan ya agpantalosan et gulo ed baetan na atateng tan ananak. Oniay reklamo nen Brad a mantaon na 16: “Labay a kontrolen na atateng ko so bilay ko. No agda ak abuloyan a gawaey labay ko no 18 ak la, ontaynan ak la!” *

Abilidad a mannonot. Say amta labat na saray ugugaw et say duga tan aliwa. Balet natatalosan la na saray tinedyer ya aliwan ontan kasimpli iray arum ya aspekto na bilay. Importante iyan panagnonot, tan ontulong iyad sikaran makagawa na dugan desisyon. Niay sakey ya alimbawa: Parad sakey ya ugaw singa simsimpli so pagmaliw a patas: ‘Pinaldua nen nanay so biskwit insan inter tod sikami nen agik.’ Diad saya, imbase labat ed bilang so pagmaliw a patas. Balet parad saray tinedyer aliwan ontan labat kainomay. Diad tua, say pagmaliw ya patas et agto labay ya ibagan naynay a parehoy pantratod amin, tan say pareparehon pantratod totoo et aliwan naynay a patas. Say abilidad a mannonot so makatulong ed tinedyer yon natalosan iray komplikadon bengatla. Balet ta say nayarin epekto na satan et sarag to lay mankatunongan ed sikayo.

No posible, mitongtong ya aliwan pormal. Samboten iray pankanawnawan mitongtong. Singa bilang, apaneknekan na arum ya atateng a mas labay na saray tinedyer so mitongtong no walay gagawaen da odino no walad luganan ya kaabay day ateng da, nen say no akaarap irad sikara.—Prinsipyod Biblia: Deuteronomio 6:6, 7.

Antikey labat. Ag-ipipilit so labay mo ed amin ya isyu. Imbes, ipaliwawam so labay mon ibaga . . . insan duga la. “Dengelen” odino pannonotan met lanlamang na tinedyer mo so imbagam no bukbukor to la. Ikdan moy pankanawnawan gawaen itan.—Prinsipyod Biblia: Uliran 1:1-4.

Ondengel tan onadapta. Dengel kan maong—ag-onsasalet no mansasalita pian natalosan mo no anton talagay problema. No mansalita ka, magmaliw a makatunongan. Ta no masyado kan istrikto, ompan mananap la ingen na rason so anak mo pian agnapanpasnokan no agto ka inunor. “Diad satan la magmaliw ya duaray kabibilay na ananak,” so impasakbay na libron Staying Connected to Your Teenager. “Ibabaga da iray labay a narengel na atateng da, balet ta gagawaen da iray labay da no ag-ira nanenengneng na atateng da.”—Prinsipyod Biblia: Filipos 4:5.

Magmaliw a kalmado. Oniay inkuan na sakey a tinedyer a si Kari: “No agkami makapanpakna, manpasnok si nanay ko ed amin lan ibagak. Onsyodot ak met la, kanian say tongtongan et magmaliw la laingen ya kolkolan.” Imbes a bastabasta man-react, ipaliknam a natatalosan moy liknaan to. Singa bilang, imbes ya ibagan “Pati atan panaburidoan,” nayarin say ibagam et “Natatalosan ko no akin et manaaburido ka.”—Prinsipyod Biblia: Uliran 10:19.

No posible, igiya, agdidiktaan. Say panagnonot na anak mo et singa muscle a kaukolan ya ipasal. Kanian no walay problema to, agmo idedesisyonan, paulyan mon mandesisyon a bukor. Legan kayon mantotongtong, paulyan mon makanonot na sarili ton solusyon. Insan kayari yon pantongtongan so pigaran solusyon, ibagam ya: “Nayarin ontan so gawaen mo. Balet nonot mo nin maong, insan ta lamet mantongtong no antoy apilim tan no akin.”—Prinsipyod Biblia: Hebreos 5:14.