Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

Diedi Afonlafonla—Nyamenle Die To Nu Ɔ?

Diedi Afonlafonla—Nyamenle Die To Nu Ɔ?

“Asɔne ka yɛ bɔ nu anzɛɛ ɔsɛkye yɛ avinli ɔ?” Kpuyia ɛhye a bɛbizale menli mɔɔ kenga The Sydney Morning Herald la a. Menli mɔɔ buale edwɛkɛ ne la anu dɔɔnwo—kɛyɛ ɛya ko ngyɛnu 89—dele nganeɛ kɛ asɔne sɛkye yɛ avinli.

MENLI mɔɔ gyi diedi afonlafonla nzi la ɛnlie ɛndo nu fee. Eboo Patel, mɔɔ dele Interfaith Youth Core la hanle kɛ: “Bɛhile me asɔne mɔɔ bɛnze anwunvɔne . . . , mɔɔ bɛnnea ninyɛne mɔɔ ɛbɔ bɛ nwo ɛyia la azo boɛ . . . , na bɛnzonle awie mɔ ɛyɛvolɛ la.”

Nɔhalɛ nu, Buddhama, Katɔlekma, Protestantma, Hinduma, Ngɛnlamoma yɛɛ menli dɔɔnwo ɛha ɛbɔ nu mekɛ bie kɛ bɛtu ehyia bo, bɛkpondɛ sonla fanwodi, bɛtua bɔmbo mɔɔ bɛfa bɛfea azɛlɛ bo, anzɛɛ bɛtwe adwenle bɛahɔ ninyɛne mɔɔ ɛlɛsɛkye la azo. Asɔne ngakyile nu menli ɛbɔ mɔdenle kɛ ko biala bade ɔ gɔnwo edwɛkɛ bo na bɛava debie bɛazie bɛ nye zo kɛ bɛyɛ. Bɛsɔ kyɛnɛlɛ bɛfa bɛkpɔsa, bɛdi ɛvolɛ, bɛto edwɛne, bɛyɛ asɔne yɛɛ ninyɛne gyɛne bɛfa bɛkile kɛ bɛvi asɔne ngakyile nu.

Asɔne di afonla a yɛɛ ɔbamaa bɛaziezie edwɛkɛ mɔɔ wɔ bɛ avinli la ɔ? Asoo diedi afonlafonla a Nyamenle balua zo ava ewiade kpalɛ ara ɔ?

KOYƐLƐ—DUZU A BAVI NU ARA A?

Diedi afonlafonla eku kpole ko ka tu ɔ nwo kɛ nuhua menli vi diedi ngakyile mɔɔ bo 200 la anu yɛɛ bɛwɔ maanle 76 anu. Ye bodane a le kɛ “ɔsi diedi afonlafonla koyɛlɛ adua.” Noko akee, ɛhye ɛhanlɛ ɛnyɛ se kɛ ye ɛyɛlɛ la. Kɛ neazo la, menli mɔɔ dele la kile kɛ, ɔwɔ kɛ bɛkɛlɛ bɛ ngyehyɛleɛ ne kpalɛ amaa asɔne ngakyile mɔɔ wɔ nu mɔɔ bɛbava bɛ sa bɛawula kɛlata ne abo la anva nwolɛ ɛya. Kɛmɔti ɛ? Edwɛkɛ ko a le kɛ bɛ adwenle anyɛ ko kɛ bɛva Nyamenle bɛboka ngyehyɛleɛ ne anwo a. Mɔɔ ɔrale la a le kɛ, bɛanga Nyamenle anwo edwɛkɛ biala.

Saa Nyamenle ɛnle debie bie anu a, ɛnee duzu a diedi yɛ a? Bieko, kɛzi diedi afonlafonla zɛhae le ngakyile wɔ ewiade nyeleyɛlɛ anzɛɛ moalɛ eku nwo ɛ? Ɔlua ɛhye ati, diedi afonlafonla eku ne mɔɔ yɛha ɔ nwo edwɛkɛ la kile kɛ, ɔnle ɛzonlenlɛ eku, emomu, ɔle “eku mɔɔ si koyɛlɛ adua.”

BƐSI KPALƐYƐLƐ ADUA A—ASOO YEMƆ ALA ƐNE?

Dalai Lama, mɔɔ gyi diedi afonlafonla nzi titile la ka kɛ: “Asɔne kɔsɔɔti ka edwɛkɛ ko ne ala: mɔɔ le ɛlɔlɛ, anwunvɔnezelɛ nee ɛtanefakyɛ la.” Ɔka ɔsɔ zo kɛ: “Mɔɔ hyia la a le kɛ yɛbava zɔhane ninyɛne ne yɛabɔ yɛ ɛbɛla alehyenlɛ biala.”

Nɔhalɛ nu, yɛze kɛ nvasoɛ wɔ subane kpalɛ mɔɔ le kɛ ɛlɔlɛ, anwunvɔnezelɛ nee ɛtanefakyɛ la azo. Gyisɛse hanle ye wɔ mɔɔ bɛfɛlɛ ye kɛ Mɛla Kpalɛ  ne la anu kɛ: “Zɔhane ati mɔɔ bɛkpondɛ kɛ menli yɛ maa bɛ la, bɛdabɛ noko bɛyɛ zɔhane ala bɛmaa bɛ.” (Mateyu 7:12) Noko asoo nɔhalɛ diedi ala a le kpalɛyɛlɛ mɔɔ bɛsi ye adua la?

Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle menli dɔɔnwo mɔɔ ɛnee bɛka kɛ bɛsonle Nyamenle wɔ ye mekɛ zo la anwo edwɛkɛ kɛ: “Mekola medi daselɛ kɛ me menli ne lɛ Nyamenle anwo ɛhulolɛ kpole kpalɛ; noko bɛ ɛhulolɛ mɔɔ bɛlɛ ye wɔ Nyamenle anwo la ɛngyi nɔhalɛ ndelebɛbo kpalɛ zo.” Ngyegyelɛ boni a ɛnee bɛlɛ a? Pɔɔlo hanle kɛ: ‘Kɛmɔ bɛgyakyi fɔɔnwoyɛlɛ adenle ne mɔɔ Nyamenle dua zolɛ maa menli sɔ ɔ nye la ati, bɛpele bɛva bɛ ngome bɛ fɔɔnwoyɛlɛ adenle ɛdeɛ zo.’ (Wulomuma 10:2, 3) Saa bɛnlɛ mɔɔ Nyamenle kpondɛ kɛ bɛyɛ la anwo nɔhalɛ ndelebɛbo a, ɛnee bɛ mɔdenlebɔlɛ—nee bɛ diedi ne le mgbane amgba.—Mateyu 7:21-23.

KƐZI BAEBOLO NE BU DIEDI AFONLAFONLA LA

Gyisɛse hanle kɛ: ‘Anyelielɛ a le bɛdabɛ mɔɔ bɛkpondɛ anzondwolɛ la.’ (Mateyu 5:9) Gyisɛse yɛle mɔɔ ɔhanle la, yeanzi basabasayɛlɛ adua, emomu, ɔhanle anzondwolɛ edwɛkɛ ɔhilele menli mɔɔ wɔ asɔne ngakyile nu la. (Mateyu 26:52) Menli mɔɔ diele ye la manle ɛlɔlɛ kpole dɛnlanle bɛ avinli. (Kɔlɔsaema 3:14) Noko, asoo ɛnee Gyisɛse bodane a le kɛ ɔmaa koyɛlɛ adɛnla menli mɔɔ kɔ asɔne ngakyile la avinli amaa bɛadɛnla anzondwolɛ nu ɔ? Asoo ɔ nee awie mɔ bɔle nu yɛle bɛ asɔne nu ninyɛne?

Falasiima nee Sadusiima asɔne mgbanyima dwazole tiale Gyisɛse ɛsesebɛ—na bɛyɛle bɔbɔ kɛ bɛku ye. Kɛzi ɔyɛle ye nyɛleɛ wɔ nwolɛ ɛ? Gyisɛse hanle hilele ye ɛdoavolɛma ne kɛ: “Bɛgyakyi bɛ! Bɛle mgbanyinli anyenzinliravolɛma.” (Mateyu 15:14) Gyisɛse amkponle zo kɛ ɔbazi diedi afonlafonla adua wɔ ɔdaye nee menli ɛhye mɔ avinli.

Mekɛ bie anzi, bɛdele Keleseɛne asafo wɔ Kɔlente, mɔɔ wɔ Gilisi—sua mɔɔ asɔne ngakyile ɛlie duma wɔ ɛkɛ ne la. Kɛzi Keleseɛnema mɔɔ wɔ ɛkɛ la babɔ bɛ ɛbɛla ɛ? Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hɛlɛle bɛ kɛ: “Bɛ nee bɛdabɛ mɔɔ bɛnlie Kelaese bɛnli la mmatu.” Kɛmɔti ɛ? Pɔɔlo zuzule nwolɛ kɛ: “Kɛ ɔkɛyɛ na Kelaese nee Abɔnsam anloa azɛ bɛ nwo ɛ? Duzu a diedinli nee bozonle ɛzonlenlɛnli lɛ ye yɛ a?” Akee ɔdule bɛ folɛ ɛhye kɛ: ‘Yemɔti, bɛgyakyi bɛ na bɛhwe bɛ nwo bɛvi bɛ nwo.’—2 Kɔlentema 6:14, 15, 17.

Ɔda ali wienyi kɛ, Baebolo ne tendɛ tia diedi afonlafonla. Noko bie a ɛbabiza kɛ, ‘Ɛnee kɛzi koyɛlɛ kpalɛ bahola ara ɛ?’

KƐZI BƐNYIA KOYƐLƐ KPALƐ LA

Maanle Maanle Anwomanyunlu Agyinlaleɛ, mɔɔ le debie ɛzulolɛ mɔɔ bɛyɛ na ɔbɔ azɛlɛ ne anwo mgbɔlɔka ɔyia la, le debie mɔɔ maanle kɛyɛ 15 a hanle bɔle nu bɔle mɔdenle yɛle a. Ɛdwenle kɛ saa maanle maanle mɔɔ boka nwo la amkponle kɛzi bɛbayɛ ye la azo a anrɛɛ bɛbahola bɛayɛ deɛ ɛhye ɔ?

Ɛhye a le debie titile mɔɔ ɛlɛkɔ zo ɛnɛ wɔ diedi afonlafonla eku ne anu a. Bɛka koyɛlɛ nee ɛbulɛ nwo edwɛkɛ ɛdeɛ, noko bɛtɛkilele debie kpalɛ mɔɔ bɛfa diedi ne bazie zo a. Ɔlua ɛhye ati, ɛbɛla kpalɛ nee ngilehilelɛ nwo edwɛkɛ ɛva mgbakyemgbakye mɔɔ tɛla biala la ɛra.

Nyamenle ngyinlazo mɔɔ di munli la wɔ Baebolo ne anu. Yɛbahola yɛava mɔɔ Baebolo ne kilehile la yɛabɔ yɛ ɛbɛla. Menli mɔɔ ɛzukoa la ɛli menli nee asɔne nwo adwenletane zo konim na bɛbɔ nu bɛkpondɛ anzondwolɛ nee koyɛlɛ. Nyamenle ɛlɛka ɛhye anwo edwɛkɛ la, ɔhanle kɛ: ‘Mebahakyi menli ne aneɛ meamaa bɛaha aneɛ tagyee, amaa bɛ muala bɛadea bɛavɛlɛ medame Gyihova na bɛabɔ nu bɛazonle me.’ Koyɛlɛ vi ‘aneɛ tagyee ne,’ mɔɔ le Nyamenle ɛzonlenlɛ nwo ngyinlazo la anu a ba a.—Zɛfanaya 3:9; Ayezaya 2:2-4.

Gyihova Alasevolɛ ɛlɛfa anyelielɛ ado ɛsalɛ avɛlɛ wɔ kɛ ɛrɛla Belemgbunlililɛ Asalo mɔɔ bikye wɔ la anu amaa wɔanwu anzondwolɛ nee koyɛlɛ kɛnlɛma mɔɔ wɔ bɛ avinli la.—Edwɛndolɛ 133:1.